Erjavec: Problemi u EU da ne utiču na odnos prema regionu

Kao manja članica, članstvo u NATO nam omogućava povoljniji odnos između troškova i bezbjednosti od onoga pri kome bi Slovenija morala sama da obezbjeđuje odbranu, poručio je ministar odbrane Slovenije Karl Erjavec.

Kao jedan od primjera naveo je korist od toga što druge članice čuvaju slovenačko nebo.

“Zato smo mogli da se odreknemo ogromnih troškova kupovine i održavanja aviona za presretanje i usmjerimo sredstva na druga područja, pa i na ona iz određenih niša, gdje Slovenija npr., daje natprosječni doprinos pri obezbjeđivanju zajedničke bezbjednosti saveza (npr., jedinica atomske, radiološke, hemijske i biološke odbrane)”, kazao je on u intervjuu “Vijestima”, u kojem, između ostalog, govori i o 15 godina članstva Slovenije u NATO-u, procesu pristupanja Evropskoj uniji, podršci politici otvorenih vrata...

Slovenija ove godine proslavlja 15 godina članstva u NATO-u. Šta je Slovenija dobila za deceniju i po članstva od NATO-a, a šta je od nje dobio NATO?

Slovenija je članstvom u NATO-u postala deo bezbjednosnog okvira demokratskih i najrazvijenijih država, što je jedan od ključnih elemenata koji nam obezbjeđuje sigurnu i stabilnu sredinu za razvoj države.

Članstvo u savezu je postavilo okvir za razvoj sistema odbrane. Preuzimanje standarda NATO-a i razvoj nacionalnih kapaciteta i za potrebe saveza su se u posljednjih 15 godina pokazali kao glavni pokretač razvoja slovenačke vojske. Ujedno se kroz učešće u međunarodnim operacijama i misijama pod vođstvom NATO-a najbolje pokazalo u kolikoj meri je slovenačka vojska kompatibilna sa savezničkim vojskama, te koje praznine pritom još treba popuniti. Tako smo ulaskom u NATO ubrzali transformaciju cijelog sistema odbrane. U okviru inicijative ‘Pametne odbrane’ NATO-a, odnosno zajedničkog razvoja kapaciteta, dobili smo mogućnost pristupa kapacitetima koji bi nam, inače, cjenovno bili nedostupni, kao što je SAC - strateški vazdušni transport i AGS - kapacitet za nadzor kopna iz vazduha.

NATO omogućava i sufinansiranje nacionalnih odbrambenih kapaciteta, prije svega infrastrukture koja je važna za savez. Tako smo prije svega sredstvima NATO-a obnovili i nadgradili vojni aerodrom u mjestu Cerklje ob Krki. U realizaciji je projekat nadzora i komandovanja u vazdušnom prostoru, a predviđeni su i novi projekti na tom aerodromu, koje sve pretežno finansira NATO.

Na kraju krajeva, članstvo nam je omogućilo i viši nivo suodlučivanja o nizu bezbjednosnih i političkih pitanja i u vezi sa zapadnim Balkanom, koji je za Sloveniju od ključnog značaja u pogledu bezbjednosti. Kao članica smo mogli zajedno da oblikujemo politiku saveza prema regiji i aktivno da pomažemo državama u regiji u približavanju NATO-u, te smo time ostvarivali svoje ključne bezbjednosne interese - među kojima je i siguran i stabilan zapadni Balkan na putu u evroatlantske integracije.

Što je NATO dobio od Slovenije?

Članstvo u NATO-u donosi finansijske i druge obaveze u vidu uplata u zajedničke proračune, popunjavanja mjesta u komandnoj strukturi NATO-a, a prije svega u vidu učešća u operacijama, misijama i drugim aktivnostima NATO-a, kao što su snage u visokom stepenu spremnosti. Prije svega ovo posljednje je vrlo zahtjevan zadatak za manje članice.

Tokom članstva smo veoma ojačali učešće u operacijama i misijama pod vođstvom NATO-a. Slovenija već tradicionalno daje važan doprinos KFOR-u, pošto je zapadni Balkan, kao što je već pomenuto, naš prvi bezbjednosni prioritet. U skladu sa načelom savezničke solidarnosti, drugi najveći doprinos dajemo u okviru ojačane prednje prisutnosti u Letoniji, gdje odlično sarađujemo sa Vojskom Crne Gore. Doprinoseći vojnim kapacitetima, učestvujemo u međunarodnim operacijama i misijama i u civilnim projektima. Zahvaljujući članstvu u NATO-u, Slovenija je mogla da se usmjeri u razvoj kapaciteta određenih niša - kao što je jedinica atomske, radiološke, hemijske i biološke odbrane - koje nadilaze naše potrebe. Zato možemo navedeni kapacitet, a i druge kapacitete određenih niša da ponudimo savezu. Ocjenjujemo da smo se za ovo vrijeme u NATO-u pokazali kao kredibilan saveznik, koji u skladu sa svojim mogućnostima proporcionalno doprinosi podjeli bremena saveza.

Na putu članstva u NATO, Crna Gora je imala ogromnu podršku Slovenije, koja je, između ostalog, jedan period bila i njena kontakt ambasada za NATO. Koliko je za Ljubljanu bilo bitno da pomogne Podgorici? Da li sada istu podršku pružate i Skoplju? Smatrate li da će se poslije toga usporiti ili čak na neki duži vremenski period zaustaviti politika otvorenih vrata?

Pomažući Crnoj Gori smo jačali i još uvijek jačamo našu zajedničku bezbjednost. Smatramo da bismo širenjem NATO-a i EU na sve države zapadnog Balkana stabilizovali regiju. Upravo zbog toga smo se u okviru NATO-a, zajedno sa slično mislećim saveznicama, zauzimali za što skorije članstvo Crne Gore u savezu, pošto smo time širili područje stabilnosti i sigurnosti na zapadnom Balkanu, što je i dalje jedan od ključnih bezbjednosnih, političkih i privrednih interesa Slovenije. Ulazak Crne Gore u NATO je ujedno poslao jasan signal državama u regiji, i Sjevernoj Makedoniji, da su vrata saveza otvorena i da NATO ostaje odan bezbjednosti i stabilnosti na zapadnom Balkanu.

Naravno, Slovenija isto tako aktivno podržava ulazak Sjeverne Makedonije u savez. Slovenački oficir je prvi put vodio kancelariju NATO-a za vezu u Skoplju još u 2010-2011. godini, a od 2016. ponovno zauzimamo taj položaj. Od januara ove godine je slovenačka ambasada u Skoplju postala kontaktna ambasada NATO-a u Sjevernoj Makedoniji. Te dve pozicije nam omogućavaju efikasniju podršku Sjevernoj Makedoniji kako u okviru NATO-a, tako i na bilateralnom nivou, na kome imamo već niz godina odličnu saradnju na području odbrane. Uvjereni smo da će ulazak Sjeverne Makedonije u Savez, kao u slučaju Crne Gore, pozitivno uticati na novu članicu, zapadni Balkan i sam savez.

NATO je već više puta izjavio da vrata ostaju otvorena. Od samih aspiranata zavisi da li će ispuniti uslove za ulazak. Pritom je važno da ih Savez individualno ocjenjuje. Slovenija će se i dalje zauzimati za članstvo svih država na zapadnom Balkanu koje to žele. Aktivno podržavamo približavanje BiH savezu i nadamo se da će u BiH uspjeti da prevaziđu političke prepreke koje usporavaju napredak.

I u slučaju Slovenije i Crne Gore, druge zemlje članice brane neba naših dviju država kao dio misije “Air policing”. Koliko je ovakav vid podrške značajan za male članice, kao što su naše dvije zemlje?

Kao manja država, Slovenija ne može da priušti sebi sasvim samostalnu cjelovitu odbranu nacionalne teritorije, tj. sve moderne oružane sisteme koji to obezbeđuju. Članstvo u savezu nam omogućava povoljniji odnos između troškova i bezbjednosti od onoga pri kome bi Slovenija morala sama da obezbjeđuje odbranu. Konkretan slučaj je zaštita slovenačkog vazdušnog prostora od strane NATO-a, koja za nas ne predstavlja neposredne troškove.

Zajedno sa kolegama iz još šest zemalja ste prije dvije godine pozvali da se ubrza ulazak Crne Gore u EU, poručujući da bi neuspjeh značio sigurnosnu prijetnju po region. S obzirom da Evropska komisija spočitava Crnoj Gori nedostatak rezultata u oblasti vladavine prava, da li smatrate da je EU potrebna još jedna nespremna članica? Posebno imajući u vidu seriju izazova sa kojima se EU suočava, poput breksita, migrantske krize...

Crna Gora je podnijela zahtjev za članstvo u EU 2008. Evropska komisija je 2010. dala pozitivno mišljenje o članstvu, pri čemu je izdvojila sedam ključnih prioritetnih zadataka prije početka zvaničnih pregovora o pristupanju, koji su počeli 29. juna 2012. U pogledu poglavlja 31. pregovora o pristupanju, koje se odnosi na spoljašnju, bezbjednosnu i odbrambenu politiku, u izveštaju se naglašava da Crna Gora ima dobar stepen spremnosti, budući da učestvuje u civilnim i vojnim operacijama EU. Dana 24. marta 2010. je, naime, potpisan Sporazum između EU i Crne Gore kojim je Crna Gora počela aktivno da učestvuje u EU operacijama (na početku EU NAVFOR Atalanta). Crna Gora učestvuje i u misiji EU EUTM Mali, KFOR.

Iz perspektive spoljne politike, Slovenija podržava proces širenja i približavanje država zapadnog Balkana Evropskoj uniji. Evropska komisija je zadužena za vođenje procesa širenja i pregovora o pristupanju, pri čemu šefove država članica redovno izvještava o napretku i ocjeni spremnosti pojedine države-kandidata da se pridruži Uniji. Iz tog ugla gledano, vjerujem da će odluka o širenju, kada do nje dođe, biti osnovana i da će svaka država članica koja postane dio EU biti za to dobro pripremljena.

Istovremeno u Sloveniji već duže upozoravamo da unutrašnje prilike u Uniji ne smiju da utiču na naše spoljašnje djelovanje. EU ostaje jedan od najvažnijih, ako ne i najvažniji stabilizacioni faktor u regiji. Zato će Slovenija i ubuduće da podstiče aktivno prisustvo EU na zapadnom Balkanu i intenzivnu i sve dublju saradnju sa državama u regiji.

Uspješno smo pristupili problemu migrantske krize

Kada smo kod migrantske krize, Crna Gora se suočava sa značajnim porastom migranata. I Slovenija ima ovaj problem, zbog čega je bila spremna da aktivira vojsku duž granice. Kakva je trenutna situacija sa krizom? Da li ona predstavlja bezbjednosnu prijetnju?

Najprije želim da naglasim da su zaštita granica i migrantska tematika u Sloveniji u nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova. Slovenija se odazvala na krizu preduzimanjem potrebnih mjera, koje su nam omogućile da smo toj problematici uspješno pristupili. Dio tih mjera je bilo i prilagođavanje relevantnog zakonodavstva i saradnja između različitih sfera – primarno između organa krivičnog gonjenja, odbrambeno-bezbjednosnog sistema i civilnih organizacija. Konkretno, u Sloveniji vojnici mogu samo da pomažu pri zaštiti državne granice. Vojska pruža logističku podršku i podršku tehničkim sredstvima. Vojnici se nalaze u mješanim patrolama, u kojima su službenici policije oni koji sprovode ovlašćenja, a pripadnici slovenačke vojske im u tome pomažu.

( Miloš Rudović )