Kako se medijski gigant infiltrirao u EU

Izbori za Evropski parlament bili su tek za devet mjeseci, ali su širom Evrope populističke snage zahuktavale političku debatu. Martin Selmajr, generalni sekretar Evropske komisije, bio je u misiji u Berlinu kako bi upozorio saborce da „zima dolazi“.

Stojeći na osunčanom krovu sa pogledom na ostatke imperijalnog sjaja njemačke prijestonice sredinom septembra prošle godine, diplomata EU je uzeo mikrofon i uputio hitan poziv visokim njemačkim zvaničnicima, uključujući i članove najužeg kruga njemačke kancelarke Angele Merkel.

"Neka ovi izbori budu takmičenje za najbolja rješenja za Evropu, a ne bitka za ili protiv Evrope“, pozvao ih je.

Međutim, kako navodi portal „Politiko“ ono što Selmajr nije rekao jeste da je EK udružila snage sa jednom od najmoćnijih fondacija u Evropi kako bi usmjeravala evropsku debatu.

Dok su oni razgovarali na krovu berlinskog „Hotel de Rome“, tim ljudi je u sali za konferencije nekoliko spratova niže krenuo u realizaciju njegovih riječi.

"Zajedno sa Evropskom komisijom, razvijamo nove načine i instrumente da dopremo i uključimo javnost“, kazao je Art Jan de Ges, bivši holandski ministar rada i bivši zamjenik šefa Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), maloj grupi novinara objašnjavajući da evropski mediji igraju ključnu ulogu u tim naporima.

"Politiko" navodi da je govoreći u prvom licu množine De Ges zapravo mislio na fondaciju “Bertelsman Štiftung”, na čijem čelu je od 2012.

"Bertelsman Štifung” je pod kontrolom bogate njemačke porodice koja stoji iza kompanije “Bertelsmann SE & Co”, gigantske medijske grupe u kojoj je Selmajr radio kao briselski lobista do 2004.

U trenutku kada je Evropa bila u opasnosti sa svih strana, imperija Bertelsman je priskočila u pomoć sa njenim čvrstim proevropskim idealima, dubokim džepovima i čvrstim vezama na političkoj sceni.

Specijalnost kompanije “Bertelsman” u posljednjih dva vijeka upravo je širenje poruka.

Uprkos tome što se ne radi o finansijskim interesima, ovo udruživanje je nosilo određeni rizik.

Sa brojnim podružnicama i liberalnim idejama, “Bertelsman” predstavlja „globalističke vrijednosti“ koje hrane populističko nezadovoljstvo širom Zapada. Blisko povezivanje EU sa ovom grupom, mada dobronamjerno, moglo je evropskim antiestablišment snagama pružiti upravo onu vrstu municije koju su tražili.

"Politiko“ ističe da mada mnogi Evropljani možda nikada nijesu čuli za kompaniju “Bertelsman”, ona utiče na živote svih njih sa aktivnostima od Talina do Atine.

Između ostalog u njenom vlasništvu su i najveći evropski komercijalni emiter, RTL, sa desetinama televizija i radiostanica širom kontinenta. Takođe, kontroliše „Pengvin rendom haus“, najvećeg svjetskog izdavača knjiga, sa autorima počev od Mišel Obame, Dena Brauna do Džejmija Olivera.

Kompanija, koja zapošljava preko 100.000 ljudi, takođe je prisutna u muzici, štampi i obrazovanju. Prošle godine su imali prihode od skoro 18 milijardi eura i profit od preko milijardu, čime su samo potvrdili da su najveći evropski medijski koncern.

Veliki dio tog novca ide fondaciji “Bertelsman Štiftungu”, koja pruža usluge savjetovanja vladama širom svijeta iz oblasti počev od spoljne politike do obrazovanja.

Građanski dijalog

Novinari „Politika“ su razgovarali sa desetinama sadašnjih i bivših direktora “Bertelsmana” i mada oni insistiraju da su kompanija i fondacija strogo odvojene, ne trude se da sakrije da možda postoji sukob interesa. Na primjer, uobičajeno je da predsjedavajući “Bertelsmana” bude i na čelu fondacije, što je praksa koja je počela sa osnivačem Rajnhardom Monom.

Njegova udovica Liz Mon je sada zamjenica izvršnog direktora “Štiftunga”, a takođe je u odboru fondacije i korporacije.

U smislu vlasništva, Liz Mon, zajedno sa dvoje od njeno troje djece, kontroliše fondaciju i donekle kompaniju “Bertelsman”. Porodica je vlasnik svega 19,1 odsto akcija kompanije dok preostalih 80,9 procenata pripada fondaciji.

Redovna gošća na Svjetskom ekonomskom forumu, Liz Mon je u stalnom kontaktu sa svjetskim moćnicima i u službi je porodičnog biznisa i fondacije.

Tokom protekle godine “Štiftung”, kako su kazali izvori za „Politiko”, tiho je pomogao Evropskoj komisiji da dopre do većeg broja građana i da se bolje „pozicionira“. Među tim inicijativama je i niz interaktivnih događaja poput „Dijaloga građana EU“, koji okuplja obične Evropljane u pograničnim regionima i spaja ih za visokim evropskim zvaničnicima poput Selmajra i potpredsjednika EK Fransa Timermansa.

Još jedan projekat nazvan „Popravi i pripremi“ ima za cilj da osmisli načine popravljanja eurozone i jačanja ekonomije regiona. U te svrhe “Štiftung” je bio jedan od organizatora konferencije sa predsjednikom Evropske centralne banke Marijom Dragijem i njemačkim ministrom finansija Olafom Šolcom u Berlinu prošle jeseni.

Još jedna od inicijativa je promovisanje demokratije i „reformi tržišne ekonomije“ u takozvanom susjedstvu EU - državama u regionu koje nijesu članice bloka.

EK umanjuje veze sa “Bertelsmanom” i naglašava da je organizovala „1600 dijaloga“ sa građanima širom Evrope od kako je Žan Klod Junker na čelu Komisije, a da je Štiftung samo jedan od njenih mnogih partnera. Portparolka Komisije je za „Politiko“, takođe, navela je da između izvršnog tijela EU i “Štiftunga” nikada nije razmijenjen novac.

Prijatelji u Briselu

Djeluje da od zajedničkih projekata obje strane imaju koristi: Komisija dobija priliku da se direktnije obrati Evropljanima, “Štiftung” ispunjava svoju misiju da promoviše „slobodu, solidarnost i dobru volju“; a Evropa dobija građanstvo koje je bolje informisano o dnevnim dešavanjima.

Međutim, neovisno od benefita za Evropu, najveći dobitnik u ovoj priči je korporativni titan koji je sve to omogućio.

Pored unapređivanja imidža, najveća korist koju “Bertelsman” ima od povezanosti sa “Štiftungom” je zapravo pristup cijeloj mreži uticajnih zvaničnika i političara.

Čak i kada kompanija ne dobije sve što poželi, kao u slučaju pravila privatnosti u EU, zahvaljući vezama često uspije da ublaži posljedice odluka Brisela.

Zahvaljujući “Štiftungu”, “Bertelsman” već decenijama ima bliske odnose sa liderima širom Evrope, a veliki broj direktora kompanije ima prolaz do najviših nivoa evropske politike.

Angela Merkel, Toni Bler pa čak i španski kralj Felipe VI su bliski sa fondacijom. Ovakve veze i uticaj su od izuzetnog značaja za kompaniju u vrijeme kada se “Bertelsman” suočava sa tektonskim pomjeranjima u srcu medijskog poslovanja i intenzivnim pritiskom konkurencije poput “Netfliksa” i Fejsbuka. Kompanija sada žuri da odbrani svoju teritoriju.

Nema ničeg nezakonitog u vezama “Bertelsmana” sa moćnim evropskim ličnostima, a kompanije to nikada nije ni pokušavala da sakrije.

Međutim, dok “Bertelsman” sve dublje zadire u pitanja Evropske unije, sve su češći pozivi za jasnijom podjelom između “Štiftunga” i korporacije transparentnijim upravljanjem. Takođe je moguće da su posljednjih pet godina kada su Junker i Selmajr zauzimali visoke pozicije u EU, predstavljale vrhunac kompanije kada je u pitanju uticaj. Budući da Junker i Selmajr napuštaju pozicije u bloku, “Bertelsman” bi mogao ostati bez bliskih prijatelja na visokim pozicijama.

Međutim, ako je suditi na osnovu prošlosti, više je vjerovatno da će “Bertelsman” naći nove prijatelje u Briselu koji je toj kompaniji oduvijek veoma važan.

Njegovao prijateljstvo sa političarima iz svih tabora

Rajnhard Mon, poslijeratni patrijarh “Bertelsmana”, 1977. godine je osnovao “Štiftung” koji je prvobitno zamišljen kao instrument koji će kompaniju zadržati pod kontrolom porodice. Mon je kompaniju obnovio iz ruševina Drugog svjetskog rata, i želio je da se pobrine da njegovi nasljednici zbog poreza na nasljedstvo ne budu primorani da je prodaju. Stavljajući kontrolni paket akcija u fondaciju bio je najlakši način da to izbjegne.

Kompanije “Bertelsman” je osnovana još 1835. godine kao lokalni izdavač vjerskih tekstova da bi narednih decenija prerasla u najvećeg njemačkog izdavača knjiga do Drugog svjetskog rata.

Tokom rata “Bertelsman” je sarađivao sa režimom, i dobro poslovao štampajući pronacističku literaturu. To bi obično diskvalifikovalo jednu kompaniju da nastavi da štampa knjige nakon rata, ali je Rajnhard Mon prećutao te detalje prilikom podnošenja aplikacije za izdavaštvo, a tadašnje britanske okupacione vlasti su mu je dodijelile.

Tokom sljedećih decenija Mon je sa timom direktora kompaniju pretvorio u jednu od najvećih medijskih grupa na svijetu. Istina o ratnoj istoriji izbila je na vidjelo krajem 1990-ih, i kompanija je morala da sve da obznani.

Mon, koji je preminuo 2009, u 88. godini života, već je u samom početku uvidio važnost dobrih odnosa sa političarima na lokalnom i nacionalnom nivou. Na događajima koje je organizovala fondacija redovno su među govornicima bili njemački predsjednici.

Takođe je njegovao odnose sa šefovima vlada. Vjerovatno da bi se osigurao pozivao je i članove desnog i lijevog centra. Ono što je više od svega izdvajalo Mona od ostalih korporativnih lidera je njegova istrajnost. On je imao bliske lične odnose sa skoro svim njemačkim kancelarima u poslijeratnom periodu, uključujući i Angelu Merkel.

Kada je Rajnhard Mon preminuo, Merkelova je lično pozvala njegovu udovicu Liz Mon kako bi izrazila saučešće. Dvije žene, čije prijateljstvo datira još od vremena prije nego što je Merkelova postala kancelarka, i dalje se redovno privatno sastaju.

Najbolje ljetnje veče u Berlinu

Jednom godišnje kompanija “Bertelsman” organizuje luksuznu zabavu za oko 800 gostiju u vili u Berlinu. Među gostima su obično i brojni političari poput evropskog komesara Gintera Etingera, kao i biznismeni i slavne ličnosti.

Jednoj od skorijih zabava prisustvovao su američki glumac Vesli Snajps i Volfgang Šojble, bivši njemački ministar koji je sada predsjednik Bundestaga.

Zabava se održava na nekoliko spratova, a na krovu sa pogledom na centralni bulevar u Berlinu je plesni podijum. Uz takvu ekstravaganciju “Bertelsmanova” godišnja zabava je glavni događaj za berlinsku političku i medijsku elitu.

Liz Mon je jednom prilikom događa opisala kao „najbolje ljetnje veče“.

( Nada Bogetić )