Predrag Zenović u Budvi: Još nismo stigli do vladavine prava

Njegujući koncept da se na Trgu pjesnika svojim ostvarenjima predstave domaći i regionalni pisci, pjesnici, kao i naučnici iz različitih oblasti literarnog, filozofskog i humanističkog djelovanja, koji se bave fenomenima savremene umjetnosti i društva, Književni program Grada teatra upriličio je i veče Predraga Zenovića.

Jedan od najprosperitetnijih naučnika mlađe generacije iz oblasti političke teorije (diplomirao na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Beogradu, magistrirao međunarodno javno pravo i ljudska prava u Letoniji, na Riga Graduate School of Law, doktorirao političku teoriju u Rimu, na LUISS Guido Carli, i na švajcarskom Université de Genève), predstavio je na Trgu pjesnika knjigu „Saglasja, političko-filozofski ogledi“. Ovu zbirku naučnih članaka i eseja, ispisanu, prema ocjeni akademske javnosti, u duhu duge tradicije evropskog političko-teorijskog mišljenja, objavila je u svojoj ediciji Narodna biblioteka iz Budve.

Moderator večeri sa Zenovićem, koji je od 2016. angažovan kao predavač na Humanističkim studijama Univerziteta Donja Gorica, bio je njegov kolega, profesor Nikola Zečević, a odmah na početku razgovora istaknuto je koliko je danas veliki uticaj politike i koliko ona determiniše sve segmente našeg društvenog, kulturnog i privatnog života. Politička teorija se bavi pitanjima kako da se organizujemo u jednoj zajednici, a da to bude dobro za sve građane, i to je ono što, kako je rečeno, ovu knjigu čini važnom i preporučuje ne samo struci, nego i široj čitalačkoj publici.

“Politika je djelatnost koja se stalno pronalazi između datog i zadatog, između realnog i poželjnog, onog kako jeste i onog kako bi trebalo da bude. Zato i pravimo razliku između empirijskih političkih nauka i normativne političke filozofije. Nama, normativistima, dozvoljeno je da propovijedamo jedan model političke kulture koji daje nadu, i ovo je knjiga koja se iz pretpostavki normativne političke teorije bavi najtežim i najvažnijim pitanjima jedne političke zajednice, kolektivnim identitetom, poretkom, suverenitetom, konstitucionalizmom”, rekao je Zenović.

Upravo zbog težine tih pitanja, on već uvodom u knjigu „Saglasja“ upozorava da u savremenoj Crnoj Gori politički život i stvarnost zahtijevaju političko-filozofsko mišljenje, posebno u kontekstu činjenice da Crna Gora predstavlja multikulturalno, višenacionalno, višekonfesionalno i ideološki podijeljeno društvo, i da je, kao i sve ostale zemlje na ovom našem balkanskom prostoru, jedna nedovršena država.

“Taj pojam nedovršena država koristio je Zoran Đinđić u kontekstu nekadašnje velike Jugoslavije, Nenad Dimitrijević u kontekstu miloševićevske Srbije, i postmiloševićevske, ili takozvane petooktobarske Srbije, a sličnu kvalifikaciju koristio je i profesor Milan Podunavac u nekoliko navrata kada je govorio o Crnoj Gori. Mislim da se ta kvalifikacija odnosi na sve balkanske zemlje na ovom prostoru. Činjenica je, naravno, da kada govorimo o bivšoj Jugoslaviji razmišljamo o jednoj vrlo moćnoj državi, i koliko je ona bila jaka u odnosu na sve ove današnje balkanske države, u čemu ima istine. Ali, ono što je Đinđić mislio je upravo to da ta država nije postala, ono štoHegel zove, realnost za sebe. Nije postala realitet po sebi, nego je tu sve ono što je trebalo da obavlja država unutar jednog sistema pomagala politička partija, odnosno, komunistička partija. Ja mislim da se to iskustvo prenijelo i na sve naše današnje države. U Crnoj Gori, zapravo, nemamo institucije koje su počele u svom punom kapacitetu, u ime upravo onoga što se zove ustavni i pravni poredak, da djeluju i vrše tu svoju vlast. Zbog činjenice da jedna realnost u kojoj suverenost ne pripada građanima koji imaju crnogorsko državljanstvo, kako to piše u Ustavu, nego tu suverenost sebi uzimaju političke partije, odnosno partija koja je na vlasti 30 godina, ta država nema priliku da dovrši svoje prirodno ostvarenje. A to znači da uspostavi jedan sistem u kojem se pravo, i pravda, i uopšte vršenje političke vlasti, odvijaju po jednom institucionalnom i autonomnom sistemu”, rekao je Zenović.

Autor se zbog toga bavi i konceptom ustavnog patriotizma kao mogućeg rješenja koje može doprinijeti unutrašnjoj koheziji crnogorske političke zajednice i amortizaciji tog političkog raslojavanja, kao i podijeljenosti koja je više nego očigledna.

Tu postoje dva koncepta pravne države koji se razlikuju u finesama - jedan dolazi iz iskustva njemačke pravne i političke teorije, a drugi iz engleskog parlamentarizma, iz koncepta vladavine prava, koji, ističe Zenović, stavlja akcenat ne na državu, nego na pravo pojedinca da bude zaštićen od neke vlasti, nekog vladara ili nekih drugih grupa i centara moći.

“Mislim da tu koncepciju vladavine prava ne možemo imati bez ustavnog i pravnog modela koji je prihvaćen od značajne većine, dakle, koji se ne dovodi u pitanje od većinskog djela crnogorskog političkog tjela, i upravo to dovršenje države se treba vidjeti u takvom jednom činu - u dolaženju do Ustava, do ustavnog rješenja, koje je prihvatljivo za sve, i koje jedan poredak čini legitimnim bilo kojeg građanina”.

Ako dođemo do izborima smjenjive vlasti, put u EU je zagarantovan

Zenović je na kraju istakao da je koncept ustavnog patriotizma postavio na konceptu Evropske unije, i da smatra da je ona upravo u prilici da takav jedan model društvene integracije uzme kao svoj.

“Gledajući sve geopolitičke alternative EU je najbolja za sve zemlje u našem regionu, upravo zbog političke kulture koju djelimo sa Evropom ma kako to neko gledao, i da u odnosu na druge modele spoljno-političke koncepcije, bilo da su one NATO ili kineske, ruske, EU predstavlja najbolji put. Ona nije savršena, daleko je od toga, i mislim da je Crna Gora na dobrom putu, ukoliko se ne bude oglušivala od onoga što mi već dugo primjećujemo, kao što je gruba zloupotreba vlasti, ili grubo oglušivanje o prava određenih zajednica. Ako to ne budu i dalje karakteristike politike Crne Gore, i ako, naravno, dođemo do jedne forme izborima smjenjive vlasti, onda nam je evropski put zagarantovan”, istakao je Zenović.

Identitet je najkompleksnije pitanje u ovom društvu

Zenović je govorio i o najtežem i najkompleksnijem pitanju i na nivou pojedinca i na nivou crnogorskog društva i zajednice kojim se bavi u svojoj knjizi, a to je pitanje identiteta, kao i o poziciji vjerskih zajednica i vjerskih institucija u Crnoj Gori. A to su teme, kaže on, koje vrlo traumatiziraju crnogorsku političku zajednicu.

“Mislim da Crna Gora nije postsekularno društvo, i da ona varira između klerikalizacije društva, gdje crkva i religijske zajednice uopšte pokušavaju da uđu u prostor koji im ne pripada po ustavnoj i pravnoj definiciji, ali ni po definiciji multikulturalnog društva. Istovremeno, odvija se proces u kojem država pokušava da uđe u one prostore crkve koji joj ne pripadaju. Postsekularno bi, dakle, značilo da jedno društvo daje prostor slobode koji pripada vjerskim zajednicama, ali isto tako drži sebe dalje od upliva u njihova autonomna prava”.

( Vuk Lajović )