Vlast DPS-a i pripreme za rat protiv Hrvatske (1991)

Rukovodstvo Crne Gore tada je slijedilo ideološko-političke stavove i ratne planove, kako režima Slobodana Miloševića u Srbiji, tako i vrha JNA, kojim je upravljao general armije i ministar vojni SFRJ Veljko Kadijević. Tada su u kooperaciji i saglasju djelovale vlasti u Srbiji i Crnoj Gori i čelništvo JNA predvođeno Kadijevićem i načelnikom Generalštaba generalom Blagojem Adžićem. Oni su bili vrlo bliskih stavova i u namjerama da nasilnim putem treba amputirati djelove Hrvatske, nastanjene Srbima, (negdje većinski, negdje ne), i djelovati u cilju ostvarenja koncepta „svi Srbi u jednoj državi“. Nakon završetka rata u Sloveniji (7. jula 1991), a uoči otvorenog rata protiv Hrvatske, crnogorsko rukovodstvo nije imalo suštinske distinkcije u odnosu na stanovište vrha JNA, a potpunu privrženost njihovom nasilnom konceptu i metodu rješavanja jugoslovenske krize artikulisao je i član, odnosno, potpredsjednik Predsjedništva SFRJ iz Crne Gore dr Branko Kostić. Štaviše, nomenklatura crnogorske vlasti bila je u podređenom položaju u odnosu na rukovodstvo JNA i njene strukture vlasti i moći.

Prvih dana jula 1991, vođstvo Republike CG i vladajućeg DPS-a, faktički je slijedilo politiku, ideologiju, namjere i akcije vrha JNA i njenog prvog čovjeka Kadijevića. Nešto kasnije, ti odnosi biće uzdrmani i u izvjesnoj mjeri pogoršani, ali oko pripreme rata protiv Hrvatske njihova gledišta biće uglavnom kompatibilna i komplementarna. Stavove generala i vojnog ministra SFRJ V. Kadijevića nepodijeljeno je tada javno podržavalo crnogorsko rukovodstvo, predvođeno mr Momirom Bulatovićem, Milom Đukanovićem, Svetozarom Marovićem, dr B. Kostićem i dr Ristom Vukčevićem. Sam general Kadijević je, u finalu rata u Sloveniji, javno saopštio stav da su razbijači Jugoslavije Slovenija i Hrvatska, amnestirajući u tome bilo kakvu odgovornost kako vrha JNA, tako i združenog srpsko-crnogorskog vladajućeg establišmenta. (Vidi detaljno o tome: „Završna faza razbijanja Jugoslavije“, izjava generala Armije V. Kadijevića, „Pobjeda“, Titograd, br. 9193, od 7. jula 1991, str. 1 i 4).

U rukovodstvu Crne Gore, JNA, odnosno, njena politika tada je imala pouzdanog saveznika, sljedbenika i podržavaoca, saglasno konceptu pokušajima realizacije projekta Velike Srbije na zapadnim granicama Karlobag-Karlovac-Virovitica, premda srpsko i crnogorsko rukovodstvo javno nijesu govorili da se za to zalažu, ali su, u tom smislu, praktično i sinhrono djelovali.

Najviši crnogorski republički zvaničnici, iz redova vladajućeg SK CG/DPS-a, forsirali su neophodnost vojne mobilizacije, za očekivano i najavljivano stanje neposredne ratne opasnosti i oni su obilazili vojna postrojenja i jedinice, provjeravali borbenu gotovost JNA, stanje raspoloživog ljudstva i kvalitet i mogućnosti militarnih efektiva. O tome je redovno javnost obavještavao dnevni list „Pobjeda“, zagovarajući nužnost pretstojeće borbe za „zaštitu ugroženog srpskog naroda u Hrvatskoj“, podržavajući secesionističku politiku, „balvan revoluciju“, odnosno oružanu pobunu Srba i formiranje fantomskih paradržavnih tvorevina u Hrvatskoj i BiH - SAO Krajine, SAO Slavonije, SAO Hercegovine i njene predvodnike (poput Milana Babića, Milana Martića, Gorana Hadžića, Božidara Vučurovića itd). Režimska „Pobjeda“ je favorizovala i potpuno podržavala pobunu Srba u dijelu Hrvatske, artikulišući stav beogradskog i titogradskog establišmenta da djelovi Hrvatske nastanjeni Srbima treba da se odvoje od nje i da se Srbi sa teritorijama koje nastanju priključe umanjenoj Jugoslaviji, bez Slovenije i Hrvatske, koje su odlučile da napuste Jugoslaviju i formiraju samostalne države. U tom smislu, „Pobjeda“ je o događajima u Hrvatskoj jednostrano i pristrasno izvještavala i komentarisala tamošnja zbivanja, a dala je i veliki publicitet Milanu Martiću i sa njim napravila intervju, aminujući eskalaciju srpskog nacionalizma i ekspanzionističke pretenzije na teritorije u sastavu Republike Hrvatske.

U Crnoj Gori su, četiri mjeseca sinhronizovano i kontinuirano (jun-jul-avgust i septembar 1991), vršene intenzivne pripreme za rat, kako od strane JNA i Teritorijalne odbrane CG (na čijem je čelu bio general-pukovnik Pavle Strugar), tako i od strane civilnih republičkih i lokalnih organa vlasti. Dominirala je ratna psihoza i obavljana je, od strane režima, te vojnih i političkih vlasti u CG i Srbiji i njima podređenih štampanih i elektronskih službenih i drugih medija, strahovita i kontaminirajuća medijska propaganda, koja je pripremala javno mnjenje, u propagandno-psihološkom i političko-ideološkom smislu, za budući rat protiv Hrvatske. „Pobjeda“ konstantno je vršila ratnohuškačku propagandu i permanentnu satanizaciju Hrvata i rukovodstva Hrvatske, prikazujući ih kao „ustaše“, „zločince“ i „neprijatelje“. U Crnoj Gori su, od jula 1991, vršene snažne pripreme za budući, sve izvjesniji rat u Hrvatskoj, i učešće CG u njemu, a, navodno, pod agitaciono-propagandnim geslom za odbranu CG od „očekivanog napada“ od Hrvatske. Sprovođena je organizovana i sistematska mobilizacija građana u redove JNA, popunjavanje njenog rezervnog sastava, i to je rađeno, kako od strane vojske, tako i od njenih pomoćnih organa i službi u njenoj funkciji, a posebno od strane Predsjedništva i Vlade CG.

U Vladi Socijalističke Republike CG (SRCG), na čelu sa Milom Đukanovićem, izabranoj u Skupštini Crne Gore 15. februara 1991, ministar narodne odbrane postao je pukovnik JNA Božidar Babić. On će na toj dužnosti biti do prvih mjeseci 1993. Ministar i pukovnik B. Babić će se resorno angažovati u pripremama za rat protiv Hrvatske, ali i propagandno i njegova uloga biće od relevantnosti u procesu mobilizacije građana Crne Gore za rat. Djelatnost ministra Babića biće usmjerena, tada, primarno, za potrebe vojno-strategijskih planova i akcija JNA i glavnog centra vlasti i moći u Beogradu na čelu sa S. Miloševićem, koji je uspio da, sebi i političkoj belicističkoj ideologiji koju je zastupao, potčini komandni vrh JNA. Ministar Babić odigraće jednu od jako važnih uloga u učešću građana CG, mobilisanih u sastav JNA, prevashodno na, budućem, dubrovačkom, ali i hercegovačkom ratištu. Ministarstvo narodne odbrane, na čelu sa ministrom Babićem, u ratnoj 1991, „kao dio Đukanovićeve vlade, odigralo je ključnu ulogu u popuni ratnih jedinica koje su učestvovale u napadu na dubrovačko područje. Djelovanjem MNO je Đukanovićeva vlada liferovala rezerviste, regrute i dobrovoljce za ratna djejstva, a preko republičkih i podređenih opštinskih i privrednih struktura sprovodila spektar mjera i radnji ‘jačanja odbrambene sposobnosti’“. (Vladimir Jovanović, „Srce tame-uloga Vlade Crne Gore u ratnoj 1991“, „Daily Press, Podgorica, str. 30).

Rukovodstvo Crne Gore, predvođeno predsjednikom Predsjednštva CG M. Bulatovićem i predsjednikom Vlade CG M. Đukanovićem je 6. jula 1991, sa komandantom titogradskog korpusa JNA general-majorom Radomirom Eremijom, posjetilo artiljerijske jedinice iz sastava Pete proleterske brigade JNA. O tome režimska „Pobjeda“ daje, na prvoj, udarnoj stranici, precizan izvještaj, koji govori o priremama CG za budući, agresorski rat na Hrvatsku, iako CG nije bila suočena za opasnošću od potencijalne agresije sa druge strane, uprkos činjenici da su režim i njegovi mediji o tome stalno uzbunjivali i dezinformisali crnogorsku javnost. O toj vizitaciji i provjeri stanja u jedinicama JNA na prostoru CG i njenoj borbenoj gotovosti, učinjenoj 6. jula 1991, od strane M. Bulatovića, M. Đukanovića i generala R. Eremije, list „Pobjeda“, koji je bio pod kontrolom monolitne i apsolutne DPS vlasti, izvještava da su oni „u sklopu mjera povišene borbene gotovosti prisustvovali bojevom gađanju. Uz operativni armijski sastav nalazili su se i teritorijlaci nedavno mobilisani što je bila još jedna prilika da se provjeri i stepen njihove obučenosti. Ovom prilikom izvršeno je i artiljerijsko gađanje, sa haubicama velike vatrene moći i velikog dometa, novije proizvodnje a kako ističu stručnjaci, u svojoj kategoriji jednog od najefikasnihih oruđa u svijetu. Tokom obilaska posada prije i poslije gađanja u rejonu vatrenog osmatranja Bulatović i Đukanović razgovarali su sa akterima vježbe, interesujući se pritom za uslove smještaja i njihovoj obučenosti“. („Vježba uspjela-Bulatović i Đukanović obišli artiljerijske jedinice Pete poleterske, „Pobjeda“, Titograd, br. 9193, od 7. jula 1991, str. 1).

Vladajuća stranka (DPS CG) je u potpunosti stajala i podržavala akcije koje su označavale pripreme za rat i pozivala je građane CG da se odazovu pozivima za mobilizaciju, nazivajući to „patriotskim činom“. Režim, tada, fabrikuje floskulu da je mobilizacija u funkciji odbrane CG, prikrivajući suštinsku namjeru da je riječ o organizaciji i pripremama za vođenje napadačnog rata na Hrvatsku, po nalogu beogradskog režima i njemu potčinjene JNA.

Mobilizaciju za ratne potrebe JNA je potpuno podržavala DPS, i o tome se ekspicilitno izjasnio Glavni odbor DPS-a, na sjednici održanoj u Titogradu 8. jula 1991. Za DPS (ratnohučkačku stranku vlasti) je situacija u Hrvatskoj dramatična, te veli da prijete „međunacionalni oružani sukobi najširih razmjera“, a da se, na jednoj strani, po ocjeni te partije, nalaze „nelegalne oružane sile Republike Hrvatske, a na drugoj strani srpski narod“. Ta partija je, deklarativnog, stava da je JNA u obavezi „da omogući da se politička kriza odvija u uslovima mira i prekida sve brojnijih sukoba. Budući da u Crnoj Gori nema naoružanih i paravojnih formacija DPS smatra da je JNA i oružana sila SR Crne Gore i podržava mobilizaciju i osposobljavanje rezervnog sastava kao najefikasnije sredstvo odbrane u Crnoj Gori i kao faktor odvraćanja primjene sile nad bilo kojim jugoslovenskim narodom ili njegovim dijelom, a posebno nad srpskim narodom u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. DPS poziva sve građane Crne Gore da, bez obzira na svoju nacionalnu, vjersku ili političku pripadnost, dosljedno ostvaruju svoje patriotske dužnosti u već aktivnom sistemu odbrane i samozaštite Crne Gore“. (Glavni odbor DPS-a CG, „Na putu bezumlja“, „Pobjeda“, od 9. jula 1991, str. 7).

Mobilisani crnogorski građani i regruti JNA neće biti potom poslati da čuvaju i brane CG na njenim granicama, iako njoj nije prijetila realna opasnost od agresije sa druge strane, već na ratišta duboko na teritoriji Hrvatske i zatim Bosne i Hercegovine, čime je vladajuća partija (DPS) pokazala svoj manipulativni i obmanjivački stav u tom smislu.

( Novak Adžić )