Makronova rizična diplomatija ide na štetu EU

U trenutku kada Sjedinjene Države pokušavaju da otople odnose sa novim liderima Evropske unije, francuski predsjednik Emanuel Makron je preuzeo kormilo evropske diplomatije, popunjavajući prazninu koju su ostavile oslabljena Njemačka i dekoncentrisana Britanija.

Strategija visokih uloga, u kojoj Makron od avgusta mjeseca zaobilazi London, Brisel i Berlin kako bi pokušao da ublaži krizu sa Iranom i poboljša odnose EU sa Rusijom, dio je napora za jačanje uticaja Francuske u EU, kazale su diplomate za Rojters.

Mada je on dobio pohvale zbog napora da riješi hronične globalne krize, njegov pristup udaljava evropske saveznike podrivajući mukotrpno izgrađen multilateralni sistem EU, doprinoseći konfuziji oko toga ko zapravo upravlja Evropom, kazale su diplomate.

„Razgovaraćemo sa svakim ko je glavni, a ukoliko je to Makron, onda u redu”, kazao je za Rojters Gordon Sondlend američki ambasador u Evropskoj uniji. „Međutim, da sam na mjestu Češke Republike ili Italije, zapitao bih se čije interese on zastupa”.

Premijer Boris Džonson je preokupiran britanskom odlukom da napusti EU, dok će njemačka kancelarka Angela Merkel ubrzo otići usljed usporavanja najveće ekonomije u bloku, podsjeća britanska agencija.

U takvim okolnostima, Makron je u ulozi domaćina godišnjeg samita G7 u francuskom primorskom gradu Bjaricu prošlog mjeseca pokazao razmjere svojih diplomatskih ambicija.

Makron je imao privatni ručak sa Donaldom Trampom a, uz blagoslov predsjednika SAD, dozvolio je iranskom šefu diplomatije da provede par sati u Bjaricu i razgovarao je sa iranskim predsjednikom Hasanom Rohanijem, nadajući se da će doći do direktnog dijaloga SAD i Irana.

To se nije dogodilo, mada je Makron kasnije objavio da je Rohani otvoren za susret sa Trampom, moguće na godišnjoj Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija u Njujorku koja počinje ove nedjelje.

Međutim, diplomate ističu da je Makronova diplomatija sa Irancima iznenadila Britaniju i Njemačku, partnere Francuske u posrnulom nuklearnom sporazumu iz 2015.

Početkom septembra, Makron je poslao svoje ministre inostranih poslova i odbrane u Moskvu kako bi resetovali zategnute odnose EU sa Rusijom, a da prethodno nije o tome obavijestio Brisel, kazala su trojica diplomata.

Odlazak u Moskvu dogodio se nekoliko dana pošto je američki državni sekretar Majk Pompeo posjetio Brisel kako bi se sastao sa budućim liderima EU, uključujući novog šefa diplomatije Žozepa Borela, iskusnog diplomatu sa kojim Vašington tvrdi da želi da sarađuje.

„Referendum o breksitu 2016. je izazvao drastičan pad britanske spoljne politike. Kada je Emanuel Makron došao na vlast u maju 2017, teorija je bila da će Pariz i Njemačka formirati čvrsti savez u oblasti spoljne politike”, kazao je Džalel Harčauoi, sa Instituta “Klingendil”.

„U realnosti, Merkelina Njemačka je u velikoj mjeri zanemarila međunarodnu diplomatiju. U međuvremenu Makronova Francuska, slavljena kao stub liberalizma, iznova i iznova ignoriše EU”.

Francuska tvrdi da dok EU praktikuje „meku moć” kao najveći svjetski donator, 28-člani blok nije u stanju da efikasno odgovori kao cjelina na višestruke krize uključujući one u Ukrajini, Siriji i Jemenu.

Međutim u Libiji, gdje haos vlada od pada Muamera Gadafija 2011. godine, Makronov stil solo igrača mu se obio o glavu, navodi britanska agencija.

Francuska je organizovala dva samita pokušavajući da okupi zaraćene libijske frakcije, ali nije uspjela da postigne napredak i razljutila je Italiju, koja na ovaj potez gleda kao na francusku intervenciju u tradicionalno njenom geografskom dvorištu.

Tenzije između Pariza, Berlina, Rima i Brisela znače da bi evropska spoljna politika mogla dublje da posrne dok Evropa ulazi u strateško rivalstvo između SAD i Kine, sa Rusijom kao mlađim partnerom Pekinga, upozoravaju diplomate.

Diplomate EU tvrde da Njemačkoj odgovara da prepusti vođstvo Makronu u sprečavanju konflikta sa Iranom dok se Berlin usteže da uznemiri Izrael iz istorijskih razloga, ili da se usprotivi Trampu sa kojim Njemci imaku krhki odnos oko trgovine, ugovora o prirodnom gasu sa Rusijom i potrošnje na odbranu.

Međutim, postoji kontradiktornost u Makronovom pristupu, ističe Rojters.

On stalno hvali Evropsku uniju, ali istovremeno zaobilazi kanale EU u vezi sa strateškim ciljevima, tvrde diplomate i bivši zvaničnici.

„Zapanjujuće je to što je Makron poput bivših predsjednika Nikole Sarkozija i Žaka Širaka. Oni žele da budu na globalnoj sceni. To je isti poriv kao i u prošlosti”, kazao je za Rojters jedan bivši visoki francuski zvaničnik.

Pojedini zvaničnici tvrde da Makron podsjeća na Šarla de Gola, osnivača moderne Francuske koji je Francuskoj želio međunarodni profil koji nije ni proamerički ni suštinski evropski. Makron na svom stolu drži primjerak De Golovih memoara.

„Sa jedne strane u fokusu je Evropa, Evropa i još Evrope, ali sa druge strane kada govorimo o velikim strateškim politikama, on potpuno zaboravlja Evropu”, kazao je bivši zvaničnik, koji i dalje radi kao savjetnik u vladi.

To je najočiglednije na primjeru Rusije. Makronov pristup Moskvi podsjeća na one njegovih prethodnika, odražavajući tradicionalno poštovanje francuske javnosti prema ruskoj kulturi.

Međutim, evropski partneri koji su geografski više izloženi navodnim ruskim pokušajima da oslabi EU, djelimično podrškom euroskeptičnim nacionalistima, nijesu oduševljeni.

„To ide na štetu Poljaka, Skandinavaca i stvara se opšti utisak da nijesmo zainteresovani za Evropu”, kazao je francuski diplomata.

„Takođe postoji suštinska kontradiktornost. Kako možete biti čovjek koji se bori protiv antievropskih populista u Evropi, a da pritom ostavljate utisak da se najgore aktivnosti Moskve guraju pod tepih?”

Francuski zvaničnici poriču da Makron zaobilazi saveznike, tvrdeći da je Pariz uvijek obavještavao EU o svojim naporima i da je dijalog sa Rusijom u interesu Evrope.

Oni kažu da ukoliko dođe do napretka u ukrajinskom konfliktu sa proruskim separatistima, sa mogućim diplomatskim samitom predstojećih nedjelja, to bi izgradilo povjerenje sa Evropljanima. „Ideja je da se počne razgovor o našim prioritetima o budućoj evropskoj bezbjednosnoj arhitekturi”, kazao je jedan visoki francuski diplomata.

Diplomate rađe idu u Pariz nego u Brisel

Pojedine diplomate sa sjedištem u Parizu su uzbuđene zbog novog pravca kojim je krenula evropska diplomatija. Oni, kako piše Rojters, smatraju da im je bolje da gaje bliske odnose sa Makronovom vladom nego sa Briselom dok on sprovodi robusne diplomatske inicijative.

„Evropi je bio potreban elektrošok. Makron nas je sada uključio u globalna dešavanja, tamo gdje su nas do sada ignorisali. Na Pariz gledamo kao na mjesto u Evropi gdje ćemo prvo otići ukoliko želimo da nešto završimo”, kazao je jedan zapadni diplomata.

U godišnjem obraćanju diplomatama u Parizu u avgustu, Makron je 18 puta ponovio da je francuskoj diplomatiji potrebna smjelost i da Francuska treba da u potpunosti ispuni svoju ulogu „sile ravnoteže” u svijetu kojim dominiraju Kina i Sjedinjene Države.

„Danas u Evropi niko nema vitalnost i niko nije napravio strateške i ljudske investicije kakve mi imamo. To je suštinska stvar: Uticati na dešavanja”, kazao je Makron. „Potrebna nam je strategija smjelosti”.

( Nada Bogetić )