Kome (ne) treba Rasta?

Tokom konferencije za medije na kojoj je predstavljen lajn ap ovogodišnjeg City Groove festivala desilo se nešto nesvakidašnje - organizatori gotovo da su “prali ruke” od posljednje večeri za kad su najavljeni izvođači novog hip-hop talasa i bliskih zvukova kao što su Sara Jo, Fox, Surreal i famozni Rasta, ističući kako im nije baš po volji i ukusu ono što su srednjoškolci najviše tražili da slušaju kroz anketu koja je rađena.

No ovdje je to i razumljivo, pogotovo uzevši u obzir reakcije uoči i nakon Rastinog nastupa u Podgorici. Dio našeg društva, onaj koji nije toliko brojan, ali je čini se glasniji od svih, počeo je još sa najavom da stvara moralnu paniku kao da na Stadion malih sportova dolazi da nastupa Adolf Hitler lično.

Naravno, ukusi se, što se kaže, razlikuju i normalno je da se nekome nečija muzika sviđa ili ne, ali je zanimljivo koliko je prije svega Rasta, mada i ostali izvođači, izazvao mržnje i bijesa. Do nivoa fenomena. Interesantno je i da ta mržnja dolazi ponajviše od onih koji se predstavljaju urbanim, otvorenim, kulturnim, obrazovanim...

Da parafraziram jednu od omiljenih pjevačica dežurnih moralista - što je to u Rastinim muzičkim genima što tjera druge da podivljaju? Da li im smeta njegovo iskrivljeno rege pjevanje, na momente slično onome kako pjeva frontmen S.A.R.S-a (čije rime nisu ništa kompleksnije)? Možda im smeta što je preuzeo aktuelni, na zapadu popularni muzički format? Ali ni rokenrol nije naš proizvod. Da li im smeta njegova saradnja sa turbo folk zvijezdama? Pošto su sa njima sarađivali i oni koji najviše vole da “opale” po njima poput Ramba Amdeusa i Srđana Dragojevića, bilo je tu i drugih kao što su Plavi orkestar i Oliver Mandić, inače kum ranije pomenute pjevačice, pa nikome nije smetalo kad su gostovali na ovim prostorima. Da li im smeta što pjeva o seksu i drogama, bez rokenrola? Jer znamo dobro za onu krilaticu “sex, drugs & rock’n’roll”, odavno postoji, od onda kad je rok muzika bila najuzbudljivija. Ali nije se pravila halabuka kada su u Crnoj Gori gostovali, recimo, Bad Copy i Prti Bee Gee koji i te kako vole da se bave tim temama. Ah da, problem je možda “negativan uticaj” na sve te maloljetne klince koji su bili na koncertu, samo se niko nije zapitao gdje su i što rade njihovi roditelji? Ili im smeta što je dio novog talasa, onoga što neki zlonamjerno zovu “IDJ muzikom”, a sa istim tim IDJ-em nedavno je započela saradnju i Sajsi MC. Hoće li ti mrzitelji bojkotovati koncerte i jednako dizati prašinu kada nam u goste dođu muzičari kao što su Repetitor, Dubioza kolektiv i grupa Ti, koji su više puta javno iskazali da nemaju problem sa takvom muzikom, te Sajsi ili Bojana Vunturišević (ex Svi na pod) koja je već neko vrijeme dio Bassivity ekipe?

Umjesto da pokušaju da razumiju i objasne uzroke ovog kulturnog fenomena, naša kulturno-intelektualna elita i oni koji žele to da budu prišli su mu sa za njih najlakše pozicije, one moralističke. Problem je u tome što u istoriji, ne samo muzike, već umjetnosti uopšte imamo čitav niz značajnih umjetnika koji su svojevremeno doživljavani kao nemoralni. Mocart je smatran nemoralnim. Džez, muzika onih koji su tada smatrani nižom rasom, svoje utočište na počecima je nalazila u kabareima i javnim kućama, da bi danas bio omiljena muzika elite i predmet diferencijacije između onih “vrijednih” od ovih ostalih. O Sex Pistolsima da ne pričamo, čak i tim Bitlsima. Lako je biti general pola vijeka poslije bitke, ali u to vrijeme bi današnji dežurni moralisti, koji su se zgražavali što se ime slavnog benda našlo u istom tekstu gdje se pominje Rasta, vjerovatno slično reagovali i na njih tada kao sad na problematičnog muzičara. Sa usponom hip-hopa u Americi početkom 90-ih došlo je do tolike moralne drame da su se izvodile akcije gaženja rep diskova bagerima. Kao što se da vidjeti, stvari su se u muzici, i uopšte u kulturi, često mijenjale uz otpor konzervativaca i nerazumijevanje starijih generacija, mnoge kontrakulture ili sadržaji koji su smatrani nekulturnim, danas su dio popularne, pa i tzv. visoke kulture. Dakle, kultura je živa stvar, mijenja se sa vremenom, pa ovdašnje mlade generacije slušaju neku novu muziku koja im je bliža od ostalih. Na periferiji kapitalizma, gdje dominira ideologija grabljenja za što jačim ekonomskim statusom u opštoj nemaštini i besperspektivnosti, dok nam se kroz medije serviraju priče o bahatom životnom stilu onih koji to mogu da priušte, pitanje je zašto se određeni dio mladih pronalazi u pjesmama koje govore o hedonizmu, novcu, modnim brendovima, seksu, drogama, sitnom kriminalu... kao i zašto se time niko studiozno ne bavi. Dio odgovora može se možda pronaći u prvoj polovini prethodne rečenice. O kvalitetu i značaju te muzike vrijeme će dati najbolji sud - možda će popularnost i uticaj ovih izvođača ispariti za godinu, možda će trajati decenijama, to nam ostaje da vidimo.

Ovdje se međutim ne radi o tome, mada će (ne)kvalitetom pravdati svoje stavove oni “prosvećeni”, iako ni ne žele da se bave gore postavljenim pitanjem, niti da prihvate da postoje ljudi sa drugačijim kulturnim potrebama i navikama, koji imaju pravo da budu tvorci i konzumenti sadržaja koji ih predstavljaju. U pitanju je klasičan kultur-fašizam. Ti samozvani branitelji kulture zapravo istu zloupotrebljavaju za svoj snobizam. I dok bi Rastu i slične na priču rado cenzurisali (a znamo iz istorije da je cenzura uglavnom davala kontra rezultate), izvještaj sa njegovog nastupa u Podgorici gotovo dva dana bio je najčitaniji tekst na portalu “Vijesti”: zbog incidenta sa koncerta, njegove popularnosti, a i zato što ga je dijelom sigurno dodatno promovisala i graja pomenutih. Ironično, Rasta i slični zapravo su prijeko potrebni praktičarima kultur-snobizma, jer kako bi drugačije pokazali da više vrijede od ostalih.

( Stefan Strugar )