Café Evropa

Zahvaljujući nezamislivo jeftinim kartama niskobudžetnih aviokompanija, prijateljstvima širom svijeta i uštedi po metodologiji “iz šupljeg u prazno”, protekli mjesec sam proveo u nekoliko gradova našeg kontinenta, u ambijentu svojevrsnog kafea Evropa, drugačijeg od onog iz knjige Slavenke Drakulić.

Iako vječiti optimista, sa težinom sam gutao pljuvačku dok sam posmatrao kako portugalski brod tone iščekujući briselskog remorkera da ga izvuče na površinu, dok sam slušao priče o hapšenju madridske omladine koja se bori za sekularnu državu, dok sam doticao žar nacional-populizma u Parizu.

Prve večeri u španskoj prijestonici, prijatelj mi sa uzbuđenjem opisuje performans koji njegovo društvo planira izvesti na jednom od državnih univerziteta - aktivisti za ljudska prava boraviće polunagi u katoličkoj kapeli koja se nalazi unutar ove obrazovne institucije. Simboličan gest da se vlastima i sveštenstvu ukaže na nepoštovanje principa sekularne države i na neprihvatljivo miješanje crkve u politiku, te nedopustivo prisustvo vjerske institucije u neutralnom prostoru svih vjernika i ateista.

Sjutradan, stiže i tužna vijest - policija je privela studente jer su nezakonito ušli u crkveni posjed i narušili pravila te institucije. To što su se u istom prostoru mogle često čuti mizogine, homofobične i rasističke parole očigledno ne predstavlja kršenje zakona. Nakon provedene noći u zatvorskim ćelijama, sastaju se sa nama i još energičnije poručuju da neće odustati. Ponosan na njihovu istrajnost, nekom nevidljivom silom šaljem mig podrške prijateljima sa Filozofskog fakulteta u Nikšiću - protesti, nego što!

Drugi dio putovanja provodim na obali Atlantika u Portugalu. Cjelokupna infrastruktura grada Porto, uključujući aerodrom i moderni metro, dio je sportskih i kulturnih euro-projekata (grad je bio evropska prijestonica kulture 2001. kao i jedan od domaćina Evropskog prvenstva u fudbalu 2004.). Kako u Španiji, tako i u Portugalu, plave zastave sa zlatnim zvjezdicama vidljivo su istaknute na javnim mjestima, za razliku od anti-EU ambijenta Britanije.

Teško je dočarati šarm ovog mediteranskog mjesta, dok uz portugalsko “vinho verde” uživate u pogledu na rijeku Douro i velelepne mostove koji spajaju Porto i susjedni grad Gaia. Međutim, šetnja kroz centar nudi jeziv prizor slomljenih prozora, polupraznih izloga, napuštenih starih automobila. Uzalud veličanstveni krici galebova i idilična slika ribara koji vade mrežu na jednom od dokova, podsjećajući me na novski Škver. Izgleda da je kriza proždrla životni standard u zemlji koju je članstvo u EU uzdiglo na noge prije više od dvije decenije.

Premijer José Sócrates, jedan od rijetkih evropskih lidera socijalista, podnio je ostavku jer mjere štednje njegove Vlade nijesu dobile potrebnu većinu. Slabašno se držeći na klimavim nogama, Portugal se uzda u finansijsku pomoć Brisela, jedan od vidova EU solidarnosti na kojoj je Unija zasnovana (što euroskeptici i nacional-eurofobi često zaboravljaju). Samo se nadam da desničari neće prevagnuti i sa ove strane Pirineja. Ionako smo svi skrenuli desno, da desnije više ne može jer se valjda opet mora nekako uhvatiti lijevi zalet. Ili se varam?

Iz Londona, sada već kultnim Eurostar vozom, za dva sata stižem u Pariz. Ubijajući dosadu, jednoj srednjovječnoj Engleskinji pokušavam objasniti da za novac kojim sam proputovao Iberiju ne mogu da platim autobuski prevoz od obale Jadrana do Beograda. Po dolasku u kvart u kome sam ranije živio, stičem utisak da tamna nijansa nezadovoljstva i pesimizma srednje klase umanjuje sjaj blještećih avenija Grada svjetlosti. Uz kafu u jednom od pariskih bistroa, bivša koleginica sa fakulteta, inače iz Firence, ukazuje mi na rast nacional-populizma u patriji slobode, jednakosti i bratstva. Budući da nema francusku diplomu, visoko (pre)cijenjenu u snobovskim miljeima Pariza, teško dolazi do pozorišnih projekata.

Da novca za kulturu nema, potvrđuje mi i prijatelj koji radi u jednom ateljeu za restauraciju slika. Hrana i prevoz postaju skuplji, a gdje se zaista ulažu silni eurići, niko tačno ne zna. Ljevica je mrtva, desnica je sve snažnija. “È una stronzata gigantesca!” zaključuje razočarana Fjorentinka, dok ja potvrdno klimam glavom - zaista živimo u eri gigantske gluposti.

Skromno spremljena (opet kriza!) večera sa pačetinom i nezaobilaznim puževima, a za stolom Francuzi svih mogućih “kolorita” - od potomaka Asteriksa i Obeliksa, preko onih njemačkog i jevrejskog porijekla, do nešto svježije naturalizovanih građana Republike arapskih i afričkih korijena. Bez obzira na žustru intelektualnu raspravu, svojstvenu ovom gradu i naciji, svi se slažu da je Francuska na opasnom raskršću, uklještena između dva problema.

S jedne strane je Sarko šoumen sa napoleonskim nastupima i povlađivanjem buržoazije i novopečenih bogataša, zajedno sa još uvijek podijeljenim socijalistima koji i dalje vagaju da li će Dominique Strauss-Kahn, čelni čovjek MMF-a (kakva ironična ideja - ljevičarska partija nudi direktora kapitalističke organizacije za potencijalnog predsjednika?!), nastupiti kao kandidat za šefa Francuske Republike. S druge strane jača ekstremno desničarski Nacionalni Front, sa Marine Le Pen, kćerkom notornog Jean Marie Le Pena - čovjeka koji negira holokaust i aktivno dijabolizuje muslimanski živalj Evrope. Kao jedinog autsajdera, pitaju me za mišljenje i što bi mogli naučiti od moje zemlje. Grohotom se nasmijah.

Po povratku u Oxford, sastajem se sa mentorom za moj magistarski rad. Pita me kako napreduje demokratizacija Crne Gore. Ne skrivajući ironiju, odgovaram: “Odlično!” Zvaničnici Eurostata kažu da popis sprovodimo po najvišim standardima, a predsjednika Evropske komisije smo ugostili na uglednom “ju-di-dži”. I dok se lijenim koracima mlitavo vučem kući, kao što crkveni velikodostojnici očekuju ponovno vaskrsnuće Isusa i ja se nadam stvaranju novih Evropejaca poput Jacques Delorsa i Waltera Hallsteina, da Evropu spasu od bolesnog populizma i bestijalnog kapitalizma.

( Nemanja Tepavčević )