U američkoj bazi u Avganistanu, sjećanja na 11. septembar su svježa i poslije 18 godina

Malo prije izlaska sunca Marijana Svanson, vojna medicinska sestra sa Long Ajlanda, misli da joj je ponestalo majica za sve učesnike memorijalne trke povodom 11. septembra koja se održava na vojnom aerodromu u Avganistanu.

Vijest o održavanju trke se proširila i uskoro će više od 200 ljudi - počev od bradatih komandosa do medicinskih radnika i vatrogasaca - trčati oko baze, svega nekoliko milja od mjesta gdje se nekada nalazio veliki kamp za borce Al kaide.

Porodica Svansonove je prije 18 godina gledala razaranje kada su pripadnici Al Kaide oteli avione i zabili se u Svjetski trgovinski centar u Njujorku i u Pentagon, usmrtivši skoro 3000 ljudi.

„Moj ujak je bio vatrogasac u Njujorku 11. septembra... Bio je na Nultoj tački”, kazala je Svansonova, mlađa poručnica u mornarici koja je imala svega osam godina kada su se dogodili napadi.

Čak i nakon 18 godina, sjećanja na napade koji su doveli do rata u Avganistanu i dalje su svježa za tamošnje američke vojnike, koji su u to vrijeme većinom bili u osnovnoj školi.

Vojnici koji su razgovarali sa reporterima Rojtersa u bazama širom Avganistana kazali su da su ih napadi 11. septembra inspirisali da se prijave za vojsku.

Napadi su takođe u fokusu članova administracije predsjednika Donalda Trampa, koji procjenjuju rizike smanjenja pa čak i okončanja najdužeg rata u kojem je Amerika ikada učestvovala. U međuvremenu pregovori sa talibanima su zapali u ćorsokak.

Američka koalicija koju je osnovao tadašnji predsjednik Džordž Buš nakon napada 11. septembra zbacila je talibane sa vlasti zbog toga što su pružali utočište Al Kaidi u Avganistanu i istjerala lidere Al Kaide, uključujući Osamu bin Ladena, u Pakistan.

Al Kaida je tokom godina desetkovana. Međutim, američki zvaničnici procjenjuju da u Avganistanu i dalje postoji manji broj boraca Al Kaide, i da su oni duboko povezani sa talibanskom pobunom. Više ih je na granici u Pakistanu.

Mnogi američki zvaničnici smatraju da se ne mogu pouzdati u talibane da će spriječiti Al Kaidu da ponovo organizuje napade na SAD sa avganistanske teritorije. To je bio jedan od američkih zahtjeva tokom mirovnih pregovora sa talibanima koje je Tramp proglasio „mrtvim” ranije ove nedjelje.

„Ukoliko postoji neka vrsta dogovora za Avganistan, mi smatramo da će Al Kaida pokušati da se vrati u Avganistan i ponovo pokrene operacije”, kazao je za Rojters jedan američki zvaničnik, koji je želio da ostane anoniman.

Rajan Kroker, bivši američki ambasador u Avganistanu, kazao je da je pogrešno misliti da bi Vašington ikada mogao da se osloni na uvjeravanja talibana o Al Kaidi.

„Talibani su se radije odrekli države nego Al Kaide 2001. godine”, kazao je Kroker za Rojters. „Oni će reći sve što želimo da čujemo, znajući da se kada jednom odemo nećemo više vraćati”.

Al KAIDA I ISLAMSKA DRŽAVA

Za Sjedinjene Države, Al Kaida nije glavna neposredna prijetnja u Avganistanu, gdje je američka vojska uglavnom preokupirana talibanskom pobunom koja sada kontroliše veću teritoriju nego na početku rata.

Prema ocjenama analitičara drugorangirajuća prijetnja je Islamska Država, koja ima hiljade boraca i pomagača u Avganistanu, a djeluje da privlači obrazovane Avganistance sa univerziteta.

Al Kaida je na trećem mjestu. Američki zvaničnici su kazali za Rojters da procjenuje da grupa u srži ima svega desetine boraca u Avganistanu. Međutim, ima ih više u regionalnom ogranku, Al Kaida na Indijskom potkontinentu. Ta cifra iznosi nekoliko stotina, kazali su američki zvaničnici.

Međutim, kadgod se pojave operativci Al Kaide oni postaju prioritet za američke antiterorističke snage.

Roja Rahmani, avganistanski ambasador u SAD, kazao je da veze talibana i Al Kaide nijesu samo ideološke. „Postoje duboke veze između tih grupa... počev od bračnih”, kazao je Rahmani za britansku agenciju.

POVLAČENJE SAD?

Tramp, dugogodišnji kritičar rata u Avganistanu i milijardi dolara koje odnosi, kazao je da bi želio da smanji broj američkih vojnika na oko 8 600 sa sadašnjih 14 000. To je drastičan pad u odnosu na 100 000 koliko ih je bilo 2011.

Jedna od glavnih briga SAD je da ostavi dovoljno vojnika kako bi SAD mogle napasti militante koji bi predstavljali prijetnju za Sjedinjene Države, uključujući Islamsku Državu i Al Kaidu.

Obje grupe bi mogle imati koristi od eventualnog mirovnog sporazuma sa talibanima. Jedan američki zvaničnik procjenjuje da bi se oko četiri odsto talibanskih pobunjenika pridružilo ID.

Američki general Kenet Mekenzi, načelnik Centralne komande koja je zadužena za region uključujući i Avganistan, odbio je da spekuliše o tome kako bi izgledala struktura antiterorističkih snaga od oko 8600 vojnika.

Međutim, on je istakao važnost održavanja pritiska na militantne grupe poput ID i Al Kaide.

Obraćajući se marincima u avganistanskoj pokrajini Helmand, Mekenzi je kazao da su snage SAD bile uspješne u sprječavanju novih napada u stilu onih od 11. septembra, a koji bi potekli iz Avganistana.

„Cijena je bila veoma visoka. Ovdje ne postoji niko ko nije izgubio prijatelja ili poznanika u operacijama”, kazao je on u isturenoj bazi Šorab.

Kritičari međutim tvrde da ratom nije izvršen dovoljan pritisak na talibane da okončaju konflikt pod američkim uslovima.

Mekenzi je radio u Pentagonu 11. septembra 2001. kada je avion pogodio zgradu. On je kasnije u dva navrata služio u Avganistanu, kao i njegov sin koji je takođe marinac.

„Ovdje smo zbog tog dana. To je sve nas dovelo ovdje”, kazao je on.

MOLITVA ZA IZGUBLJENE ŽIVOTE

Neposredno prije početka trke u bazi u Kandaharu, vojni sveštenik, major Džejson Vebster očitao je molitvu u čast žrtvovanja američkih snaga tokom proteklih 18 godina. Oko 2400 američkih vojnika je stradalo tokom rata u Avganistanu a hiljade su ranjene.

Vebsterova brigada je izgubila jednog vojnika, vodnika prve klase Elis A. Bareto Ortiza, 34, koji je stradao u samoubnilačkom napadu prošle nedjelje - u slučaju koji je Tramp naveo kada je otkazao planove da se sastane sa liderima talibana u Kamp Dejvidu.

„Odajem poštu bolu i patnjama mnogih tokom proteklih 18 godina. Uz gubitak života 11. septembra do naknadnih žrtava onih koji su dali živote za odbranu naše slobode”, kazao je Vebster.

( Nada Bogetić )