Doba osvajanja slobode

Tri zanimljiva filma naći će se pred podgoričkom publikom narednih dana, kao dio manifestacije Mjesec poštovanja džeza, koja se odvija u KIC-u.

Prirodno da je film kao medij bio idealan da priča džez-priču o slobodi - tako da se u brojnim - igranim i dokumentarnim ostvarenjima nalazi duh džez muzike. Filmski segment manifestacije posvećene džezu potpisuje reditelj Nemanja Bečanović.

“Nina” (2016, Cynthia Mort) biće prilazan 12. aprila. “Nina” je američki biografski film, koji je napisala i režirala Sintija Mort. Tema filma je život slavne američke muzičarke Nine Simon, aktivistkinje za građanska prava, koju impresivno igra Zoe Saldana. U filmu takođe igraju i Dejvid Ojlevo (David Oielovo), Ela Tomas (Ella Thomas) i Majk Eps (Mike Epps). Film je premijerno prikazan 2016. godine.

Ova legendarna džez pjevačica, pijanistkinja i kantautorka osvojila je 15 Gremi nagrada za života. Jedna je od najuticajnijih umjetnica našega vremena. Preminula je 2003. u 70-toj godini. Priča o uzbudljivoj džez muzičarki i klasičnoj pijanistkinji Nini Simon, uključuje njen put do slave, ali i odnos sa menadžerom Kliftonom Hendersonom.

Drugi film je “Mary Lou Williams: The Lady Who Swings the Band” (2015, Carol Bash). Meri Lu Vilijams (1910-1981), bila je vodeća muzička inovatorka, džez pijanistkinja, kompozitorka i aranžerka, odlučna da stvara u svijetu koji ju je vidio samo kroz njenu boju kože i pol.

U “zlatno doba džeza”, stvorila je neke od najsofisticiranijih hitova za velike orkestre Benija Gudmena (Benny Goodman), Djuka Elingtona (Duke Ellington), ali i druge popularne muzičare i orkestre iz tridesetih godina prošloga vijeka.

“Mary Lou Williams: The Lady Who Swings the Band” je dokumentarni film o ženi koja se usudila da živi po sopstvenim pravilima. U vremenu kada se očekivalo da žene ostanu kod kuće i podižu djecu, Meri Lu Vilijams je usmjerila svoj put ka muzičkoj karijeri; postala je neprevaziđena džez pijanistkinja, kompozitorka i aranžerka.

To je takođe priča o ženi koja plaća visoku cijenu boreći se kroz život protiv rasnih i rodnih barijera; to je priča o široj ženskoj borbi za jednakost. Politika sa kojom se Meri Lu Vilijams srela tokom dvadesetog vijeka, i dalje postoji na svakom koraku oko nas: borba za ravnopravnost zasnovanu na zaslugama, borba za jednake zarade i za prevazilaženje društvenih normi koje previše naglašavaju vrijednost žene samo kroz fizičku ljepotu.

Cilj filma je, kako ističu producenti, da otvori i uključi ove teme kroz dijalog na projekcijama i događajima u školama, crkvama, kulturnim centrima, omladinskim grupama i umjetničkim organizacijama širom svijeta.

Film je osvojio nekoliko nagrada kao što su: HBO za najbolji dokumentarac, za najbolje filmsko dostignuće, nagrada za izuzetan nezavisni dokumentarac na ceremoniji “Black Reel Awards” i nagradu programera na filmskom festivalu “Pan African”. Film je na progranu 13. aprila.

“The Girls in the Band”, (2011, Judy Chaikin) biće prikazan istog dana. Dokumentarni film “The Girls in the Band” govori o potresnim, neispričanim pričama o ženskom džezu, instrumentalistkinjama koje su svirale u velikim džez orkestrima i njihovim fascinantnim, prelijepim putovanjima od kasnih 30-ih do danas. U ovom dokumentarcu režiserka Džudi Čejkn pokazuje da su ženski bendovi često bili na margini društva. Smatralo se da žene nisu imale snagu ili izdržljivost da sviraju duvačke instrumente.

Film otkriva kako su ove talentovane žene trpjele seksizam, rasizam i ograničene mogućnosti za rad, a ipak su nastavile da se nadahnjuju muzikom i usavršavaju svoje talente.

Zavodile su i koketirale sa mušterijama, ulagivale se vlasnicima klubova, samo da bi mogle da sviraju muziku koju vole. Tokom tridesetih i četrdesetih godina, muškarci su istinski bili prihvaćeni kao džez muzičari sa ženama koje su uglavnom bile pjevačice. Ipak, stotine muzičarki obišle su Ameriku u glamuroznim “All-Girl” bendovima, dok su druge svirale zajedno sa svojim muškim kolegama. Na žalost, sredinom pedesetih godina, džez muzičarke su bukvalno nestale sa velike scene; njihova imena i njihov doprinos muzici su potpuno zaboravljeni.

Film koji pokušava (i uspijeva) da ispravi ovu nepravdu, “The Girls in the Band” premijerno je prikazan na filmskom festivalu u Vankuveru, 2011. godine, i osvojio je drugu nagradu za najbolji film.

Film je osvojio prestižne nagrade uključujući nagrade publike, nagradu za najbolji muzički dokumentarac i nagradu za najbolji dokumentarni film na nekoliko uglednih filmskih festivala u SAD (Palm Springs, DOCUTAH, Victoria, Cleveland, DC i High Falls).

Među ženama koje su prikazane u filmu si trubačica Klora Brajant (Clora Bryant), saksofonistkinja Pegi Gilbert (Peggy Gilbert) i Bili Rodžers (Billie Rogers), trubačica u orkestru Vudija Hermana (Woody Herman). U filmu se pojavljuju slavni muzičari i muzičarke modernog doba kao što su Herbi Henkok, Esperanca Spalding, Geri Allen, Anat Koen, Džejn Ira Blum i Teri Lin Karington.

Ovogodišnja tema koja je odabrana za Mjesec poštovanja džeza u Crnoj Gori upravo je – žene u džezu.

( Boris Belić )