Zarubica: Od nacionalnih parkova najmanje koristi imaju građani
U više gradova obilježen Evropski dan parkova, iz organizacije KOD poručuju da pametna država prilagođava turizam prirodi, a ne prirodu turizmu
Na Evropski dan parkova crnogorski su poslužili više za promociju, nego za uživanje u prirodi.
Nacionalni parkovi (NPCG), preduzeće koje upravlja naljepšim prostorima u državi, na Biogradskoj gori organizovalo je promotivnu vožnju novim turističkim vozićima, čija je nabavka koštala pola miliona eura, ali juče nisu prevozili turiste i građane, već predstavnike nadležnih institucija. Za građane je ponuđen besplatan ulaz u pet crnogorskih nacionalnih parkova - na njihovu žalost - na radni dan.
Iako se 24. maj Evropski dan parkova obilježava u čast nacionalnih parkova, događaju se pridružio Glavni grad. U Podgorici je, uz pažnju medija i nula građana, u Karađorđevom parku juče svečano skinuta mašna sa jedne od sedam klupa, koje je Delegacija Evropske unije donirala za sedam gradskih parkova. Istim povodom, veliki Gradski park u Titvu juče je obogaćen novim sadnicama.
Obilježavanje Dana parkova ne može ispraviti opštu sliku - da je priroda u Crnoj Gori, u gradovima i mimo njih, na udaru godinama. Da je tako, podsjećaju i iz Organizacije KOD, navodeći samo neke od primjera: projekat i gradnja Porto Skadar Lakea, ulazak u proceduru izgranje bungalova oko Crnog jezera u NP “Durmitor”, čija je površina prije nekoliko godina i smanjena zbog nelegalne gradnje. Nadležni su dozvolili i izgradnju dalekovoda za električnu energiju usred NP “Lovćen”...
“Tokom zadnjih 30 godina imamo konstantan rast uništavanja rijeka, šuma i prostora. Funkcioneri nacionalne parkove i parkova prirode ne vrednuju kao prostor koji nam besplatno daje vodu, hranu, čist vazduh, prostor za odmor i i obrazovanje. Oni na njih gledaju kao na prostor na račun čije ljepote i brenda se može preko noći zaraditi novac, ne obazirući se na to što takvo korišćenje može uzrokovati gubitak izvorne vrijednosti parka”, kazao je za “Vijesti” Darko Zarubica iz KOD-a.
Prema njegovim riječima, neki prostor se proglašava nacionalnim parkom ili parkom prirode upravo zato jer u formi u kojoj jeste može dati najviše dobara i blagostanja lokalnoj zajednici, a pravilnim upravljanjem i uključenjem interesnih strana, kako je kazao, lokalne zajednice žive od nacionalnih parkova.
“Nažalost, u Crnoj Gori od nacionalnih parkova najmanje koristi ima lokalno stanovništvo”, rekao je on.
Zarubica smatra da bi NP “Durmitor” mogao jednako biti uspješan kao NP “Plitvička jezera” u Hrvatskoj, umjesto što, iako zauzima i veću površinu, godišnje zarađuje 75 puta manje.
“NP ‘Plitvička jezera’ prihoduje godišnje od redovnog poslovanja 50 milion eura, dok je prema dostupnom izvještaju DRI za 2014. godinu rebalansom planiran prihod NP ‘Durmitor’ na približno 660 hiljada eura. Pri tome, na Plitvičkim jezerima je broj posjetilaca ograničen na dnevnom nivou. Oba parka su na Uneskoovoj listi, a NP ‘Durmitor’ je od NP ‘Plitvička jezera’ veći za oko 25 kvadratnih kilometara”, rekao je on. Zarubica dodaje da “pametna država prilagođava turizam prirodi, a ne prirodu turizmu” i navodi primjer Švajcarske, koja je tri puta veća od Crne Gore, a od turizma od netaknute prirode u jednoj godini prihoduje preko 14 milijardi eura.
“To je skoro šest budžeta Crne Gore. Po tom osnovu zaposle preko 172.000 ljudi”, kaže Zarubica.
Smatra da je za uspješno upravljanje zaštićenim prostorom, upravljanje trebalo, makar dijelom, prepustiti građanima.
“U Crnoj Gori, gdje je građanin izopšten iz upravljačke strukture, park postaje gubitnik, a građanin, nažalost, postaje neprijatelj broj jedan zaštićenog prirodnog dobra. Parkovima bi uz građane, trebalo da upravljaju i stručna lica, uz pomoć lokalnih privrednika, a ne stranačke strukture”, ocijenio je Zarubica.
Dodao je i da bi, osim ministarstava, u planiranju prostora nacionalnih parkova trebalo da ravnopravno učestvuje i njihova uprava, te da bi i parkovima prirode moralo biti omogućeno da gazduju svojim šumama.
“Šumom treba da gazduje upravljač parka, a ne Uprava za šume, odnosno koncesionar koji je tu samo zbog profita”, rekao je on.
Evropski dan parkova proglasila je Federacija nacionalnih parkova Evrope, sa ciljem da skrene pažnju javnosti na značaj zelenih površina.
Taj datum je odabran kao sjećanje na proglašenje prvih evropskih nacionalnih parkova - devet nacionalnih parkova u Švedskoj, 24. maja 1909. godine. Evropski dan parkova se širom kontinenta obilježava od 1999. godine.
Zaštićeni prostor nije samo puko posmatranje prirode
Zarubica poručuje da zaštićeni prostor ne nudi samo “puko posmatranje prirode”.
“Ako nudi i obezbjeđuje pitku vodu, čist vazduh, besplatnu hranu, garantuje suzbijanje klizišta, olujnih vjetrova i poplava, prostor za rekreaciju, obrazovanje i kreativnost, zar to nije dovoljno? U tom slučaju se očekuje da generatori zagađenja vode, vazduha, zemljišta, biodiverziteta i građanima treba da daju ponude i garancije za opstanak zaštićenog prirodnog dobra”, rekao je on.
Stava je da bi trebalo da postoji moratorijum na sječu šume, lov i ribolov, neodrživu gradnju, skladištenje otpada u zaštićenim zonama, snabdijevanje zaštićenih zona proizvodima koji generišu otpad, korišćenje vještačkih suplemenata u poljoprivredi…
“Sve ovo bi trebalo biti imperativ za jedno zdravo društvo. Razvoj se ne može smatrati razvojem ukoliko njegovim ostvarivanjem bespovratno nestaju prirodne usluge”, kazao je Zarubica.
( Damira Kalač, Siniša Luković )