Kiborg-identitet

Fascinacija u kojoj umjetnost pronađe uporište postaje imaginativno i umjetničko sredstvo za dublje razumijevanje svijeta i čovjeka i mapiranje ključnih aspekata društvene stvarnosti. Na izložbi pod nazivom “Imuno-sistem”, trenutnoj postavci u Dvorcu Petrovića, Maja Šofranac snagom svoje intelektualne prefinjenosti uobličava vlastitu fascinaciju tehnologijom, formiranu već u djetinjstvu.

Prikazujući tehnologiju kao izuzetno složen fenomen našeg vremena, umjetnica, nudeći nam mnogostruko tumačenje svojih radova, podstiče na promišljanje o njenom ambivalentnom djelovanju na kvalitet savremene ljudske egzistencije. Tehnologizacija ljudskog tijela u umjetničkom opusu Maje Šofranac prije svega predstavlja metaforu njegove duhovne disharmonije. U njoj je simbolički objedinjena, kako Dona Haravej ukazuje u Manifestu za kiborge, “neka vrsta rasklopljenog i nanovo sklopljenog, postmodernog kolektivnog i ličnog sopstva”.

Majina poetika gravitira dvijema različitim tretiranjima ljudske figure, koja je gotovo uvijek centralni motiv: sa jedne strane, mašinolikim siluetama jasnih, strogih linija, koje sigurno koračaju ne zazirući od mašina koje se nalaze na njihovom putu, i njihovim oponentima - obrisima tijela prekrivenih mehanizmima, u kojima se briše granična linija između tjelesnog i tehnološkog.

Motori aviona inkorporirani u fizionomiju čovjeka simbolišu neutoljivu potrebu za uzdizanjem i napretkom koju je moderno društvo doseglo izumima, uz zanemarivanje duhovne inhibicije. Koristeći se video projekcijom kao žilom kucavicom nekih od svojih radova, umjetnica kroz sintetičko platno stapa motore, koji simuliraju otkucaje srca ili sata, sa torzoima pod apstrahovanim glavama. Mehanički djelovi njene ikonografije predstavljaju simbole univerzalnih ljudskih iskustava, ali i komponente ponašanja i nesvjesnog reagovanja stečene socijalizacijom. Njima su suprotstavljene dvije enormno velike polovine ljudske ćelije koje, nacrtane na pleksiglasu, vise u vazduhu i podsjećaju na važnost samoosviješćenja i samospoznaje kada su u pitanju i najsitniji fragmenti našeg bića. Razlaganjem ljudske figure i dekonstruisanjem klasičnog pojma tjelesnog, Maja opredmećuje globalni strah od tehnološkog nadvladavanja prirodnosti u vremenu kada se zupčanici umnožavaju brže nego ljudske ćelije, a tijelo postaje opsesija koja guši duhovni razvoj. U krajnjem, ona kao da nadograđuje misao Mihaila Epštejna o prepoznavanju uzroka savremene usredsređenosti na fizički izgled i zdravlje u strahu od spoznaje da će ono biti nadomješteno robotizovanim inovacijama.

Uz specifičan način prikazivanja ljudskih figura, i sam proces njihove izrade, pomoću tri matrice na linoleumu koje se otiskuju na određeni materijal i na taj način fabrikuju koloniju kiborga, ukazuje na narušenu individualnost u konzumerističkoj eri. Masivne tjelesne konture, prikazane na visećim sintetičkim platnima, bivstvuju u atmosferi potpune alijenacije, nepomično lebdeći prostorom poput utvara ili pasivnih posmatrača u nerazgovjetnoj gomili. Maja u svojim radovima prikazuje, ali i koristi čovjekovu iskonsku potrebu za združivanjem u cilju bolje recepcije publike - siluete u prirodnoj ljudskoj veličini ili uvećane inteziviraju interakciju sa posmatračem, pobuđujući u njemu sklonost ka identifikaciji.

Istovremeno, zidovi kao ambijentalna platforma velikih formata ljudskih tijela koji sa svih strana okružuju posmatrača čine da se on osjeti inferiorno, nesigurno, izazivajući ona osjećanja koja u čovjeku našeg doba pobuđuju visoka očekivanja nametnuta od strane društvene zajednice, ali i medija. Materijali na kojima Šofranac postavlja svoje radove predstavljaju integralni dio njihovog kontemplativnog potencijala, te tako ogoljena, neuljepšana vizija ljudske figure pretvorena u komad zida razotkriva suštinu čovjeka Deborovog društva spektakla sklonog neprestanom eskapizmu. Transparentnost pleksiglasa i sintetičkog platna čini da publika samim svojim prisustvom postaje dio umjetničkog djela, mijenja ga i nadopunjuje. Umjetnički radovi zauzimaju prostor, poput oprovidnovane konstrukcije od mehanizovanih figura, u koju gledalac može ući i tako simbolično postati dobrovoljni zatočenik društvenih pravila i predrasuda.

Kontekstualna ravan Majinog umjetničkog djelovanja vezana je za Crnu Goru, zemlju prezasićenu zastarjelim običajima i shvatanjima, u kojoj se posebno ukazuje potreba za preispitivanjem njenih stanovnika koji bi morali u sebi prepoznati zakovane segmente socijalnog mehanizma, pokrenuti ih i kanalisati u cilju njegovanja ličnog integriteta i duhovnog napretka.

Odrastajući okružena i interesovanjima usmjerena ka mašinama zbog profesije svog oca, umjetnica u maloj sredini, koja jasno razgraničava rodne podjele društvenih uloga, vjerovatno nailazi na negodovanja. Možda time motivisana, ona nastoji rodno unificirati svoje ljudske figure. One su gotovo u potpunosti lišene polnih odlika, hibridi muškog i ženskog, zbog čega imamo utisak kao da smo zakoračili u postrodni svijet, oslobođen nametnutih normi i kalupa ponašanja.

Stvarajući zaseban umjetnički svijet, iznjedren iz fascinacije i sofisticiranog izraza, Maja nam otkriva skrovište divljenja vrijednog talenta i ukazuje na umjetnost kao jednu od vrsta imunosti protiv atrofije duha.

Galerija

Galerija

( Ivana Milojko )