Osvrt na Koncept PUP-a Kotora

Koncept prostorno-urbanističkog plana nije izraz postojećih snaga i potencijala ovog područja i nije zasnovan na Viziji Opštine kao značajnog kulturnog centra i elitne turističke destinacije u Jadransko-jonskoj regiji, koja je ostvarljiva

Programski zadatak

U subotu, 23.2.2019. održana je javna prezentacija Koncepta prostorno-urbanističkog plana (PUP) opštine Kotor u palati Bizanti u Kotoru. PUP Kotor je kjučni dokument za dalji prostorni i društveno-ekonomski razvoj grada. Koncept Plana, koji je bio na javnoj raspravi, trebalo je da izloži glavne tokove razvoja grada, na osnovu analize postojećeg stanja i Vizije razvoja Grada.

Analizom programskog zadatka za izradu ovog planskog koncepta stiče se zaključak da prostornom planeru nijesu adekvatno adresirane namjere naručioca, Ministarstva održivog razvoja i turizma, koje bi trebalo da budu izraz postojećih snaga i potencijala ovog područja. Prostorni planer u prvom redu sagledava ovaj prostor u kontekstu razvoja turizma primorskog pojasa CG, previđajući snagu i potencijal područja kao kulturnog centra CG i centra elitnog turizma šire Jadransko-jonske regije.

Postavljanjem težišta na razvoj turističke industrije, u sektorima stacionarnog i kruzing turizma, gubi se iz vida značaj razvoja kuturnog potencijala i to kulturne baštine, aktuekne kulturne produkcije i kreativnih industrija. Polazeći od navedenih postavki programskog zadatka, prostorni planer je potcijenio značaj kulturnog potencijala grada, što je pokazano u njegovoj Viziji ključnog prostora u urbanom jezgru grada.

Polazna tačka-urbano jezgro

Tokom rasprave u palati Bizanti iznesena je teza da je polazna tačka i noseći prostor razvoja opštine Kotor samo urbano jezgro Starog grada sa kontakt zonom na obali i pripadajućem akvatorijumom i da upravo od nje treba krenuti u izradi koncepta PUP-a. To je najvredniji prostor zaštićenog područja UNESCO sa nepokretnom i pokretnom kulturnom baštinom. Na tom prostoru je locirana kruzing industrija, kulturni turizam i veći dio stacionarnog turizma, koje su glavni privredni sektori. Gustina privrednih aktivnosti, posebno u periodu od aprila do novembra, vrši ogroman pritisak na kulturnu baštinu, komunalnu infrastrukturu i kvalitet života stanovništva.

Koncept PUP-a ne razumijeva vrijednost urbanog jezgra i ne pruža adekvatnu analizu postojećeg stanja. Zato se predlažu rješenja koja ugrožavaju kulturnu baštinu i vode u kolaps komunalne infrastrukture i degradaciju kvaliteta života stanovništva.

Urbana regeneracija

U sagledavanju prostorno-urbanističkih rješenja za urbano jezgro (Stari grad sa kontakt zonom Dobrote i Škaljara) u budućem PUP-u bi trebalo afirmisati pojam urbane regeneracije, koji obuhvaća cjelovito sagledavanje razloga degradacije fizičkog i socijalnog tkiva ovog dijela grada, kao i način obnove tih degradiranih struktura.

U najvećim gradskim naseljima u JLS, Dobroti (8.291 stanovnika) i Škaljarima (3.841 stanovnika), u kojima živi 12.132 stanovnika (53% JLS), veoma je degradirana fizička struktura urbaniteta, kao i ekološki i socijalni uslovi života. Narušene su pješačke zone, zapušteni stambeni objekti, kulturno i industrijsko nasljeđe. Nova stambena izgradnja suzila je obim i iskoristivost javnih površina, degradirane su zelene površine i povećan dotok saobraćaja privatnih vozila u jezgra naselja.

Cijeneći kompleksnost problema obnove, potrebno je uraditi revitalizaciju ovih urbanih cjelina, koja bi uključila kako obnovu fizičke strukture naselja, tako i sagledavanje razloga degradacije fizičkog i socijalnog tkiva i adekvatne intervencije u socijalne sadržaje.

U naselju Dobrota i pored zabrane gradnje od aprila 2017. u granicama prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora u toku je intenzivna stambena izgradnja za tržište po principu lokacijskog projektovanja, pri čemu novi objekti nijesu dio plana obnove grada, već predstavljaju novi teret.

Neke ideje

Tabačina - područje kontaktne zone uz Stari grad sa sjeverne strane koje je devastirano u velikoj mjeri, narušen je kvalitet života rezidenata. Saobraćaj je visokog inteziteta, u špici tokom radnog dana dolazi do potpunog kolapsa saobraćaja.

U toj zoni je prostor između dvije rijeke koji sada koristi CEDIS i koji je neprimjeren prostor za tu namjenu. Tu se nalazi značajan objekat industrijskog nasleđa, stara elektrana.

Naselje Tabačina, koje obuhvata pomenuti prostor koji koristi CEDIS, ulicu od šoping centra Kamelija do vodoizvorišta i kompleks starih zgrada u gornjem dijelu Tabačine koje predstavljaju dio industrijskog nasleđa Kotora treba u prostornom smislu sagledati integralno.

Ovaj prostor bi mogao da se sagleda kao zona ograničenog pokretnog saobraćaja za rezidente i snabdijevanje, stacionarnog saobraćaja za rezidente i pješačka zona od vodoizvorišta do šoping centra Kamelija. Na ovaj način bi se omogućio normalan život rezidenata, otvorila nova pješačka zona uz Stari grad i valorizovalo industrijsko nasleđe. Dobio bi se prostor za prilaz turista pješačkim stazama prema Špiljarima i Praćištima. Stara elekrana, u okviru prostora koji sada koristi CEDIS, bi mogla biti novo kulturno središte.

Komunalna marina - na dijelu obalnog prostora od pozorišta do ribljeg restorana Galion postoji neregulisano privezište za privez malih plovila rezidenata. Taj dio obale sa pripadajućim akvatirjumom može se opredijeliti za formiranje komunalne marine, sa pristupnim prostorom za spuštanje/podizanje plovila. Komunalna marina bi bila dio pitoreskne slike primorskog mjesta sa malim drvenim barkama i sličnim plovilima, kao dijelom kulturne baštine Kotora.

Škaljari - prostor stare industrijske zone, kao i prostor na južnoj, obalnoj strani Škaljara, predstavlja jedini zaokruženi prostor većih dimenzija za budući razvoj zone centralnih funkcija grada. Sa gubitkom centralnih gradskih funkcija koje su nekada bile smještene u Starom gradu, koji je sada u cjelini turistički valorizovan, Kotoru nedostaje prostor za razvoj centralnih funkcija neophodnih za realizaciju Vizije grada kulture.

Na području stare industrijske zone u Škaljarima mogao bi se obezbijediti deficitan prostor u centru naselja za formiranje zona centralnih funkcija, uz primjenu modela rekonstrukcije i revitalizacije zatečene industrijske arhitekture. Mogao bi se opredijeliti prostor u javnoj svojini za objekte kulture, kao što je multifunkcionalna koncertna dvorana sa arhitektonskim potpisom, koja je potrebna Kotoru za odvijanje kulturnih aktivnosti tokom čitave godine.

Nacrtom izmjena i dopuna DSL Sektor 16 Stari grad-Škaljari-Peluzica iz 2018, koji nije usvojen, ukazuje se na značaj izgubljenih atributa grada, kao što su parkovne površine u okviru urbaniteta, otvoren pristup obali, šetnica i komunalni vezovi, respekt prema nasliđenim urbanim sadržajima.

U okviru plana razvoja sporta, rekreacije i sportskog turizma treba sagledati prostorni kompleks značajnih sportskih objekata, sportske hale u izgradnji, gradskog stadiona, zatvorenog bazena, koji čine osnovnu sportsku infrastrukturu grada. Ovi objekti treba da budu saobraćajno kvalitetno povezani, izgrađeni trotoari i biciklističke staze. Treba opredijeliti slobodne javne površine za pristup većih grupa ljudi.

Opšta bolnica Kotor - veoma je značajna inicijativa za izmještanjem Opšte bolnice Kotor sa postojeće lokacije u Škaljarima na lokaciju u vanzalivskom dijelu Opštine. Izmještanjem ovog sadržaja bi se dobio ekskluzivan prostor u neposrednoj blizini budućeg kompleksa marine i sportskog kompleksa.

Potencijalna lokacija za novu, savremenu bolnicu, koja bi bila i neophodni segment u razvoju visokog turizma, mogla bi biti na zemljištu u javnom vlasništvu.

Vrmac- park prirode - brdo Vrmac geografskim i prirodnim karakteristikama, na 31,5 kilometara kvadratnih površine, je idealan prostor za rekreaciju, razvoj kulturnog turizma, ali i izvanredna „zelena oaza“, neposredno uz dva susjedna grada, Kotor i Tivat.

Krajem 2015. završena je implementacija 23-mjesečnog IPA projekta “Baština - pokretač razvoja”, vrijednog 550.000 eura, koji se sprovodio u okviru programa prekogranične saradnje između Hrvatske i Crne Gore. Urađena je studija za Vrmac koja obuhvata prirodne vrijednosti, kulturni pejzaž, kulturnu baštinu i ekonomsku valorizaciju Vrmca. Studija bi mogla da bude solidna polazna osnova za definisanje namjene ovog područja.

Evidentan je javni interes i raspoloženje javnog mnenja u obije opštine da se ovo područje zaštiti i adekvatno valorizuje u cilju povećanja kvaliteta života lokalnih stanovnika.

Potreba javne debate

Treba otvoriti javnu debatu u procesu donošenja novog PUP-a opštine Kotor. Ovim putem javno pozivam građane Kotora, stručnu i laičku javnost, da uzmu aktivno učešće u javnoj raspravi oko ovog dokumenta. Javna rasprava će biti organizovana poslije uvida UNESCO-vih eksperata u Nacrt dokumenta.

Posebno treba obratiti pažnju na regeneraciju urbanog jezgra Opštine, kao najvrednijeg dijela zaštićenog područja UNESCO i motora privrednog razvoja. Nalaženje novih prostornih rješenja za zonu centralnnih javnih funkcija u kontakt zoni gradskog jezgra predstavlja imperativ, ako postoji ambicija da Kotor bude grad kulture, koji osim kulturne baštine, razvija performativne kulturne sadržaje i pokreće razvoj kreativnih industrija.

( Dragan Božović )