Rat klanova u švercu cigareta i droge

Šverc cigareta je glavni oblik organizovanog kriminala na Balkanu.

Središte je Crna Gora, gdje se prave i lažne marke cigareta proizvode i zatim krijumčare preko luke Bar u različite zemlje EU, na Bliski istok i u Afriku.

To između ostalog pišu predstavnici Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala u izvještaju o žarištima organizovanog kriminala u šest zemalja Zapadnog Balkana - Albaniji, Bosni i Hercegovini, Kosovu, Crnoj Gori, Sjevernoj Makedoniji i Srbiji.

“Crnogorske cigarete se švercuju širom regiona. Cigarete se takođe nelegalno proizvode u Bosni i Hercegovini, Srbiji i na Kosovu. Zatim se krijumčare u Crnu Goru, odakle nastavljaju, sa crnogorskim cigaretama, ka Evropskoj uniji i dalje. Odnedavno, Kosovo je postalo novi regionalni centar distribucije cigareta. Velike količine se dalje švercuju odatle u Srbiju, Sjevernu Makedoniju i Bugarsku, a zatim transportuju kroz poroznu granicu ka Crnoj Gori”, navodi se u tekstu organizacije čije je sjedište u Ženevi.

Navodi se da je Bar poznat kao žarište šverca cigareta - inostrane marke navodno stižu preko Bara za reeksport, dok se cigarete proizvedene u Crnoj Gori transportuju iz Bara.

“Tokom 2018. bilo je zaplijenjeno više od 43 miliona cigareta koje su ušle u luku Bar. Teško je iznijeti procjenu količine falsifikovanih cigareta, poznatih kao cheap whites (navodno proizvedenih u fabrikama u Podgorici i Mojkovcu), koje se otpremaju iz Bara. Izvor blizak službenicima luke kaže za GI da je izvoz cigareta toliko veliki (i povezan sa uticajnim ljudima) da u luci navodno postoje skladišta koja su isključivo namijenjena za čuvanje švercovanih cigareta, dok se privatne kompanje bave punjenjem i pražnjenjem kontejnera. Toliko razrađen posao moguće je ostvariti jedino u dosluhu sa lukom i carinskim službenicima i policijom”.

Piše da su, navodno, klanovi “Mojkovac” i “Grand” najveće grupe umiješane u šverc cigareta iz Bara:

“I pretpostavlja se da ostvaruju bliske kontakte sa važnim ličnostima u Vladi i bezbjednosnim službama. Cigarete koje se utovaruju u Baru odlaze uglavnom u Libiju, Egipat, Liban i na Kipar. Prema podacima iz istrage koju je provela Evropska služba za suzbijanje prevara, brodovi stižu prazni na predviđenu destinaciju, dok cigarete najvjerovatnije završe preusmjerene na crnom tržištu EU. Cigarete bivaju ili ilegalno istovarene na teritoriji EU ili se prebacuju na druge brodove na otvorenom moru, van domašaja carina ili obalskih patrola, odakle se švercuju nazad u EU... Od početka 2015. presretnuto je osam brodova sa važnim teretom cigareta natovarenih u Baru - zbog krijumčarenja cigareta u Grčku i Španiju. Na šest brodova pronađene su cigarete čije je odredište bila Libija, jedan je plovio ka Kipru a jedan ka Libanu. Sveukupno, konfiskovano je gotovo 350 miliona cigareta koje su prevozili ti brodovi, što iznosi skoro 70 miliona eura kada se uračunaju carinjenje, taksa i porez na dodatu vrijednost... Međutim, to je samo vrh ledenog brijega. Navodno, svake godine se iz luke Bar prošvercuje 600 kontejnera cigareta”.

Luke

U dijelu izvještaja nazvanom Priča o dva klana, autori opširno pišu o sukobu škaljarskog i kavačkog klana i navode da je krvava razmirica buknula 2014. u crnogorskim jadranskim lukama zbog kontrole lukrativne trgovine kokainom (između ostalog).

“Lanac nasilja s porukom ‘oko za oko, zub za zub’ između škaljarskog i kavačkog klana - nazvanih po selima u kotorskoj opštini - obuhvatao je ubistva i korišćenje eksploziva, bombi i snajpera. Zatim je eskalirao, tako da su se mnoge kriminalne grupe iz Srbije i Crne Gore umiješale stajući na jednu ili drugu stranu. Razdor je za posljedicu imao destruktivni trag duž prelijepe crnogorske obale, na desetine mrtvih u Crnoj Gori i Srbiji (većina slučajeva je ostala neriješena), kao i nekontrolisano nasilje u inostranstvu - o čemu svjedoči incident sa pucnjavom u Beču, u decembru 2018. godine. Crnogorska obala ima brojne odlike zbog kojih slovi za žarište šverca, računajući tu i lokaciju, dobru infrastrukturu, političku zaleđinu i spremnu četu mladih ljudi sa gotovo nepostojećim održivim alternativama”, navodi se u tekstu.

Konstatuju da je prije više od deset godina veći dio šverca droge u regionu kontrolisao ujedinjeni kotorski klan, koji je bio povezan sa dobavljačima kokaina u Južnoj Americi, kao i sa italijanskom mafijom.

“...Ali onda se suočio sa krizom vođstva. Dragan Dudić (Fric) - ‘biznismen’ i kriminalac sa jakim vezama sa političarima, biznismenom Rodoljubom Radulovićem i Darkom Šarićem (balkanskim ‘kraljem kokaina’) - ubijen je u kotorskom kafiću u maju 2010. godine”.

Objašnjava se da je unutrašnji rat počeo zbog upražnjenog mjesta lidera, kada je jedan od članova grupe Goran Radoman bio označen kao krivac za nestanak više od 200 kilograma kokaina u Valensiji.

“To je dovelo do unutrašnjeg rata i podjelu nekada moćne kotorske grupe na dva klana - kavački i škaljarski... To je pokrenulo krvavu razmiricu koja do danas traje. Žestina sukoba može djelimično biti objašnjena količinom novca koji je bio u igri. Procenjuje se da kilogram kokaina u Zapadnoj Evropi može donijeti prihod u vrijednosti 75.000 - 80.000 eura, od čega crnogorske grupe uzimaju samo oko polovinu sume. Ostatak se troši na originalnu nabavku (oko 2.000 eura po kilogramu), međunarodnu isporuku i međugranični transport (18.000-20.000 eura) kao i na skladištenje i distribuciju (oko 13.000 eura)”.

Navodi se da nasilje nije prekinuto ni poslije hapšenja lidera škaljarskog klana Jovice Vukotića u Turskoj, u septembru 2018, i vođe kavačkog klana Slobodana Kašćelanina u Pragu, u decembru 2018:

“To potvrđuje ubistvo Vladimira Roganovića u decembru 2018. u Beču”.

O autoru izvještaja

Globalna inicijativa, kako piše u saopštenju te organizacije, zvanično je pokrenuta 2013. godine.

“Sa sjedištem u Ženevi, nju čini mreža više od 300 nezavisnih svjetskih i regionalnih eksperata koji se bave ljudskim pravima, demokratijom, upravom i temom razvoja, a organizovani kriminal je tema koja dotiče sve ove oblasti. Globalna inicijativa organizuje istraživanja i dijeli njihove rezultate širom svijeta; održava obimnu biblioteku koja sadrži više od 2.000 izvještaja i alata koji se odnose na istraživanje organizovanog kriminala; takođe pokušava da okupi za istim stolom i privatni i javni sektor u borbi protiv organizovanog kriminala.

( Danilo Mihajlović )