Čekajući zakon o istopolnim zajednicama: URA bi podržala, Demokrate se ne oglašavaju

Peđa ima 44 godine i, nakon deset godina veze, on i njegov 55-godišnji suprug vjenčali su se lani, u Njemačkoj. Iako su u toj državi uživali sva prava koja proističu iz njihovog braka, za život su izabrali Crnu Goru, čiji zakoni ne prepoznaju istopolne zajednice.

Nadali su se da će na sjednici Skupštine održanoj posljednjeg dana jula, biti usvojen Zakon o životnom partnerstvu lica istog pola. Zakon nije prošao, jer nije bilo većine u parlamentu.

Za usvajanje zakona koji bi istopolnim parovima u Crnoj Gori i formalno omogućio da uživaju ista prava kao muškarci i žene koji žive u bračnoj ili vanbračnoj zajednici, glasalo je 38, a četiri poslanika su bila protiv.

Protiv su glasali poslanici manjinskih stranaka - Adrijan Vuksanović iz Hrvatske građanske inicijative, Genci Nimanbegu iz Force, te Ervin Ibrahimović i Nedžad Drešević iz Bošnjačke stranke. Da ironija bude veća, Drešević je i član skupštinskog Odbora za ljudska prava i slobode.

Drešević je krajem februara, na sjednici Odbora, kada je razmatran Predlog zakona, rekao da “poštuje pripadnike LGBT populacije i njihovo mišljenje i opredjeljenje, ali smatra da crnogorsko društvo u ovom trenutku nije spremno za predloženi zakon”.

Stav poslanika manjinskih partija pozdravio je mitropolit crnogorsko primorski Amfilohije, koji je Vuksanoviću, Nimanbeguu, Ibrahimoviću i Dreševiću uputio i pismenu čestitku.

Gdje je opozicija

U toku glasanja, na sjednici 31. jula, u skupštinskoj sali nije bilo poslanika opozicije. Iz Demokratskog fronta više su puta su jasno rekli da su protiv i poručili da bi usvajanjem zakona bio ugrožen “moralni i nacionalni kod” Crne Gore.

Poslanici Građanskog pokreta URA tvrde da bi podržali zakon, ali je njihova podrška izostala, kako kažu, zbog bojkota rada Skupštine još od 2016. godine.

Rad Skupštine bojkotuju i Demokrate, ali se iz te partije nisu oglašavali na temu.

Podršku bi, tvrde, pružili i neki od nezavisnih poslanika, među kojima Neđeljko Rudović, kao i poslanici Socijaldemokratske partije (SDP).

Rudović, međutim, kako je rekao crnogorskim medijima dan nakon sjednice, nije znao u koliko sati će zakon biti na glasanju, pa je, umjesto u zgradi Skupštine, bio negdje u autu.

SDP se 31. jula nije pojavio u Skupštini, jer je, kako su i zvanično saopštili, potpredsjednik Skupštine Genci Nimanbegu dan ranije izrekao opomenu njihovom kolegi Rašku Konjeviću.

I Rudović i SDP za neizglasavanje zakona prstom upiru u vladajuću koaliciju, a Demokratskoj partiji socijalica (DPS) spočitavaju da nije uspjela i nije htjela da obezbijedi većinu.

LGBT zajednici su praktično obećali da će zakon za koji je glasanje odlagano više puta tokom proljeća, sigurno biti usvojen na jesen. U oktobru.

Šta zakon donosi istopolnim parovima

Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola trebalo bi da istopolnim parovima omogući da uživaju ista prava kao heteroseksualni, ali bez mogućnosti usvajanja djece. Zakonom je posebno normirano izdržavanje između partnera, starateljstvo, a detaljno su regulisani i imovinski odnosi partnera.

Partneri bi, kada zakon bude usvojen, imali pravo na međusobno nasljeđivanje, a regulisan je i njihov poreski status.

Zajednica života podrazumijeva zajedničku i posebnu imovinu, raspolaganje tom imovinom, pravo na nasljeđivanje penzije i imovine partnera koji je preminuo.

Partneri su u pogledu prava i obaveza, u sistemu zdravstvenog osiguranja i zaštite, izjednačeni sa pravima svih drugih osiguranika, a isto tako u pogledu prava iz socijalne i dječije zaštite.

Roditeljstvo, starateljstvo, hraniteljstvo i usvajanje djece nisu omogućeni, a izdržavanje djeteta je moguće jedino ako drugi partner nije živ ili nema po zakonu živih srodnika koji bi mogli da preuzmu izdržavanje.

Usvajanje zakona, korak do potpunog prihvatanja

Peđa i njegov suprug zajedno žive od prve godine desetogodišnje veze i dosad nisu imali problema sa kojima se, kako kaže, suočava većina homoseksualaca u Crnoj Gori.

“Živimo u stambenoj zgradi, većina komšija zna za nas. Nema uznemiravanja, podozrivih pogleda, ima znatiželje, ali meni se čini da je to ona zdrava znatiželja kada želiš da saznaš nešto o nečemu što nije ubičajeno i svakodnevno. Organizujemo druženja stanara i zaista imamo sadržajan odnos sa njima. Nikada nikakvu neprijatnost nismo doživjeli od njih”, ispričao je on.

Peđina porodica zna da je on gej, prihvatili su njegovu seksualnost, ali o svemu i dalje ne govore majci. Pomirio se i sa time da neki članovi porodice sa očeve strane ne žele da komuniciraju sa njim.

“Nije bilo otvorenih osuda ili napada i uvreda, osim u jednoj situaciji kada me je moj bivši stric na primitivan način okvalifikovao, čime je naš nekadašnji rođački odnos prestao. Svi moji prijatelji iz djetinjstva znaju za mene i nikada nisam doživio bilo koju vrstu neprijatnosti ili odbacivanja”, priča Peđa i dodaje da se svakodnevno viđa i sa društvom iz osnovne i srednje škole.

I kolege na poslu, dodaje, sjajno reaguju.

“Zapravo, došao sam do te faze da se u vezi sa mojom orijentacijom otvoreno šalim na svoj račun”.

U Crnoj Gori, kao vjenčani par, ne uživaju nikakva prava. Ipak, i Peđa i njegov suprug, koji je stranac, vole Crnu Goru.

“Volimo da smo ovdje i smatramo da je kvalitet života ovdje bolji. U Njemačkoj se više zarađuje, ali ako imaš dobra primanja, ovdje je kvalitet života bolji”, kaže Peđa.

Uprkos dobrim reakcijama okoline i dobrom kvalitetu života, Peđa i njegov suprug sa nestrpljenjem očekuju usvajanje zakona i pravno regulisanje statusa njihove veze i u državi u kojoj žive.

“Kao dva muškarca u braku koji je sklopljen u Njemačkoj, ovdje nemamo nikakva prava. Kada Zakon o životnom partnerstvu lica istog pola bude usvojen, mogli bismo, kako su nam rekli, da prenesemo dio prava koja smo dobili sklapajući brak u Njemačkoj”.

Istopolne zajednice u Evropi

Evropsko pravo nije priznavalo istopolne zajednice do kraja 80-tih godina prošlog vijeka, ali se to promijenilo i danas je sklapanje braka istopolnim parovima omogućeno u sve većem broju država, navodi se u radu Parlamentarnog instituta crnogorske Skupštine iz 2018.

U radu su opisani sistemi nekoliko država, među kojima Holandija, Irska i Španija, koje istopolnim parovima garantuju jednako pravo na brak, pa i usvajanje djece, što im omogućavaju ustavi tih država.

Holandija je prva zemlja u svijetu koja je 2001. godine omogućila sklapanje braka istopolnim parovima. Od tada, u Holandiji je sklopljeno više od 15.000 istopolnih brakova. dvostruko više sklopljeno je u Španiji, koja je istopolne brakove omogućila 2005.

Hrvatska i Slovenija ne priznaju jednako pravo na brak, ali omogućavaju registrovanje partnerstva, što podrazumijeva i crnogorski Predlog zakona. Hrvatska je takav zakon usvojila 2014, a Slovenija dvije godine kasnije.

( Damira Kalač )