Život u Pljevljima najmanje vrijedi: Najviše samoubistava u odnosu na broj stanovnika

U Pljevljima je lani registrovano najviše samoubistava u Crnoj Gori u odnosu na ukupan broj stanovnika, stopa suicida znatno je iznad “veoma visoke”, ali nema podataka da se tim problemom sistemski bavio bilo ko u državi.

Prema podacima dostavljenim “Vijestima” iz Upave policije, od ukupno 107 samoubistava registrovanih prošle godine, skoro svaki šesti slučaj desio se u opštini Pljevlja - demografski posrnulom industrijskom centru sa najzagađenijim vazduhom u Crnoj Gori, gdje živi manje od pet procenata ukupnog broja stanovnika Crne Gore.

Prema evidenciji policije, 17 Pljevljaka oduzelo je sebi život prošle godine.

Koliko je alarmantna situacija svjedoči i to da bi Pljevlja, sa 30.000 hiljada stanovnika, prema evropskim standardima imala “visoku stopu samoubistava” i da je lani desetak ljudi manje diglo ruku na sebe.

Naime, stopa samoubistva predstavlja broj samoubistava na 100.000 stanovnika u toku jedne godine. Prema evropskim standardima, veoma niska stopa samoubistva je do 4,9 slučajeva na 100.000 stanovnika, od 5 do 9,9 je niska stopa, od 10 do 19,9 je srednja stopa, od 20 do 24,9 visoka, a 25 i više veoma visoka.

S obzirom da u Pljevljima, prema poslednjem popisu, živi nešto više od trideset hiljada stanovnika, zaključak je da bi se o veoma visokoj stopi samoubistava govorilo i da ih je lani registrovano sedam.

Prvi direktor Psihijatrijske klinike u Crnoj Gori, neuropsihijatar Mirko Peković kaže za “Vijesti” da je teško konkretizovati uzroke tako visoke stope samoubistava u Pljevljima.

“Demografi saopštavaju da je pljevaljsko stanovništo ostarjelo, izazita je depolupacije i iseljavanje. Stare osobe, samačka domaćinstva često zaboravljena od svojih, lakše zapadaju u psihološku krizu i depresiju, te u takvim okolnostima nije teško dići ruku na sebe”.

Više od polovina samoubistava su posljedica psihičkih (psihijatrijskih) poremaćaja, saopštavaju svi relelevantni statistički servisi, ali se i značajan broj odluči na to zbog teških ili neizlječivih tjelesnih bolesti, starosti i iznemoglosti...

Broj registrovanih samoubistava u Pljevljima u stalnom je porastu u poseljednih pet godina. Lani je registrovano sedam samoubistava više nego 2017. Godinu ranije, trinaest Pljevljaka sebi je oduzelo život, 2015. - osam, a 2014. - sedam.

Zaključno sa 1. junom ove godine, u Pljevljima su registrovana tri samoubistva, dva manje nego u istom periodu prošle godine. Prema načinu izvršenja, u dva slučaja bilo je riječi o samoubistvu vješanjem, a u jednom je život oduzet upotrebom vatrenog oružja.

Prema statističkim podacima, jun i avgust su mjeseci kada su Pljevljaci sebi najčešće odzimali život. U avgustu prošle godine registrovana su četiri samoubistva, a u junu tri. Peković navodi da su ljudi u toku ljetnjih mjeseci najaktivniji, ali da to sa sobom nosi i određene posljedice.

“Sa aktivnostima i obavezama, više smo eksponirani raznim konfliktima, nesporazumima i slično, što predstavlja značajan faktor rizika od samoubistva. Moguće da klimatske (meteorološke) okolnosti tu imaju nekog udjela”.

Neuropsihijatar Ilhan Tursumović kazao je da Dom zdravlja u Pljevljima na čijem je čelu ima Centar za mentalno zdravlje koji se bavi prevencijom, dijagnostikom i liječenjem mentalnih poremećaja.

“Adekvatno reagujemo u svim situacijama i nastojimo da pomognemo svima, ukoliko od nas to sami zatraže pacijeti ili članovi porodice“.

Tursumović je rekao da je osim njega u Domu zdravlja zaposlen još jedan specijalista neuropsihijatrije. Prema sistematizaciji, trebalo bi da ih bude troje.

Na pitanje da prokomentariše činjenicu i ukaže na razloge koji mogu biti uzrok povećanog broja samoubistava u Pljevljima, Tursumović je kazao da se na to pitanje za kratko vrijeme ne može odgovoriti, jer je potrebna šira analiza, unazad nekoliko godina.

Prema podacima Uprave policije, samoubistva su prošle godine registrovana u Baru, Nikšiću, Herceg Novom, Podgorici, Budvi, Beranama i Bijelom Polju.

U Podgorici se u prošloj godini dogodilo 30 samoubistava, 13 više nego u Pljevljima, iako u glavnom gradu živi najmanje šest puta više stanovnika.

U Nikšiću, u kojem prema posljednjem popisu živi oko 72.000 hiljade ljudi, registrovano je 25 samoubistava, što govori i da je u gradu pod Trebjesom zabilježena “veoma visoka stopa”, kao i u Herceg Novom gdje je lani ruku na sebe diglo 11 ljudi.

Prema podacima policije, u Bijelom Polju je lani registrovano 11 samoubistava, u Beranama i Baru po 6 i u Budvi jedno.

​U Crnoj Gori je 2018. registrovano i 135 pokušaja samoubistava.

Muškarci žrtve u 80 odsto slučajeva

Podaci sa kojima raspolažu “Vijesti” govore da su lani u više od 80 odsto ukupnog broja slučajeva u Crnoj Gori samoubistvo izvršili muškarci.

Peković napominje da su i u svijetu muškarci skloniji samoubistvu i da je taj odnos u nekim zemljama 1:7 (jedna žena na sedam muškaraca).

“Vjeruje se da su muškarci manje-više u svim kulturama aktivniji u odnosu na žene u mnogim djelatnostima i obavezama, pa zašto ne reći i da obavljaju najteže i najodgovornije poslove. Velike obaveze i odgovornost mogu da nose i posljedice po zdaravlje (stresovi), a time i rizik od samoubiostva. Imali smo u Crnoj Gori zadnjih decenija nekoliko godina kada su žene bile u prevazi kada su u pitanju samoubistva u odnosu na muškarce. Svakao da i kultura i karakter modeliraju naše obrasce ponašanja, pa i naše obrasce razrješenje raznih kriza, pa i odluke o svojevoljnoj smrti”.

U većini slučajeva, samoubistva su izvršena vještanjem i upotrebom vatrenog oružja, a stanovnici Crne Gore često sebi život oduzimaju i utopljenjem, ili skokom sa visine.

Prema podacima “Vijesti”, 45 odsto samoubistava počinili su stariji od 60 godina, a procenat manje osobe starosti između 40 i 60 godina. Svako deseto samoubistvo počinili su mlađi od 40 godina.

Mlade vreba adolescentska kriza

Govoreći o problemu uopšteno, Peković ističe i da postoje naizgled zdravi mladi ljudi koji se odluče na samoubistvo.

“Međutim, privid je da adolescenti nemaju psihičkih i drugih problema (njih vreba adolescentna kriza)”.

“U naše vrijeme stres je sveprisutan, a njihove psihosocijalne manifestacije i poremaćaji, često mogu (jesu) biti okidač za realizaciju samoubistva. Živimo u vremenu raznih kriza: ekonomske, političke, istorijske, nacionalne, religijske, etičke, identitetske... koje traže dodatni napor i odricanje, za koje nijesmo dovoljno svi spremni ni kadri da ogovorimo i snađemo se u vremenu neoliberalnog kapitalizma, kompeticije, tehnoloških i inih inovacija, tranzicije, kada je novac (pogrešno) jedini kriterijum, čovještva i ljudskog postojanja”.

Lani umrlo 268 ljudi više nego što je rođeno beba

Godinama unazad u Pljevljima više ljudi umire nego što se rađa, a po negativnom prirodnom priraštaju ta Opština daleko je ispred ostalih.

Prirodni priraštaj lani je u Pljevljima iznosio minus 268 - rođeno je 190 djece, a umrlo 458 ljudi.

U Pljevljima se od 2000. godine do danas broj novorođene djece smanjio više nego duplo. Tako je 2.000 u pljevaljskom porodilištu rođeno 454 djece, 2001. (427), 2002. (427), 2003. (404).

U odnosu na početak sedamdesetih godina prošlog vijeka, broj novorođenčadi smanjio se za šest puta.

Pljevlja su Opština sa jednim od najstarijih stanovništava u Crnoj Gori. Prema podacima sa posljednjeg popisa, prosječna starost stanovnika u Pljevljima je 41,8 godina. Veću prosječnu starost imaju Plužine (43,7), Šavnik (42,5) i Žabljak (41,9).

( Miloš Rudović, Goran Malidžan )