Prekinuta nacionalistička struja: Populisti u Evropi stigli najdalje što mogu

Malo više od nedjelju dana nakon što je ekstremno desničarska Alternativa za Njemačku postigla rekordni rezultat na regionalnim izborima, možda djeluje nerazumno čak i pomisliti da je anti-EU populizam u Evropi postigao svoj maksimum da sada počinje da pada, navodi Pol Tejlor urednik i kolumnista za portal „Politiko“.

Međutim Tejlor smatra da niz događaja u Italiji, Britaniji, Francuskoj, Španiji, Slovačkoj i Češkoj Republici ukazuju da se stvari mijenjaju na štetu antiestablišment nacionalističkih pokreta koji su uzdrmali političku scenu širom kontinenta.

To, kako ističe kolumunista „Politika“, ne znači da su nestali i socijalni i ekonomski poremećaji koji su radničku klasu, ruralne i siromašnije birače okrenuli protiv tradicionalnih političkih partija, parlamentarnog sistema i Evropske unije. Međutim, izgleda da populisti nijesu u stanju da obezbijede većinu za njihov radikalni antievropski pravac.

Tejlor navodi da je najočigledniji primjer Italija gdje je bivši ministar unutrašnjih poslova Mateo Salvini, čija je desničarska Liga dijelila vlast sa antiestablišement Pokretom pet zvjezdica u prvoj zapadnoevropskoj populističkoj vladi, smatrao da je njegova zemlja spremna za potpuno skretanje udesno i sredinom avgusta ugasio koaliciju, zahtijevajući vanredne izbore.

I dok je „Il Capitano“ obilazio plaže, obnažen pravio selfije sa pristalicama i potpirivao vatru u Rimu, njegov pokušaj da konsoliduje vlast je krahirao.

Naime, njegovi dojučerašnji partneri su digli nos i pristali da formiraju vladu sa Demokratskom partijom lijevog centra. Italija se, kako navodi Tejlor, makar zasad sklonila sa ivice i spremna je da se okrene umjerenijoj proevropskoj ekonomskoj i migracionoj politici.

Međutim, Salvinija ne treba potcjenjivati, a ovaj autokratski nastrojeni majstor društvenih mreža bi se mogao brzo vratiti ukoliko ekonomija nastavi da posrće, a nova koalicija propadne.

Drugi primjer posrtanja populista, po mišljenju Tejlora, je Britanija gdje je pokušaj Borisa Džonsona da zadovolji populiste izlaskom iz EU 31. oktobra, čak i ako to znači izlazak bez sporazuma sa Briselom, pretrpio spektakularni poraz u parlamentu.

Novi premijer koji je obećao da će preuzeti kontrolu od Evrope kao vođa tabora za izlazak iz evropskog bloka na referendumu 2016. godine, izgubio je kontrolu nad breksitom prilikom prvog glasanja u Donjem domu britanskog parlamenta.

Imajući u vidu haotično stanje britanske politike, zamor javnosti zbog beskrajnih borbi oko breksita i neprivlačnu alternativu koju nudi lider laburista Džeremi Korbin, Džonson bi ipak mogao uspjeti da preoblikuje Konzervativnu partiju u pravu breksit stranku i pobijedi na parlamentarnim izborima sljedećeg mjeseca, upozorava Tejlor ali ističe da je sada to manje vjerovatno nakon debakla u parlamentu.

Treći primjer je Francuska, gdje je izgledalo kao da je predsjednik Emanuel Makron u ozbiljnim problemima nakon što su pripadnici pokreta Žuti prsluci organizovali nasilne demonstracije svake subote, a desničari Marin le Pen bilježili rast podrške.

Sada, međutim, djeluje da je Makron povratio kontriolu, a Žuti prsluci su se primirili, makar zasad, dok Le Penova nije uspjela da ostvari ubjedljivu pobjedu na izborima za Evropski paralment.

Sa stopom nezaposlenosti koja je u padu i ekonomijom koja se još drži, populizam je izgleda u Francuskoj došao do svog maksimuma.

Tejlor ističe i da je austrijska koalicija konzervativaca i desničarske Slobodarske partije propala u maju kada je objavljen snimak u kojem lider antiimigrantskog pokreta nudi ugovore navodnoj ruskoj biznismenki u zamjenu za nezakonito finansiranje. Izbačena iz vlade, Slobodarska stranka i dalje ima podršku od oko 20 odsto birača, ali djeluje malo vjerovatno da bi se mogla vratiti na vlast nakon vanrednih izbora.

I u Španiji populisti ekstremne ljevice i desnice djeluje da zaostaju dok socijalističkoj manjinskoj vladi Pedra Sančeza raste podrška.

U Njemačkoj AfD je zabilježila porast podrške u Brandenburgu i Saksoniji, ali mejnstrim partije djeluju prilično odlučno da im ne dozvole da dođu na vlast na lokalnom i nacionalnom nivou.

Naravno da ne treba zanemariti da su vladajuće desničarske nacionalističke partije ostvarile spektakularne pobjede na izborima za EU u Poljskoj i Mađarskoj i da nastavljaju da prkose evropskim zahtjevima oko vladavine prava.

Međutim poljski defakto lider Jaroslav Kačinjski može izgubiti parlamentarnu većinu na izborima u oktobru uprkos njegovoj popularnoj kombinaciji socijalizma i katoličkog nacionalističkog konzervativizma.

Tejlor smatra da su strahovi da će neliberalni populistički talas zahvatiti cijelu centralnu Evropu bili pretjerani, budući da su liberalne demokrate pobijedile na predsjedničkim izborima u Slovačkoj, a češki premijer milijarder Andrej Babiš je suočen sa masovnim protestima zbog navodnog konflikta interesa.

Međutim, uprkos svemu ovome mejnstrim političari ne smiju da se opuste.

Okolnosti koje su dovele do uspona nacionalističke politike su i dalje prisutne, navodi kolumnista „Politika“.

Erozija osnova evropske demokratije 20. vijeka - političkih partija, sindikata, vjerskih zajednica i industrijskih radnih mjesta za cio radni vijek - ostavila je društva ranjivim, piše Tejlor i upozorava da društvene mreže nude instant izlaz za sve vrste protesta, pojačane lažnim vijestima i drugim manipulacijama.

Tu je i činjenica da populisti ne moraju biti na vlasti kako bi postavili agendu - posebno kada su u pitanju vruće teme poput imigracije, gdje su uspješno preusmjerili diskusiju sa one kako najbolje dočekati izbjeglice i integrisati ekonomske migrante na to kako ojačati „tvrđavu Evropu“ i otežati im ulazak na kontinent - neovisno od toga koliko su validni njihovi zahtjevi za dobijanje azila.

Populistička struja možda jeste prekinuta, ali ostalo je još dosta toga što treba uraditi, zaključuje Tejlor.

( Nada Bogetić )