Nove igre oko izbornih reformi

Opozicija bi trebalo da nadgleda sprovođenje izbornih reformi kroz tehničku vladu, koja bi morala da funkcioniše najmanje godinu da bi kvalitetno pripremila naredne izbore.

To smatraju u civilnom sektoru, nakon što je Odbor za sveobuhvatnu reformu izbornog zakonodavstva produžio rok za izmjene zakona do novembra. Njihovo usvajanje očekuje se do kraja godine. Parlamentarni izbori trebalo bi da se održe do oktobra naredne godine, koja bi trebalo da počne sa već izmijenjenim propisima.

Izvršna direktorka Politikon mreže Jovana Marović međutim u izjavi za “Vijesti” upozorava da rok od pola godine nije dovoljan da se pripreme uslovi za fer izbore. Ona smatra da bi izborne reforme trebalo da nadgleda vlada u kojoj bi bili i predstavnici opozicije.

“Mandat prelazne vlade mora trajati najmanje 12 mjeseci. Takav scenario ne odgovara Demokratskoj partiji socijalista (DPS), pa se takva opcija trenutno ne nalazi na stolu, niti su oni spremni da je ponude opoziciji u ovom trenutku, te je odugovlačenje očekivano.

Opozicija ne bi trebalo da učestvuje u novim eksperimentima koji neće dovesti do boljih uslova za održavanje izbora“, smatra Marovićeva.

Formiranjem tehničke vlade opozicija je početkom godine uslovila nastavak rada na izbornim reformama, ali su predstavnici vlasti takvu mogućnost odbili.

Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović je zahtjeve za tehničkom vladom nazvao političkim ucjenama, dok je premijer Duško Marković izjavio da je DPS spreman opoziciji da ponudi rješenje koje bi obezbijedilo politički dijalog, ali tehnička vlada u ovom trenutku nije opcija. On je rekao da će ponuda opoziciji biti dostavljena nakon kongresa vladajuće partije krajem novembra, a prema nezvaničnim informacijama, ona ne isključuje poziv za ulazak u vladu. Demokrate i pokret URA su nakon izmjena u funkcionisanju Odbora za izborne reforme pristale da učestvuju u radu tog skupštinskog radnog tijela dok je ostatak opozicije najavio da će nastaviti bojkot Obora.

Iako je Odbor nadležan za praćenje sprovođenja izbornih reformi, opozicija je najavila da će insistirati na formiranju tehničke vlade koja bi pripremila izbore.

Izvršni direktor Centra za političku edukaciju Dragiša Janjušević tvrdi da opozicija ispušta kontrolu procesa, prepuštajući DPS-u da profitira iz političke krize. Opozicija je tražila formiranje tehničke vlade nakon izbijanja afere “Koverta” i građanskih protesta, koji su prekinuti u maju iako nijesu ispunjeni njihovi zahtjevi za formiranje vlade građanskog jedinstva.

“Opozicija prepušta kontrolu DPS-u, koji igra na vrijeme kako bi ostavio što manje i vremena i prostora za tehničku vladu i reformu izbornog zakonodavstva. Ovo pojava se ponavlja, što će reći da se odgovornost može adresirati svima jednako jer u kontinuitetu imamo nesmjenjivost vlasti punih trideset godina. Već su se dešavale slične situacije na lokalnom i državnom nivou iz kojih nijesu izvučene pouke“, rekao je Janjušević “Vijestima”. Model navodne zajedničke pripreme izbora primijenjen je 2016. godine, kada je opozicija ušla u takozvanu vladu izbornog povjerenja. Opozicija je u vladi, koju je vodio Đukanović, imala mjesto potpredsjednika i ministre unutrašnjih poslova, finansija, rada i socijalnog staranja, kao i ministra poljoprivrede. Iako su se žalili na opstrukciju u vladi, predstavnici opozicije ostali su do kraja mandata, a vladajuća koalicija pobijedila je na izborima 2016. godine.

Marović smatra da opozicija mora da primijeni iskustva iz te vlade.

“Naučene lekcije iz 2016. su da mandat prelazne vlade mora biti duži od mandata vlade izbornog povjerenja, kao i resori koji će biti kontrolisani i bez ograničenja, šta može biti predmet kontrole. Opozicija bi već sada morala jedinstveno da izađe sa setom zahtjeva u vezi satim šta je to što osigurava fer izbore, poput kontrole Agencije za sprečavanje korupcije (ASK), unapređenja izbornog zakonodavstva, proaktivnog djelovanja Tužilaštva, sređivanja biračkog spiska... Samo pod uslovom da DPS pristane na zahtjeve opozicije možemo govoriti o potencijalno dobrom okviru za regularne izbore“, tvrdi Marovićeva.

Potrošena energija protesta

Marovićeva upozorava da opozicija nije uspjela da iskoristi građanske proteste nakon izbijanja afere “Koverta“, ali ni da koordiniše zajedničke akcije. Organizatori protesta i opozicija potpisali su Sporazum o budućnosti u kojem se, između ostalog, najavljuje bojkot svih izbora u slučaju da ne bude formirana tehnička vlada.

“Opozicija već sada plaća danak neiskorišćenog građanskog bunta i nemogućnosti da unaprijedi svoje zajedničke aktivnosti, a na temelju postignutog Sporazuma. Primaran cilj većini opozicionih partija je osvajanje većeg broja mandata, pa u njegovom ostvarivanju pribjegavaju svim sredstvima, od kojih je najčešće korišćeno medijsko ratovanje sa ostatkom opozicije koje bi po računici trebalo da dovede do prelivanja glasova i prekompozicije unutar same opozicije. Takav pristup ih čini slabom alternativom vlasti“, smatra ona.

( Samir Kajošević )