Cenzuru i zastrašivanje zamijenili ekonomskim pritiscima

Međunarodna nezavisna posmatračka organizacija Freedom house (FH) objavila je da su mediji u Crnoj Gori “djelimično slobodni”, a takav status imaju i mediji u Srbiji, Albaniji, Bosni i Hercegovini, Sjevernoj Makedoniji i Kosovu. U izvještaju “Sloboda i mediji”, koji je juče objavljen, ističe se da su medijske slobode u svijetu u značajnom padu. Dok su prema izvještaju FH mediji djelimično slobodni u većini država zapadnog Balkana, Mađarska i Slovačka su jedine članice Evropske unije (EU) u kojima mediji imaju status djelimično slobodnih. Kako se navodi, izveštaj procjenjuje stepen slobode medija kao “slobodan”, “djelimično slobodan” ili “nije slobodan”.

“U pokušajima da kontrolišu medije, antidemokratski lideri u krhkim demokratijama koriste nove modele koji uključuju ekonomska, pravna i nelegalna sredstva da se ućutkaju kritički novinari i podstaknu prijateljski mediji. Izostavljaju se taktike kao što su cenzura, sila ili zastrašivanje novinara. Umjesto toga, koriste se metode za ugrožavanje djelovanja medija a onda kada počne međusobna saradnja mediji se uključuju u sistem i postaju građevinski blokovi koji podupiru ljude na vlasti”, navodi se u izvještaju.

Freedom House definiše slobodu štampe kao medijsko okruženje u kojem je izvještavanje o političkim vijestima snažno, državno uplitanje u medijske poslove minimalno, sigurnost novinara garantovana, a mediji nisu podložni pravnim i ekonomskim pritiscima.

U izvještaju je utvrđeno da je u 16 zemalja koje su proglašene “slobodnim” u posljednjih pet godina došlo do smanjenje rezultata slobode medija.

Ističe se i da se uz podršku prijateljskim medijima kao novi model koristi širenje dezinformacija kojim se mediji uspješno kontrolišu.

Dok se u izvještaju posebno ne analizira stanje medija u zemljama regiona, kao negativan primjer pominje se Srbija koja se poredi sa “sa autoritativnom vladavinom premijera Mađarske Viktora Orbana”. Međunarodna organizacija ističe da predsjednik Srbije Aleksandar Vučić ide Orbanovim stopama kada je riječ o represiji koju sprovodi u sferi javnog informisanja.

“Vlada Viktora Orbana u Mađarskoj i administracija Aleksandra Vučića u Srbiji, vrlo su vješto radile na gušenju nezavisnog novinarstva i kritičke misli, prateći tragove populističkih sila. Oba lidera omogućila su da vlasništvo nad medijima ode u ruke njihovih prijatelja, omogućavajući tako da mediji sa najvećom gledanošću podržavaju vladu dok sa druge strane klevetaju protivnike“, navodi se u izvještaju i dodaje da oba lidera rade na tome da potpuno rasformiraju institucionalnu kontrolu vlasti i centralizujući moć u svojim rukama. I u ovogodišnjem izveštaju o stanju slobode medija u svijetu kao najrepresivnije se navode Rusija i Kina koje, kako se upozorava, svoju moć kontrole pokušavaju da prošire i van granica svojih država. Upozorava se da populistički lideri sve više diriguju konkretnim pokušajima gušenja medija.

“Taj trend je najočigledniji u Evropi koja je ranije važila za bastion dobro utemeljenih sloboda. Ukoliko bi se dogodilo da demokratske sile prestanu da podržavaju nezavisnost medija u svojim državama i ujedno bez reakcije posmatraju njihovo ograničavanje u inostranstvu, slobodi medija praktično prijeti izumiranje“, upozorava se u izvještaju.

Nije sve tako sumorno, novinari traže inovativne modele

U izvještaju se ističe da su i pored pritisaka na medije, čitaoci spremni da plate one koje smatraju vrijednim.

“Nije sve sumorno. Pozitivni primjeri već ukazuju da je došlo do promjene u potražnji, jer je sve više ljudi spremno platiti za vijesti koje smatraju vrijednim. Došlo je do promjena i u ponudi, sa novinarima koji pokreću inovativne modele koji se koncentrišu na kvalitetnu analizu vijesti. Demokratske vlade su takođe ušle u debatu predlažući regulatorno angažovanje kojim bi se mediji uhvatili u koštac sa problematičnim pitanjima vezanim za lažne vijesti i dezinformacije”, ističe se.

( Samir Kajošević )