"Ključa" u Moskvi: Što je narod hrabriji, vlast više strahuje

Okrvavljeni demonstranti, štrajk glađu, racije, više od hiljadu uhapšenih, misteriozna “bolest” koja je zadesila najistaknutijeg kritičara Kremlja - spor oko lokalnih izbora u Moskvi koji je dugo tinjao, rasplamsao se ovog vikenda u veliku političku krizu za ruskog predsjednika Vladimira Putina.

Hiljade Rusa je izašlo na ulice u subotu da zahtijeva fer izbore. Demonstracije je podstaklo to što je 30 opozicionih kandidata spriječeno da učestvuje na lokalnim izborima u septembru.

Zvaničnici su kazali da kandidati nisu uspjeli da prikupe dovoljno validnih potpisa, ali opozicione grupe tvrde da su zabrane politički motivisane.

Nakon vikenda protesta, na kojima je povremeno dolazilo do nasilnih sukoba sa policijom, Aleksej Navaljni, najistaknutiji opozicionar, hospitalizovan je zbog onoga što su ljekari opisali kao “alergijsku reakciju”.

Njegova doktorica Anastasija Vasilijeva je rekla da je on možda otrovan. “Ne možemo isključiti da je ‘treća osoba’ hemikalijama izazvala toksično oštećenje kože”, napisala je ne Fejsbuku.

Navaljniju je u srijedu izrečena kazna od 30 dana zatvora zato što je pozivao Ruse na subotnji neodobreni protest.

Ne djeluje da je u neposrednoj opasnosti, ali su izvještaji o njegovoj bolesti izazvali zabrinutost.

Navaljni je trn u oku Kremlja. Vlasti znaju da harizmatični aktivista borbe protiv korupcije može da mobiliše pokret protiv Kremlja. Međutim, kako ocjenjuje BBC, rano je za zaključak da je njegovo trenutno zdravstveno stanje povezano da njegovim političkim stavovima ili aktivnostima.

Nekoliko drugih kritičara vlade je otrovano od Putinovog dolaska na vlast 2000, a Boris Njemcov, poznati opozicioni političar, ubijen je ispred Kremlja 2015.

Najmanje 20 pristalica Navaljnog, koje su krenule u bolnicu u nedjelju veče, privedene su prije nego što su uspjele da uđu.

Protesti za vikend su održani samo nekoliko dana pošto su opozicioni zvaničnici odbili da omoguće opozicionarima kandidaturu za izbore 8. septembra za skupštinu Moskve, Gradsku dumu. Grupe demonstranata koji su vikali “Rusija bez Putina!” i “Rusija će biti slobodna!” širile su se kroz Moskvu i u jednom trenutku su blokirali saobraćaj na gradskoj obilaznici.

Policija za suzbijanje nereda i pripadnici Nacionalne garde su koristili pendreke i, navodno, sprave za elektrošokove da rastjeraju demonstrante. To je bilo najgore nasilje na nekim protestima u Moskvi od 2012, kada su se policija i demonstranti sukobili uoči Putinove inauguracije za četvrti predsjednički mandat, navodi briselski portal Politiko.

Najmanje 1.373 osobe su privedene dok su hiljade pristalica opozicije pokušale da protestuju ispred gradske skupštine nadomak Crvenog trga, prema sajtu OVD info, koji prati hapšenja povezana sa protestima. Povrijeđeno je oko 80 osoba.

Evropska unija je kritikovala “nesrazmjernu” upotrebu sile protiv demonstranata, uz ocjenu da to podriva “fundamentalne slobode izražavanja, udruživanja i okupljanja”.

“Vlasti paniče jer ne znaju kako da izađu iz političke krize koju su sami izazvali,” kazala je Ljubov Sobolj, opoziciona političarka kojoj je zabranjeno da se kandiduje. “Pokušavaju da zastraše ljude, ali to ne funkcioniše”, izjavila je za Politiko pošto je oslobođena iz pritvora. Soboljeva, advokatica u antikorupcijskog organizaciji Navaljnog, dvije sedmice štrajkuje glađu kako bi se izdejstovala da se njeno ime nađe na izbornoj listi.

Niko nije očekivao da se izbori za Gradsku dumu pretvore u takvu glavobolju za Kremlj. Skupština, koji ima 45 mjesta, ima malo značajnih političkih ovlašćenja, a izbori za to tijelo ne privlače veliku pažnju. Odziv bio nešto iznad 20 odsto 2014. godine.

Politički analitičari, međutim, kažu da je Kremlj riješen da ne dozvoli da istinski opozicioni kandidati steknu uporište na izbornoj ljestvici jer vjeruje da bi to moglo dovesti do početka kraja Putinovog pažljivo vođenog političkog sistema, navodi Politiko.

Realne zarade u Rusiji opadaju petu godinu zaredom dok ekonomija posrće pod teretom ekonomskih sankcija Zapada i nižih cijena nafte, koja je njen glavni izvozni proizvod. Podrška Putinu je opala na 31 odsto ranije ove godine, objavio je Vtsiom, iako se nakon toga više nego udvostručila pošto je Kremlj kritikovao metode ispitivanja javnog mnjenja. “Putin i elita oko njega se sve više boje sopstvenog naroda. I za to imaju dobar razlog. Vlada je odgovorna za pogoršanje životnog standarda proteklih godina. Ekonomija stagnira, urušava se infrastruktura izvan većih gradova, a obrazovani mladi ljudi napuštaju Rusiju u potrazi za boljim šansama”, navodi se u analizi Dojče velea.

Prodemokratski opozicioni kandidati su osvojili značajne pobjede na lokalnim izborima 2017, uključujući dvorište Kremlja, nakon što im je dozvoljeno da učestvuju.

Iako prokremaljski mediji često odbacuju opozicione političare kao marginalne figure sa malo podrške, anketa moskovskog Levada centra je pokazala da je Ilja Jašin, potencijalni kandidat opozicije, 28 procentnih poena ispred najbližeg rivala u svojoj izbornoj jedinici, navodi “Politiko”. Nekoliko ostalih opozicionih figura, uključujući Soboljevu, takođe imaju dobre šanse da pobijede. Nasuprot tome, Putinova Jedinstvena Rusija uživa podršku samo 13 odsto registrovanih birača u Moskvi, prema nedavno objavljenoj anketi.

Kandidati Jedinstvene Rusije nastoje da se distanciraju od sve toksičnijeg brenda stranke i učestvuju kao “nezavisni” na ovim lokalnim izborima, piše “Politiko”. Vtsiom, državna agencija za ispitivanje javnog mnjenja, objavio je da 29 odsto birača podržava “provladine kandidate”. Nije objavio koliku podršku ima Jedinstvena Rusija.

“Kremlj može da bira između loših i krajnje loših opcija”, kaže Abas Galjamov, bivši pisac govora za Kremlj, a sada politički konsultant. “Sprečavanje učešća opozicionih figura znači izazivanje masovnih protesta, što će deligitimisati politički sistem širom zemlje. Ali ako se jakim političkim kandidatima dozvoli da učestvuju na izborima za Gradsku dumu, oni će nesumnjivo pobijediti... i Putinov politički poredak će početi da se ruši.”

Juče ujutro, većina potencijalnih opozicionih kandidata je i dalje bila iza rešetaka. “Nestala je i posljednja iluzija da možemo legalno učestovati u politici”, rekao je Dmitrij Gudkov, još jedan dugogodišnji Putinov protivnik kojem je zabranjeno da učestvuje na septembarskim izborima.

Prema ruskom zakonu, oni koji žele da budu kandidati za Gradsku dumu treba da prikupe hiljadu potpisa podrške da bi mogli da učestvuju na izborima. Izborni zvaničnici su, međutim, odlučili da su krivotvoreni mnogi potpisi koje su prikupili kandidati protiv Kremlja. Opozicione ličnosti kažu da je ta odluka politički motivisana. Među potpisima koji su označeni kao nevažeći su i Jašinovi, kao i Viktora Šejnisa, koautora postsovjetskog ustava Rusije. “Politiko” navodi da su i gnjevni Moskovljani čiji su potpisi proglašeni nevažećim, istupili da javno izraze podršku opoziciji.

Vjeruje se da ruske zvanične opozicione stranke - Komuniste, nacionalističku Liberalno-demokratsku partiju Rusije, i Pravednu Rusiju, kontrolišu zvaničnici predsjedničke administracije u različitoj mjeri.

“Kremlj je odlučio da se nikome iz nesistemske opozicije, posebno onim kandidatima koji su povezani sa Navaljnim, ne dozvoli da učestvuje na ovim izborima”, kazala je Tatjana Stanovaja, šefica za političke analize u firmi R. Politik. “Kremlj njih ne smatra političarima. Vjeruje da rade protiv nacionalnih interesa Rusije. Vlasti prosto nisu sposobne za dijalog sa istinskom opozicijom.”

Vladini istražitelji su otvorili istragu povodom navodnog pokušaja ometanja rada izbornih zvaničnika. Domovi nekolicine opozicionara i njihovih porodica su pretreseni prošle nedjelje. Ruski list RBC je objavio da istražitelji traže vezu između opozicionih ličnosti i stranih obavještajnih službi. RBC je takođe objavio da operacijom obračuna sa demonstrantima upravlja FSB, državna služba bezbjednosti.

Očigledno opušten povodom zbivanja, Putin je subotu popodne proveo u mini podmornici na dnu Finskog zaliva, gdje je za državne medije izjavio da tamo ima manje problema nego na zemlji. Proteste nije komentarisao. Prvi kanal, glavna državna televizijska stanica, nije pominjao nemire.

“Vladajuća elita se zasada drži. Ali sve više strahuje da će izgubiti kontrolu. Sada im se suptostavljaju opozicioni političari, koji su izgleda potpuno izgubili strah i spremni su da žrtvuju karijere, slobodu i čak bezbjednost, svoju i svojih pristalica. Ali opozicija dobija najviše autoriteta i legitimiteta kad vlast odgovori nasiljem kakvo je viđeno za vikend”, ocjenjuje Dojče vele.

Moskovski opozicioni pokret je zakazao novi protest za 3. avgust.

“Nije nas briga hoće li vlasti odobriti taj skup ili ne. Svakako ćemo izaći i protestovati”, poručila je Soboljeva.

Navaljni vraćen u zatvor iako se sumnja da je otrovan

Navaljni je juče popodne otpušten iz bolnice i vraćen je u zatvor nakon što se njegovo stanje navodno popravilo. Njegova doktorica Vasilijeva se pobunila protiv te odluke i upozorila da bi ponovo mogao biti otrovan.

Navaljni (43) je u nedjelju hitno prebačen u bolnicu zbog znakova akutne alergije, sa otečenim licem i crvenilom kože.

Bolnica u Moskvi je nakon otpuštanja saopštila da ne može oda otkrije što je uzrokovalo takvo stanje zbog privatnosti pacijenta.

Njegova ljekarka i advokatica su kazale da se protive “čudnoj” odluci da se Navaljni vrati u zatvorsku ćeliju gdje vjeruju da je otrovan.

“Zaista je otrovan nepoznatom hemijskom supstancom”, rekla je novinarima advokatica Olga Mihailova.

Ljekarka u bolnici je u nedjelju veče za agenciju Interfaks izjavila da Navaljni ima koprivnjaču. To, međutim, juče nije niko pominjao.

Navaljni je u napadu hemijskom supstancom 2017. zadobio opekotinu desnog oka. Ljekari su uspjeli da mu vrate vid.

( Angelina Šofranac )