Nacionalna Komisija za istraživanje nesreća u saobraćaju nema pravila za plaćanje vanjskih saradnika i laboratorija

Ni skoro sedam godina nakon njegovog osnivanja, Nacionalna komisija za istraživanje nesreća i ozbiljnih nezgoda vazduhoplova, vanrednih događaja koji ugrožavaju bezbjednost željezničkog saobraćaja i pomorskih nezgoda i nesreća (KINS) nije riješila dio problema značajnih za svoj neometan i efikasan rad.

Proizilazi to iz Izvještaja o radu KINS za 2018. koji je nedavno razmatrala Vlada, a koji jasno ukazuje na niz problema što karakterišu rad ovog svojevrsnog crnogorskog pandana čuvenom američkom NTSB-u (National Transportation Safety Board).

U aktuelnoj organizacionoj formi, KINS je lani navršila četvrtu godinu rada, obim posla joj se stalno uvećava, ali do danas nije uvećan broj njenih stalnih članova kojih je samo troje - po jedan za svaku vrstu saobraćaja koji Komisija istražuje. Povremeno se po potrebi, pored stalnih članova KINS-a, angažuju nezavisni stručnjaci, ali ni do danas nije administrativno riješen i uređen mehanizam po kome se plaćaju njihove usluge.

“Dva problema koja su se definisala u proteklom periodu, a koja prijete da umnogome otežaju rad Komisije na konkretnim istragama i čak onemoguće iste, je nepostojanje procedura za isplatu nadoknada za rad stručnjaka sa liste eksperata koji učestvuju u radu istražnih timova i nepostojanje procedure za plaćanje laboratorijskih analiza kod utvrđivanja uzroka nesreća i ozbiljnih nezgoda. Ovo neriješeno stanje oko finansiranja istraga bi moglo da se pokaže kao problem u slučaju velike nesreće u bilo kom vidu saobraćaja”, upozorava se u Izvještaju KINS-a.

Tvrde i da Ministarstvo finansija nije dalo saglasnost na njihov pokušaj da internim pravilnikom KINS-a, riješe problem plaćanja članova istražnog tima sa liste eksperata.

Predlažu da stoga Vlada ili resorno Ministarstvo saobraćaja i pomorstva pitanje plaćanja eksternih eksperata, odnosno finansiranja laboratorijskih i drugih troškova istraživanja većih nesreća, riješe donošenjem posebnog propisa, ali se to do danas nije dogodilo.

Isto tako, i pored višestrukih urgencija, KINS od Ministarstva pomorstva i saobraćaja tokom čitave prople godine nije dobio ni formalnu saglasnost za potpisivanje Sporazuma o poslovno-tehničkoj saradnji sa francuskom Nacionalnom agencijom za istraživanje vazduhoplovnih nesreća BEA. KINS je naime, kontaktiorao BEA i od njih dobio “vrlo povoljnu “ponudu za saradnju za očitavanje podataka sa avionskih tzv. “crnih kutija” (snimača podataka o parametrima leta - Flight Data Recorder, odnosno tonskog snimača razgovora u kokpitu – Cockpit Voice Recorder).

Crna Gora naime, kao i još jedan veći broj država u svijetu, nema tehničke kapacitete ni mogućnosti da skida i obrađuje podatke sa FDR i CVR snimača, a očitavanje “crnih kutija” jedan je od ključnih vidova istrage svake veće i ozbiljnije avionske nesreće.

Iako sva tri zakona (o pomorskom, vazdušnom i željezničkom saobraćaju) dozvoljavaju da za svaki od njih istražna komisija ima po tri člana, Vlada je KINS formirala tako da ona ima samo po jednog člana za svaku od te tri vrste saobraćaja, pa su oni često preopterećeni poslom.

Posebno se to odnosi na predsjednika KINS-a Darka Čonča koji uz svoj osnovni posao glavnog istražitelja za vazuduhoplovne nesreće, mora obavljati i niz administrativnih poslova vezanih za vođenje KINS-a, pa je stoga od Vlade traženo da se “crnogorski NTSB” pojača makar sa još jednim stalnim članom – sekretarom Komisije.

KINS je tokom prošle godine uspjela da nabavi dio nedostajuće opreme potrebne za njeno funkcionisanje, te je sada “u mogućnosti da opremi (formira) sa osnovnom opremom jedan veći tim (8 do 10 članova) za istrage ili dva manja (3 do 4 člana) u istom momentu”.

“Komisja nema službeno vozilo, a u toku 2018. godine imala je na raspolaganju 150 eura goriva mjesečno, pri čemu su članovi koristili svoja privatna vozila. U slučaju potrebe za prevoženjima do mjesta nesreća koja su izvan zahvata putne infrastrukture, Komisija je pokrenula inicijativu kod Ministarstva odbrane da se definiše Sporazum o načinu korišćenja vojnih resursa za te potrebe, ali to za sada ide prilično sporo”, stoji u Izvještaju o radu KINS-a za 2018.

Uprkos takvim brojnim ograničenjima i teškoćama, KINS je prošle godine imala dobre rezultate, pa je tako u Sektoru istraga vazduhplovnih nesreća i ozbiljnih nezgoda uspostavljen “stabilan sistem za izvještavanje o vanrednim događajima, što je jedan od osnovnih preduslova za rad”. Tako je lani zabilježeno čak 149 prijava vanrednih događaja u toj oblasti što je osjetan napredak u odnosu na ranije godine kada ih je bio samo 19 u 2015, 56 prijava u 2016. i 117 prijava u 2017. godini.

Od prošlogodišnjih 149 prijavljenih vanrednih događaja u vazdušnom saobraćaju, KINS je otvorila dvije istrage i to u slučaju jedne nesreće (pada paraglajdera u Budvi 15. septembra 2018. u kojem su poginule dvije osobe), odnosno jedne ozbiljne nezgode (potpunog otkaza motora u letu) na klipnom avionu Cessna 172 kojeg je pilot 19. decembra 2018, uprkos tome što je ostao bez pogona, uspio srećno i bez posljedica prizemljiti na aerodrom Podgorica.

U oblasti željezničkog saobraćaja KINS je lani procesuirala ukupno 32 događaja koji su procijenjeni kao nesreća ili ozbiljna nezgoda (tri iskliznuća voza iz šina, po jedno presijecanje skretnice, odnosno kamenovanje voza, dva odrona na pruzi, tri saobraćajne nezgode na pružnim prelazima, 4 požara, dva slučaja udara voza u ljude na pruzi, te 13 slučajeva kidanja električne kontakt-mreže na pruzi.

Glavnom istražiocu KINS-a za pomorske nesreće Uprava pomorske sigurnosti (UPS) lani je podnijela ukupno četiri prijave – tri za pomorske nesreće i jednu za pomorsku nezgodu.

Prijavljeni su udar trajekta “Teodo” u obalu u Lepetanima 30. maja 2018, sudar banane koju je morem vukao skuter sa izletničkim brodićem kod Velike plaće u Ulcinju 24. jula, prilikom čega su smrtno stradale dvije osobe, te sudara jedrilice i motorne jahte 30. jula na pučini jugistočno od rta Mačka pred zalivom Trašte, a u kojem su takođe dvije osobe smrtno stradale. Prijavljena pomorska nezgoda – tzv. oranje sidra i približavanje obali u Prčanju velikih britanskog kruzera “Crown Princess” 3. aprila prošle godine, nije ispunila uslove da bude istraživana jer u njoj nije bilo oštećenja na brodu ili obali, niti povrijeđenih lica. Stoga je o toj nezgodi glavni istražitelj samo sačinio sigurnosne preporuke koje se odnose na Luku Kotor.

Inače, nacionalni istražitelj za pomorske nesreće KINS-a mr Aleksandar Božović lani je imao i audit (kontrolu) od strane Evropske agencije za pomorsku sigurnost (EMSA) koji je prošao sa najboljim ocjenama, kao i sa preporukom ocjenjivača da Božovićev izvještaj o pomorskoj nesreći trajekta “Sveti Stefan II” u Kotoru 14. maja 2016. bude uvršten na GISIS sajt za pomorske nesreće i nezgode Mđeunarodne pomorske organizacije IMO, zajedno sa rezultatima te istrage i izdatim sigurnosnim preporukama nakon nje.

Preporuke za Luku Kotor

KINS je lani u cilju podizanja nivoa sigurnosti plovidbe u Boki, na osnovu iskustava sa dosadašnjim incidentnim situacijama u zalivu izdala sigurnosne preporuke koje su međutim, neobavezujućeg karaktera za subjekte na koje se one odnose (Luku Kotor, Lučku upravu CG, Upravu pomorske sigurnosti CG, Ministarstvo pomorstva i saobraćaja).

Ipak, najveći dio ovih preporuka, inkorporiran je u biznis plan preduzeća Luka Kotor AD koje je nedavno sa Vladom potpisalo ugovor o prioritetnoj koncesiji za upravljanje lukom u Kotoru za narednih 12 godina.

Oko nekih od aspekata tog Biznis plana koji za cilj imaju povećanje sigurnosti plovidbe i kruzera na vezu u Kotoru, poput izgradnje priveznog pilona ili postavljanja priveznih bova za kruzere u moru kod Dobrote, u Kotoru se proteklih dana voidila žestoka politička polemika i “ljulja” se lokalna vlast zbog toga što članice vladajuće koalicije SDP u URA te projekte smatraju štetnim za grad.

KINS međutim, nema dileme i u svojim sigurnosnim preporukama jasno navodi da tu spada i “nabavka i montaža sidrenih bova za putnilke brodove čija dužina prelazi 200 metara u lučkom akvatorijumu luke Kotor i njenih sidrišta”.

“Za Luku Kotor je neophodno angažovanje adekvatnog remorkera za putničke brodove dužine preko 200 metara, kako bi se obezbijedila puna pripravnost u samoj luci čime će se skratiti vrijeme reagovanja u slučaju nužde. Obezbijediti blagovremene informacije o frekvenciji pomorskog saobraćaja i meteorološkim prilikama na relaciji dežurnog službenika u Luci Kotor, Lučke kapetanije i UPS, definisati sidrišta u Kotorskom zalivu, obillježavanje crvene zone oko sidrišta u Bokokotorskom zalivu, definisati meteo limit u brzini vjetra kada prestaje saobraćaj za putničke brodove, neophodno je ustanoviti maksimalan broj putničkih brodova koje može primiti Luka Kotor odnosno Bokokotorski zaliv…”, stoji pored ostaloga u sigurnosnim preporukama KINS-a. Preporučeno je da se u Luci Kotor u slučaju nepovoljnih meteo slova, izbjegava tzv. mediteranski vez putničkih brodva (u četverovezu, sa oborenim pramčanim sidrima i krmom vezanom za obalu), a što se i ne primjenjuje od incidenta sa trajektom “Sveti Stefan II” 2016. “Prilikom najave dolaska broda u lučki akvatorijum Luke Kotor i njenih sidrišta analizirati vremenske prilike koje predstoje i gustinu pomorskog saobraćaja na relaciji Lučka kapetanija Kotor – Luka Kotor, i poštovanje sigurnosnih mjera za vrijeme boravka putničkog broda u luci Kotor i na njenom sidrištu”, preporuka je KINS-a.

( Siniša Luković )