Mjesec džeza u Crnoj Gori: Ono što je dobro, to se pamti

Tradicionalna manifestacija Mjesec poštovanja džeza - JAM počeće u utorak 2. aprila koncertom džez ansambl Državnog Univerzteta u San Dijegu u Velikoj Sali KIC-a Budo Tomović u 20 časova. Dan kasnije isti ansambl nastupiće u Kraljevskom pozorištu Zetski dom na Cetinju, a u četvrtak 4. mart u barskom Domu kulture. Nikšića publika imaće priliku da ih čuje u petak 5. aprila u Nikšićkom pozorištu, a turneju u Crnoj Gori završiće u pljevaljskom Domu kulture u subotu 6. aprila.

No, ovo neće biti jedini koncerti u okviru manifestacije JAM-a. Naime, ljubitelji džeza imaće priliku da uživaju u nastupima dua gitara koji čine Pippo Corvino i Mahan Mirarab, Jam sessionu i koncertu Ive Kostić, a više o ovogodišnjem programu za dodatak Kroz grad priča idejni tvoreac ove manifestacije Maja Popović.

I ove godine JAM će trajati mjesec dana, a program će se odvijati u više gradova. Čime si se vodila kada si sastavljala ovogodišnji program?

Trinaest je godina od kako radim na kreiranju Mjeseca džeza u Crnoj Gori. Od 2010. godine, manifestacija se organizaciono preoblikovala; razgranala se iz svog centra Podgorice i KIC-a, i proširila u više crnogorskih gradova, a od 2012. održava se tokom 30 dana aprila, što je sve usložilo organizaciju i brojnost programa. Imamo stalne lokalne partnere koji učestvuju u organizaciji i promociji programa džeza koji su u ponudi naše godišnje proslave džeza. Izdvojila bih dugogodišnje partnere manifestacije Porto Montenegro u Tivtu i Kraljevsko pozorište Zetski dom na Cetinju, od prošle godine Barski ljetopis, i Nikšićko pozorište, a po prvi put ove godine i Opština Pljevlja. Prošlih godina manifestacija se realizovala i u gradovima kao što su Kotor, Herceg Novi i Berane, u saradnji sa tamošnjim kulturnim centrima.

Već nekoliko godina zaredom crnogorsku manifestaciju JAM (Jazz Appreciation Month) osmišljavam u skladu sa određenom temom i generalnim konceptom da kroz koncertne, eudikativne, filmske i druge srodne sadržaje obezbijedimo širi okvir za upoznavanje i razvoj džez umjetnosti kod nas. Naš ovogodišnji moto je “Nova generacija džeza” (New Generation of Jazz).

Vodila sam se idejom da nakon više 15 godina rada na organizaciji i promociji džez muzike na podgoričkoj i crnogorskoj kulturnoj sceni, brojnih gostovanja koje smo organizovali u KIC-u i bili domaćini nekim od vodećih amerčkih i evropskih džez muzičara i ansambala, istaknem kome su naši program namijenjeni, s jedne strane, i koga smo sve to mi inspirisali da džez odaberu kao svoj životni poziv.

Moto festivala je “New Generation of Jazz”. Ima li mladih muzičara koji mogu stati rame uz rame sa velikim imenima?

Naravno. Ima puno primjera, sjetimo se da je prije nekoliko godina gost naše manifestacije bio Tigran Hamasijan, pijanista i kompozitor rodom iz Jermenije, koji je osvojio svjetske scene kao veoma mlad, imao je priliku da kao dvadesetogodišnjak svira na istoj sceni sa Herbijem Henkokom i drugim muzičkim velikanima. Henkok se tokom jednog zajedničkog koncerta u Francuskoj obratio publici izgovarajući “Tigran je fantastičan, on je sada moj učitelj”. Ta izjava je izazvala medijsku pažnju i još više bacila svjetlo na mladog genijalca. Međutim, mladi Jermenin se rukovodio jednim od najtrajnijih lekcija maestra Henkoka: moguće je istovremeno da bude multi-stilski i džez virtuoz i hitmejker koji radi na gruvu.

Pijanista Šai Maestro, koji je takođe bio gost naše manifestacije (JAM 2013.) je proveo kao veoma mlad nekoliko godina rame uz rame sa slavnim Avišajem Koenom, svirajuću u njegovom triju, prije nego što je započeo svoju solo karijeru; naslijedio ga takođe veoma mladi pijanista Nitai Herškovic... Istorija džeza je prepuna takvih primjera u kojima su mladi muzičari sticali svoju karijeru uz poznate muzičke ličnosti. Tako je i danas.

Neki iskusni muzičari upravo traže novu energiju mladih talentovanih i entuzijastičnih muzičara za svoje ansamble i svoju muziku, želeći istovremeno da otkriju i promovišu novu generaciju muzičara tako što će s njima dijeliti scenu, davati im putokaz i vođstvo, šansu da možda osvoje svoje ideale. U našoj sredini takav primjer je gitarista Šule Jovović, i kao nastavnik džeza u muzičkoj školi i kao roditelj koji je ispunio želju svojoj kćerki Sari da studira na Muzičkom koledžu Berkli u Bostonu, a podržao je tako što je angažovao da s njim intenzivno radi i nastupa. Interesantno je da je za mladu pijanistkinju Saru Jovović, koja je sticala klasično muziko obrazovanje u Podgorici, prekretnica bila upravno jedna od naših džez radionica – odlučila je da se posveti džezu prateći kao srednjoškolka višednevne džez radionice tokom Mjeseca džeza 2016, koju su u KIC-u vodili vrhunski muzičari iz regiona i SAD-a: pijanista Vasil Hadžimanov, gitarista Toni Kitanovski i saksofonista Dejvid Bini. To su neki momenti kada se zahvaljujući susretu i saradnji s velikim umjetnicima mladi muzičari ponekad iznenadno odlučuju za svoj pravac i buduću profesiju.

Neki iskusni muzičari upravo traže novu energiju mladih talentovanih i entuzijastičnih muzičara za svoje ansamble i svoju muziku, želeći istovremeno da otkriju i promovišu novu generaciju muzičara tako što će s njima dijeliti scenu, davati im putokaz i vođstvo, šansu da možda osvoje svoje ideale

Tako je bilo i sa generacijom prije deset godina, kada smo radili na edukativnim radionicama i projektima sa gostujućim umjetnicima, poput produkcije “Montenegro džez svite” američkog kompozitora Patrika Olirija, ili mjuzikla “Norina barka” Ilaja Jamina, i drugima. Izuzetna ličnost i muzičar sa ovih prostora, trubač Stjepko Gut je bio stalni gosti Mjeseca džeza u periodu od 2007-2010, ostvario je izuzetne višednevne radionice sa svojim izvrsnim kolegama iz SAD i Austrije, dovodio je ovdje i svoje studente iz Graca da bi zajedno sa našim studentima i učenicima razmijenili muzička iskustva, stvorio međunarodnu saradnju i motivisao talentovane mlade muzičare iz naše zemlje da uplivaju slobodno u džez vode. Tako su se mladi muzičari iz Podgorice i Crne Gore odlučili da se oprobaju na svjetskim akademijama za džez, uglavnom u Gracu (Univerzitet umjetnosti) i Bostonu (Muzička akademija Berkli).

Od 2011. do danas na pomenutim akademijama studirali su i diplomirali džez pijanista Enes Tahirović, gitarista Filip Gavranović, vokalna umjetnica Iva Kostić, bubnjari Slaven Ljujić. Tu je i bubnjar Martin Đorđević koji je diplomirao na Muzičkoj akademiji u Sijeni. Brucoškinji na Muzičkoj akademiji Berkli u Bostonu, Sari Jovović, pridružiće se na jesen još jedna Podgoričanka, Maša Vujadinović. To je naš osnovni domaći potencijal za buduće projekte i razvoj džeza u našoj sredini, tj. nova generacija džeza.

Prvu sedmicu aprila obilježiće gostovanje džez ansambla državnog Univerziteta u San Dijegu. Da li oni inače nastupaju zajedno u istom sastavu u kojem će svirati po Crnoj Gori ili su okupljeni za ovu priliku?

Glavni gost festivala JAM 2019. je reprezentativni džez ansambl državnog Univerzteta u San Dijegu koji broji 18 muzičara-instrumentalista. Muzičari u ovom ansamblu već sviraju zajedno u okviru studijskog programa, diplomskih i postdiplomskih, neki od njih sviraju u više studentskih džez ansambala. Što se tiče priprema za crnogorsku turneju, obavljena je audicija u cilju odabira i pripreme najboljih studenata koji će nastupati na crnogorskoj turneji. To je veoma selektivan i profesionalan pristup radu. Džez ansambl državnog Univerziteta je cijenjen kao jedan od najboljih u Sjedinjenim Državama, dobitnik je više prvih nagrada na nacionalnim takmičenjima.

Pored reprezentativnog ansambla postoje i drugi manji ansambli, kao i All Star ansambl ovog univeziteta (SDSU). Pod rukovodstvom Bila Jegera, koji je na čelu džez studija više od 30 godina, Džez ansambl državnog Univerziteta u San Dijegu je nastupao širom svijeta. Ovaj ansambl je ostvario turneje u SAD, Evropi, Tajvanu, Boliviji, Kostarici i Meksiku. Snimili su šest video-zapisa i objavili osam CD albuma, uključujući i najnoviji “Jazztecs” u kojima je učestvovalo oko stotinu studenata državnog Univerziteta u San Dijegu (SDSU).

Ove godine JAM se održava u više gradova. S obzirom na to da manifestacija JAM postoji više od deceniju, koliko je zbog toga lakše pronaći partnere?

Manifestacija JAM je započela svoj život 2007. godine, u okviru muzičkog programa KIC-a, kao pilot-projekat, i iskreno, nijesmo znali do kad će trajati, jer programska usmjerenja i prioriteti ponekad su podložni promjenama. Da bismo osigurali održivost ove lijepe ideje i pretočili je u džez manifestaciju, morali smo da se organizujemo kao udruženje koje radi na promociji džez umjetnosti kroz edukativno-koncertne, filmske i druge aktivnosti sa slobodom da oblikuje i proširi manifestaciju, prateći interesovanja i potrebe crnogorske sredine. Od 2010. smo proširili krug partnera, manifestacija se odvija u drugim gradovima zemlje, i saradnja traje sa mnogim gradovima. U poslednjih nekoliko godina profilisala se grupa partnera među kojima su kulturni centri, pozorišta, muzičke škole, muzička akademija, opštine, Ministarstvo kulture kroz Crnogorsku nacionalnu komisiju za UNESCO, ali i diplomatska predstavništva.

Ove godine pokrovitelj JAM 2019 je Američka ambasada koja već nekoliko godina pomaže festivalske produkcije naše manifestacije i gostovanja američkih umjetnika kod nas. KIC je nosilac aktivnosti u Podgorici, Porto Montenegro je dugogodišnji partner manifestacije, Kraljevsko pozorište Zetski dom na Cetinju, od pošle godine i Barski ljetopis itd. Partnere je lakše naći danas nego kad smo tek počeli da gradimo manifestaciju, organizatori su svjesni da radimo na kreativnim i kvalitetim kulturnim sadržajima, koji korespondiraju sa njihovim kulturnim politikama.

Manifestacija Mjesec džeza u Crnoj Gori je nedavno dobila i etiketu “Evropa za festivale, festivali za Evropu” (EFFE), Udruženja evropskih festivala, što je takođe potvrda kvaliteta koji gradimo godinama, na vrijednostima kao što su angažovanost u umjetnosti, uključenje u zajednicu i međunarodna otvorenost.

Iako se program održava u više gradova, u Podgorici će u okviru JAM-a biti samo četiri koncerta. Međutim organizovani su i drugi segmenti - radionice, predavanja, filmovi. Koliko je bitno da se i kroz takve segmenta stiče znanje i upoznaje jazz?

Veoma je bitno da se džez razumije i upozna kroz različite umjetničke forme, mi želimo da djelujemo u pravcu edukacije publike kroz različite aktivnosti: muzičke radionice, animacione programe, predavanja, filmske cikluse i druge vizuelne umjetnosti poput izložbe fotografije ili postera, crteža itd. Važno je da sve te programe izvode iskusni predavači s međunarodnom reputacijom. Ovo je posebno važno kad je edukacija džeza u pitanju. Naravno da je koncertni program namijenjen za najširu publiku, zato ih je i najviše, iako bi se broj koncerata mogao povećati u budućnosti, ukoliko partneri budu željeli da svoju publiku više izlože džezu od uobičajenog. Ova manifestacija je fleksibilna, zavisi u neku ruku i od partnera, taj naš mali budžet koji stvaramo poput mozaika, svake godine varira, pa je tako i broj koncerata ograničen, tokom mjesec dana četiri koncertna programa džeza u Podgorici je zadovoljavajući broj, u Tivtu dva, u drugim gradovima po jedan. Nama je najvažniji kvalitet koncerata. Ono što je dobro, to se pamti.

Jedan od koncerata je i jam session u kojem mogu da učestvuju svi muzičari koji to žele, samo moraju da se prijave putem Facebook stranice. Imate li već zainteresovanih za ovaj nastup?

Da, pozivamo muzičare, ljubitelje muzike, da nam se pridruže na programu pod nazivom “Let’s JAM” (u prevodu Hajde da džemujemo). Ideja je da otvorimo scenu za spontano džez muziciranje, 27. aprila, u sali DODEST u KIC-u. Domaćin sešna je džez ansambl pijaniste Enesa Tahirovića u kojem sviraju i bubnjar Slaven Ljujić, saksofonisti Teodora Tapušković i Stefan Pavićević i basista Branko Vučetin.

Već ima zainteresovanih za učešće i to ne samo ljudi iz Podgorice, tog subotnjeg dana pridružiće nam se muzičari iz drugih crnogorskih gradova. Za prijavu je dovoljno da zainteresovani pošalju poruku s imenom i prezimenom, navedu instrument koji sviraju; ako pjevaju trebalo bi da upišu “vokal” i navedu svoj registar, i kompoziciju koju žele da izvedu.

Ovim želimo da animiramo širu publiku i ljubitelje muzike, mlade talente, ali i odrasle, da se pridruže na sceni u neposrednom muziciranju, da iskoriste priliku da nastupe sa odličnim džez sastavom i da steknu nova iskustva i poznanstva.

( Marija Vasić )