Sljedeći direktor MMF-a bi trebalo da bude sa istoka, a ne sa zapada

Kako je pao moćni Međunarodni monetarni fond (MMF)?

Prije više od deset godina, francuski magazin „Pari mač“ (Paris Match) objavio je fotografiju tadašnjeg izvršnog direktora MMF-a Mišela Kamdesusa sa naslovom: „Najmoćniji Francuz na svijetu“. Danas, njegov nasljednik, Dominik Stros-Kan (DSK), čije su fotografije sa smrtno ozbiljnim izrazom lica i lisicama na rukama objavljene na naslovnicama širom svijeta, najponiženiji je Francuz na svijetu.

Jedna od nepredviđenih posljedica užasnog njujorškog seksualnog skandala u kome se našao DSK je da pitanje njegovog nasljednika izaziva neviđeno interesovanje i zabrinutost javnosti. Zaista, skandal je otkrio neke fundamentalne probleme oko upravljanja MMF-om, pa čak i oko samog postojanja te institucije.

MMF-u je potreban izvršni direktor koji prenosi političku logiku i koji može da predstavi ekonomiju novog svjetskog poretka. Sljedeći bi prije trebalo da bude sa istoka, a ne sa zapada, prije ekonomista nego političar i vizionar prije nego taktičar

DSK je pokušao da od MMF-a napravi prije ljekara, nego policajca globalnih finansija. Međutim, za ublažavanje, pa i sprečavanje finansijskih kriza ponekad su potrebni policajci. U ovom momentu, kombinacija prekoračenja koja su i dalje evidentna u finansijskom sektoru i javnim finansijama mnogih zemalja zahtijevaju jednu prilično čvrstu policijsku akciju.

Svaka organizacija je uvijek mnogo više od osobe koja njome upravlja, ali jedna slaba ili ispolitizovana ličnost na njenom čelu može pričiniti veliku štetu. Nažalost, oko polovine bivših izvršnih direktora MMF-a su bili ili slabi ili mahom ispolitizovani – ili oboje.

Prva dva izvršna direktora MMF-a, Belgijanac Kamil Gut i Šveđanin Ivar Rut su obojica bili slabe figure na tom mjestu. Zaista, tokom njihovih mandata Fond je otišao skoro u potpuni zaborav.

Dosadašnji izvršni direktori MMF-a su svi progurani nakon velikog cjenkanja između evropskih vlada. Sada postoji potreba da se odlučno prekine sa ovom štetnom političkom logikom koja dovodi do ovakvih odluka

Dva skorašnja izvršna direktora MMF-a, prije Stros-Kana, Njemac i Španac, takođe su bili slabi.

Horst Keler koji je na to mjesto imenovan 2000, počeo je milenijum lošom ocjenom. Prije toga je bio uticajni sekretar u njemačkom ministarstvu finansija. Tadašnji njemački kancelar Gerhard Šreder vršio je snažan pritisak da se na čelu Fonda imenuje Njemac, ali je Keler uvijek bio neuvjerljivi kandidat, drugi sa liste. On je 2004. podnio ostavku da bi bio Merkelin kandidat za pretežno ceremonijalnu ulogu predsjednika Savezne republike Njemačke, koju je hirovito igrao dok se iznenada nije povukao.

Kelerov nasljednik, Rodrigo Rato, ranije je bio lider španske partije desnog centra, koju je, neočekivano, na izborima 2004. porazio aktuelni premijer Hose Luis Rodriges Sapatero. Za utješnu nagradu poslali su ga u vašington, ali tamo nikada nije bio naročito zadovoljan. Uticaj MMF-a je opao, a on je 2007. podnio ostavku „iz ličnih razloga“.

Danas je najveći strateški problem uskladiti novu ekonomiju i političku geografiju u kojoj se svjetska ekonomska moć seli sa istoka na zapad

Stros-Kan je takođe počeo mandat u MMF-u kao političar u egzilu, nakon što se ispostavilo da je najjači domaći konkurent francuskom predsjedniku Nikoli Sarkoziju. Sarkozi i njegovi stratezi nesumnjivo su smatrali da slanje Stros-Kana u Fond, koji je prije svjetske finansijske krize djelovao kao beznačajan i marginalan, predstavlja sjajnu pobjedu. Oni su možda i proračunali da njegov privatni život mogao izazvati nevolje u zemlji koja je ujedno i uštogljenija i lascivnija od Francuske.

Međutim, kada je MMF ponovo postao centralna svjetska institucija nakon 2008, sa Stros-Kanom koji ju je, kako se ispostavilo, preorijentisao svojim stvarnim političkim i ekonomskim umjećem, on je ponovo počeo da liči na prijetnju Sarkoziju koji se bori za novi predsjednički mandat.

Dogovor da izvršni direktor MMF-a treba da bude iz zapadne Evrope nigdje nije zapisan

Ogromna angažovanost MMF-a u rješavanju evropske dužničke krize političkoj kompleksnosti dodaje još jedan elemenat. Neevropljani su sumnjali da Evropljani dobijaju povlaštene ugovore za vrijeme ovog francuskog političara pretvorenog u ekonomistu koji želi da se ponovo vrati u politiku. A neki Evropljani su bili zabrinuti da Fond zauzima strane u polarizovanom, unutarevropskom sporu oko toga kako bi trebalo da se podijele troškovi finansijske krize.

Dosadašnji izvršni direktori MMF-a su svi progurani nakon velikog cjenkanja između evropskih vlada. Sada postoji potreba da se odlučno prekine sa ovom štetnom političkom logikom koja dovodi do ovakvih odluka.

Dogovor da izvršni direktor MMF-a treba da bude iz zapadne Evrope nigdje nije zapisan, a ponajmanje u Sporazumu o osnivanju Fonda. Zaista, čak je 1973. postojala značajna podrška za jednog neevropskog kandidata, Roberta Alemana, istaknutog ekonomistu i bivšeg argentinskog ministra ekonomije.

Istorija MMF-a pokazuje nam da bi trebalo da se na to mjesto izabere ličnost koja će najproduktivnije raditi u Vašingtonu. Ni jedan od tri najmoćnija i najuticajnija izvršna direktora nisu bili političari ili ministri u sastavu neke vlade.

Per Džejkobson, švedski ekonomista koji je 1950-ih doveden u Fond, bio je zvaničnik u Banci za međunarodna poravnanja (BIS) u Bazelu. Kao glavni ekonomista BIS-a, Džejkobson je znao kako da ekonomsku analizu koristi kao osnovu uticaja. Žak de Larosijer i Mišel Kamdesu su bili francuski službenici koji su kombinovali tehničku i menadžersku ekspertizu visokog nivoa sa vizijom kako treba da funkcioniše svjetska ekonomija.

Danas je najveći strateški problem uskladiti novu ekonomiju i političku geografiju u kojoj se svjetska ekonomska moć seli sa istoka na zapad. Čovjek je u iskušenju da donese zaključak da bi imenovanje nekoga ko potiče sa tržišta u usponu moglo riješiti problem.

Međutim, ovakav ishod bi značilo ponavljati stav iz prošlosti kada je glavna potreba bila da se posreduje u utivaju Evrope i SAD. Imenovanje neke azijske političke ikone jedva da bi promijenilo imena igrača; time se ne bi ponovo izmislila igra.

MMF-u je potreban izvršni direktor koji prenosi političku logiku i koji može da predstavi ekonomiju novog svjetskog poretka. Sljedeći bi prije trebalo da bude sa istoka, a ne sa zapada, prije ekonomista nego političar i vizionar prije nego taktičar.

Autor je profesor istorije i međunarodnh poslova na Univerzitetu Prinston i profesor istorije na Evropskom univerzitetskom institutu u Firenci

Copyright: Project Syndicate, 2011.

Galerija

( Harold Džejms )