Mrtvački ples

Tako je osamdesetih godina u vrijeme razmaha jugoslovenske ekonomske krize (stabilizacija, inflacija, devalvacija), u Beogradu bio postavljen fon Horvatov “Don Žuan se vraća iz rata”, a u glavnoj ulozi pojavio se Stojan Dečermić. Isti tekst je igran i 2000. u Podgorici, kao dio velikog projekta CNP “Rekvijem za XX vijek”, a u glavnoj ulozi nastupio je Branimir Popović.

Predstava Ane Vukotić rađena po njegovom tekstu “Vjera, ljubav, nada”, premijerno izvedena preksinoć u Crnogorskom narodnom, spada u one predstave koje se moraju izboriti za svoj estetski prostor, naprosto, zahvaljujući činjenici da dominantna pozorišna esetetika u Crnoj Gori počiva na nekim drugim pretpostavkama.

Već (ironično intoniran) naslov – “Vjera, ljubav, nada” priziva velike riječi, biblijske, koje obično služe za anesteziranje stvarnih muka i patnji, i odvajkada su u temelju svih mogućih manipulacija ljudima.

Rediteljski postupak Ane Vukotić je favorizovao art-pristup u odnosu na (mogući) duh groteske ili parodije. I, u konačnom, rezultat je semantički slojevita predstava, scenski esej o dehumanizaciji, “mrtvački ples” očajnika gdje je razlika između mrtvih i živih samo i jedino u jezičkom tretmanu. Vukotićka je nastavila svoje scensko istraživanje, premda je utisak da se njena nova predstava više naslanja na Mitererove “Smrtne grijehe” nego li druge dvije predstave koje je radila po Makdoni i Molijeru.

Jedan od najvažnijih momenata u fon Horvatovom tekstu “Vjera, ljubav, nada” je – jezik, i u tom smislu je pred prevodiocem, poznatim filozofom Vladimirom Vukićevićem, bio prilično izazovan zadatak. Koji je on, utisak je, prilično uspješno obavio. Jezik krize, u ovom slučaju je birokratizovani i dehumanizovani jezik, tako nakaradan, da već sama ta činjenica nosi stanoviti humorni potencijal, koji je, nema sumnje, u doba kada je ovaj tekst nastao bio jedan od nosećih momenata.

Fon Horvat, kao i u nekim drugim tekstovima, želi pokazati razorno dejstvo kapitalizma na tzv. male ljude, prikazujući agoniju raščovječenja i poniženja koju donosi takav sistem. Kontekst velike krize između svjetskih ratova, učinio je da ovaj tekst (i potraga za dozvolom od 150 maraka!) danas, u vrijeme (slične) globalne krize djeluje izuzetno aktuelno.

Ključni momenat rediteljskog postupka Ane Vukotić podrazumijevao je “strogo kontrolisanu” scensku igru. Tip glume koji je izvan klasičnih realističkih manira, upravo da bi se razigrala fon Horvatova ideja o dezintegraciji ličnosti, koju, na određen način u poretku drži inercija jezika, a ne neka uobičajena motivacijska ravan.

U tom ključu Vanja Milačić je od svog povrataka na scenu CNP-a napravila pravi pozorišni događaj. Energična, ali kad treba i uzdržana, kao da pravi ironijski luk od tragičkih heroina do parodične dekonstrukcije... Odlični Mišo Obradović, uvijek duhoviti Dejan Ivanić, sjajne Nada Vukčević i Gorana Marković u svojoj stilizovanoj igri, tačni Zoran Vujović, Simo Trebješanin, Stevan Radusinović, Gojko Burzanović i Dušan Kovačević, precizne Kristina Stevović i Jelena Minić, čitav ansambl je, zapravo, u najvećoj mjeri ispratio ideju o “kolektivnoj igri”, odnosno način da se kreira neka vrsta interpretativnog mozaika koji ostavlja punu, cjelovitiju sliku... Izuzetnu minijaturu kreirao je i najstariji glumac na sceni, Momo Pićurić, koji na pozornici najveći dio vremena funkcioniše kao amblem totalnog beznađa i izgubljenosti, sa računaljkom koju nosi na način na koji vjernik nisi svetu ikonu.

Jedan od najuzbudljivijih segmenata ove predstave je scenografija – slovenački umjetnik Bojan Hojnik kreirao je jedno od najfunkcionalnijih i vizuelno najupečatljivijih scenskih rješenja koja smo vidjeli posljednjih godina, dok su kostimi (sjajan posao Sandre Dekanić) takođe u potpunosti u funkciji ukupnog koncepta.

Ana Vukotić je i ovom predstavom nastavila svoj promišljeni teatarski put – očito je da radi predstave samo kada ima i želi nešto da kaže, kada je teatarski problem kojim se bavi obuzme bez ostatka. Zato je, do sada, svaka njena predstava bila pozorišni događaj najvišeg reda i pun pogodak. U takav kreativni manir savršeno se uklapa i predstava “Vjera, ljubav, nada”.

( Balša BRKOVIĆ )