Dejtonsko rješenje za problem Kosova

Dvije decenije nakon završetka rata na Kosovu, političko rješenje između Beograda i Prištine i dalje izmiče, a Evropa ne može sebi više priuštiti da čeka i nada se da će se taj problem sam riješiti. Neriješeni sukob u srcu Evrope je neprihvatljivi geopolitički rizik, posebno u vrijeme globalnih previranja, kaže iskusni njemački diplomata Volfgang Išinger. On ističe da bi Dejtonski sporazum trebalo da posluži kao primjer međunarodnim akterima za rješavanje tog balkanskog problema.

U autorskom tekstu „Mapa puta za Balkan“ za briselski portal Politiko, Išinger navodi da Beograd i Priština nisu uspjeli da nađu „domaće rješenje“ spora, kao što su učinile Grčka i Makedonija prošle godine. Stoga bi Evropa trebalo da iznese plan koji će ubjedljivo predstaviti Beogradu i Prištini.

„I taj plan je potrebno odlučno podržati“, kaže bivši njemački ambasador u SAD. Išinger, sada čelnik Minhenske bezbjednosne konferencije, ističe da je Dejtonski mirovni sporazum iz 1995. godine „iako nesavršen kao politički okvir za funkcionalnu državu, dobar primjer vrste diplomatije koju bi trebalo primijeniti u dijalogu Beograda i Prištine“. Podsjeća da je, da bi se taj dogovor postigao, uspostavljena „kontakt grupa“ vodećih aktera koji su nastojali da okončaju sukobe u Bosni: EU, Francuska, Njemačka i Ujedinjeno Kraljevstvo, plus SAD i Rusija.

Išinger je bio glavni njemački pregovarač u Dejtonu 1995. i predstavljao je EU u pregovorima „trojke“ o budućnosti Kosova 2007.

Uz podsjećanje da su okolnosti danas drugačije i da se ne radi o okončanju rata, već o integraciji regiona u EU, on kaže da sporazum iz 1995. ima jednu veliku pouku za Evropu. „Evropskoj uniji pripada vodeća ulogu u pregovorima, ali bi ona trebalo da bude u tijesnoj koordinaciji sa drugim akterima, uključujući Vašington i Moskvu, koji imaju svoje strateške interese u regionu“.

EU će, kako je rekao, takođe morati da sarađuje sa Turskom, koja ima ključnu ulogu u svim zemljama regiona sa značajnim brojem muslimanskog stanovništva, i Kinom, koju inicijativa „Pojas i put“ čini značajnim igračem u regionu.

„Evropa bi trebalo da insistira na iznošenju niza uslova. Kosovo mora zauzeti interno koherentnu pregovaračku poziciju i ukinuti jednostrane takse na proizvode iz Srbije i Bosne. Srbija, sa svoje strane, mora da zaustavi globalnu kampanju poništavanja priznanja nezavisnosti Kosova i prestati da pokušava da blokira njegov ulazak u međunarodne organizacije”, rekao je Išinger.

On je podsjetio i na to da su se njemačka kancelarka Angela Merkel i francuski predsjednik Emanuel Makron pozabavili ovim problemom u aprilu, kada su pozvali lidere zapadnog Balkana u Berlin. Međutim, ti razgovori nisu donijeli ono što regionu stvarno treba - realan plan za njihovu integraciju u strukture Evropske unije.

Išinger ističe da EU ima i važnu ulogu i u promociji ekonomskog razvoja regiona, što takođe unapređuje evropskih interese. Kao primjer navodi kompletiranje infrastrukturnih projekata na zapadnom Balkanu koji su od vitalnog značaja za evropsku strategiju povezivanja.

„Umjesto da pusti lokalne lidere da se okrenu lakom novcu iz Kine za takve investicije, EU bi trebalo da obezbijedi vladama neophodna sredstva i da insistira da slijede pravila bloka za transparentnu nabavku i trgovinu. Zemljama regiona treba da bude jasno da je uspješna prekogranična saradnja najbolja ulaznica za tješnje povezivanje EU“, rekao je Išinger i dodao da integrisano regionalno tržište nije čekaonica iz koje nikada neće izaći, već nešto što će povećati njihov prosperitet i pomoći im da lakše ispune kriterijume za pridruživanje EU.

On smatra i da bi EU trebalo da investira u vladavinu prava u regionu, kao i da bi države zapadnog Balkana trebalo da ulože veće napore da se efikasnije bore protiv zarobljene države i kleptokratije, u čemu bi trebalo i EU da im pomogne.

Išinger kao možda najvažniju stvar ističe da bi EU i njene članice trebalo da pojačaju podršku civilnom društvu u regionu i zahtijevaju transparentnost i odgovornost lokalnih lidera.

„EU ima mapu puta za to - strategija Evropske komisije o proširenju iz 2018. godine pruža dugačak spisak korisnih, realističnih preporuka o tome kako podržati ekonomsku i demokratsku konsolidaciju regiona. Nažalost, EU je u velikoj mjeri ignorisala sopstveni savjet“, smatra Išinger.

Za žaljenje je, kaže Išinger, i to što je EU odlučila da ponovo odloži početak pregovora sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom, uprkos prethodnim obećanjima nacionalnih vlada i preporuci Evropske komisije.

„Ako EU ne može da ponudi kredibilan put pristupanja, izgubiće bilo kakav uticaj koji ima u regionu. Uslovi, naravno, moraju biti strogi. Ali oni takođe moraju biti pošteni - kada zemlje ispunjavaju kriterijume koje je postavila EU, ne bi trebalo da ih koče domaći razlozi u nacionalnim prestonicama. Da bi pokazala dobru volju, EU bi se barem morala obavezati da bez odlaganja odobri viznu liberalizaciju za Kosovo“, napisao je Išinger.

Francuska i Njemačka ne mogu da se nadaju da će riješiti spor između Beograda i Prištine, a da regionu ne ponude šansu da započne razgovore o pridruživanju EU, kaže Išinger. „Ako sada ne pošalju pozitivan signal, budući sastanci će se vjerovatno završavati frustracijama i povećanim neprijateljstvom“, zaključio je.

( Angelina Šofranac )