Rubikon

Svaki organizovani napor da se crnogorska kleptokratija skine s vlasti predstavlja zavodljivu temu za pozavaoce balkanskih prilika. Revolucionarna patetika i epikom nadahnute projekcije konačnog ishoda, koje najčešće nemaju oslonac u realnosti, elementi su koji uokviruju mnoge analize tekućih protesta u Podgorici. Pobuna protiv kriminalizovane političke oligarhije se svaki put interpretira i kao otvaranje mogućnosti za reformu političckog sistema. Najnovija serija protesta nije izuzetak po ovim pitanjima. Istini za volju, ovoliki broj protestanata na ulicama Podgorice nije odavno zabilježen.

Ipak, bazičcni zahtjevi koje smo do sada čuli od učesnika i organizatora protesta ukazuju na nedostatak fokusa i mogu ubrzo da kreiraju probleme. Polazna tačka je bila ljutita i neizbježna personalizacija mnogih crnogorskih problema, ali taj emotivni izliv koji je na ulice izveo desetak hiljada razljućenih građana nije, i ne može biti, osnova za sprovođenje suštinskih reformi. S jedne strane, slogan “Milo, lopove” je, bez sumnje, snažan katalizator za okupljanja građana. S druge strane, taj emotivni urlik može biti znak da organizatori nemaju jasan i ostvariv plan za period nakon odlaska Đukanovića s vlasti.

Entuzijazam koji prati proteste, odsustvo partijskih obilježja, i ideološki obojeni aktivizam zavrjeđuju poštovanje, ali nijesu dovoljni da bi se vodila država. Preispitivanje gangsterskih privatizacija, na primjer, legitiman je socijalni zahtjev, ali se on ne može ispuniti ako se prethodno ne sprovedu sistemske promjene. Sistemskim promjenama, kao po pravilu, prethodi prekompozicija političkog odnosa snaga, jer je preuzimanje vlasti preduslov za promjene. Sve ovo zahtijeva plan koji je, za sada, tajna.

Vjerujem da će Đukanović uskoro i za stalno otići sa političke scene. Zato sam i uvjeren da je neophodno odmah definisati političke i socijalne zahtjeve protesta kada su u pitanju strukturne reforme u Crnoj Gori, i ponuditi načine sprovođenja tih reformi za taj poslovični “dan poslije”. Ostaje da se vidi da li će organizatori protesta smoći snage da naprave otklon od dosadašnjih prijedloga koji su bili inspirisani ili nacionalistickim euforijama, ili maksimalističkim zahtjevima populističkih političara, ili su javnosti nuđeni kao ilustracija lične megalomanije: spiskovi više stotina želja koje ni Djed Mraz ne bi mogao ispuniti.

Ako zanemarimo parapolitičke intervencije instrumentalizovanog NVO sektora u cilju popularizovanja neodrživog prijedloga o novim izborima, i opozicionog oživljavanja stare ideje o tehničkoj vladi, ne čuju se novi prijedlozi za Crnu Goru poslije Đukanovića i DPS-a. Organizatori protesta se još uvijek drže inicijalnog zahtjeva da se sruši hijerarhija lopova u Crnoj Gori. Ta hijerarhija se, međutim, ne može odvojiti od strukture države, prirode sistema vlasti i institucija koje čine taj sistem.

U Crnoj Gori imamo kriminalni sindikat koji se već duže od jedne decenije lažno predstavlja kao vlada naše države. Uspjeh ovih protesta će se mjeriti spremnošću organizatora da jasno kažu da je njihov cilj dekonstrukcija tog kriminalnog sindikata. Ovo, naravno, uključuje ukidanje DPS-a i njenih političkih satelita, kao snažnog mehanizma kroz koji kriminalni sindikat ostvaruje svoje ciljeve. Uskoro će organizatori protesta biti primorani da ostvare još jedan tezak zadatak: da se redefinišu kao politički operativna i efikasna grupa kako bi postali “prepoznatljiv partner” za dijalog sa inostranim partnerima. Neophodno je da se organizacija protesta “prevede” u politički jezik i poprimi formu koju će Zapad prepoznati kao funkcionalnu. Potreban je alphabet novog političkog jezika direktne demokratije. Kao što znamo, zapadne birokratije nijesu navikle da razgovaraju i sarađuju sa nestandardnim formama političkih aktivnosti. Sjetimo se bosanskih Plenuma, Podemosa, Varufakisa, žutih prsluka, itd.

Šta god mislili o njenoj prirodi, namjerama i demokratskim kapacitetima, jasno je da se smislene i održive reforme u Crnoj Gori mogu postići samo uz pomoć i direktno učešće Evropske unije. Važno je, vjerujem, da organizatori protesta shvate da su po ovom pitanju “pogledi” ka liberalnom Zapadu neuporedivo korisniji od očijukanja sa desničarskim i neo-fašističkim strukturama, ili od polaganja nade u jalova “istočna obećanja”.

Ovo je važno imati na umu uprkos trenutnoj kritici koju EU zvaničnici upucuju. Osim partijske strukture DPS-a, s kojom su navikli da sarađuju, EU zvaničnici za sada ne prepoznaju drugog partnera za dijalog u Crnoj Gori. Oni su poslali tu poruku kroz nedavni tekst Ajvora Robertsa i najnovije upozorenje EU zvaničnika oko bojkota parlamenta i nemogućnosti tzv. Makedonskog scenarija u Crnoj Gori. Za sada, odlazak Đukanovića za njih znači samo i isključivo personalnu prekompoziciju u okviru DPS-a.

Istorija nas uči da će sadašnja skepsa EU zvaničnika nestati onog trena kada se broj protestanata na ulicama Podgorice utrostruči ili učetvorostruči, protesti sa jasno definisanim zahtjevima za strukturne reforme postanu dnevna dešavanja, i kada budu praćeni generalnim štrajkom.

To je jedini način na koji građani Crne Gore mogu da budu katalizator promjena u sopstvenoj državi, i kako mogu da donesu nezavisne odluke o sopstvenoj budućnosti.

( dr Srđa Pavlović )