Iran podiže ulog u sukobu sa SAD?

Napad na dva tankera u Omanskom zalivu doveo je do povećanja cijena nafte i izazvao strahove od novog sukoba između Irana i SAD.

Američki državni sekretar Majk Pompeo je rekao da su SAD, na osnovu obavještajnih podataka, vrste oružja koje je upotrijebljeno i sofisticiranosti napada, zaključile da je odgovoran Iran.

Vašington optužio Teheran da stoji iza sličnog incidenta 12. maja, kada su četiri tankera napadnuta u istoj oblasti, vitalnoj ruti za transport nafte.

Rusija je odmah pozvala na oprez, rekavši da niko ne bi trebalo da prenagljuje sa zaključcima o jučerašnjem incidentu ili da ga iskoristi za vršenje pritiska na Teheran, koji odbacuje američke optužbe.

Posada je napustila norveški brod „Front Alter“ u vodama između arapskih država Zaliva i Irana nakon eksplozije koju je možda izazvala magnetna mina. Tanker se zapalilo, a posadu je pokupio brod koji je bio u prolazu i prebacio je do iranskog spasilačkog plovila.

Drugi brod, tanker u japanskom vlasništvu, navodno je pogođen torpedom, saopštila je firma koja ga je zakupila. I njegova posada je bezbjedno evakuisana. Osoba upućena u situaciju rekla je, međutim, da u napadima na tankere nisu korištena torpeda.

Cijene nafte su porasle četiri odsto nakon napada blizu ulaza u Hormuški moreuz, ključnu transportnu arteriju za Saudijsku Arabiju, najvećeg svjetskog proizvođača nafte, i ostale proizvođače energenata u Zalivu.

„Ako vode kroz koje prolazi oko 30 odsto svjetske sirove nafte postanu nebezbjedne, snabdijevanje čitavog zapadnog svijeta bi moglo biti izloženo riziku”, rekao je Paolo Damiko, predsjednik udruženja tankera INTERTANKO.

Tenzije u regionu su porasle otkad su se SAD povukle iz sporazuma između Irana i globalnih sila, čiji je cilj bio suzbijanje nuklearnih ambicija Teherana.

Iran je više puta upozoravao da će blokirati Hormuz ako ne uspije da proda naftu zbog američkih sankcija.

„Ovo vidimo kao pokušaj Irana da dobije pregovarački uticaj koji nema”, kazao je Bob Mekneli, predsjednik američke konsultantske firme Rapidan Energy Group. On je ocijenio da se napadima „povećava ulog, ali se ne ide do kraja“.

„Mislim da neće doći do direktnog vojnog sukoba. Ovo će biti isto kao napad prošlog mjeseca - svi poriču. To je direktna poruka.“

Japanski premijer Šinzo Abe, koji je bio u posjeti Tehranu kada su se dogodili jučerašnji napadi, prenio je Iranu poruku od američkog lidera Donalda Trampa, koji zahtijeva da Islamska Republika obuzda svoje vojne programe i uticaj na Bliskom istoku.

Abe, čija je zemlja bila veliki uvoznik iranske nafte dok Vašington nije pooštrio sankcije, pozvao je sve strane da ne dozvole eskalaciju tenzija u toj oblasti.

Iranski ministar spoljnih poslova Muhamed Džavad Zarif je jučerašnje incidente opisao kao „sumnjive“. On je pozvao na regionalni dijalog.

Iran je takođe saopštio da neće odgovarati na Trampovu poruku, čiji sadržaj nije objelodanjen.

Iranski vrhovni lider Hamnei je rekao japanskom premijeru da Iran neće ponavljati „gorko iskustvo“ pregovaranja sa SAD.

„Smatram da Tramp nije vrijedan nikakve razmjene poruka i nemam nikakav odgovor za njega, ni sada ni ubuduće“, rekao je iranski lider.

Britanija je saopštila da je „duboko zabrinuta“ zbog napada. Njemačka, koja je takođe potpisnica nuklearnog sporazuma sa Iranom, ocijenila je da je „situacija opasna“ i da sve strane moraju izbjeći eskalaciju.

Arapska liga je saopštila da neke strane „pokušavaju da podmetnu požar u regionu“, ne imenujući nikoga posebno.

Vojna koalicija predvođena Saudijcima, koja se u Jemenu bori protiv Huta, povezanih sa Iranom, opisala je jučerašnje napade kao „veliku eskalaciju”.

Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati, čije stanovništvo uglavnom čine sunitski muslimani i koje su odavno u zategnutim odnosima sa pretežno šiitskim Iranom, ranije su saopštili da napadi na naftna postrojenja u Zalivu predstavljaju rizik za globalne zalihe nafte i regionalnu stabilnost.

Neprihvatljivi napadi na komercijalne brodove

Sjedinjene Države su ocijenile da su napadi na komercijalne brodove „neprihvatljivi“ saopštile u Savjetu bezbjednosti UN da oni „izazivaju veoma ozbiljnu zabrinutost“.

Diplomate u Savjetu su kazale da SAD planiraju da potegnu pitanje „bezbjednosti i slobode plovidbe” u Zalivu na zatvorenoj sjednici SB UN koja je održana sinoć.

Generalni sekretar UN Antonio Gutereš je upozorio na sjednici da svijet ne može priuštiti „veliki sukob u Zalivu“.

„Snažno osuđujem svaki napad na civilna plovila. Moraju se utvrditi činjenice i rasvijetliti odgovornost“, rekao je Gutereš.

( Angelina Šofranac )