Duboka psihoanaliza

Visoki autoritet priznatog i uglednog crnogorskog juriste i jednog od najuvaženijih, najobrazovanijih, postulaciono najtemeljnijih i najsposobnijih crnogorskih djelilaca pravde novije crnogorske istorije judikature i jurisprudencije, persona širokih horizonata duha i polihistoričnog znanja, temeljno zapadno-evropske i orijentalne filozofije i književnosti, istorije civilizacije, psihologije i književnosti, pisac više studija, rasprava i komentara pretočenih u izuzetno poštovane edicije što su objedinile biće naučnog logosa i praksisa, čovjek koji je 42 godine proveo u crnogorskom sudstvu 40 godina mukotrpnog stvaralačkog rada u svojstvu sudije u građanskoj, krivičnoj i upravnoj oblasti, poštovani kolega Sreten Ivanović (1949, Titograd), jedan među najbriljantnijim studentima Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu i đak čuvene titogradske (podgoričke) Gimnazije, od prije godinu dana penzionisani sudija i rukovodilac odjeljenja Vrhovnog suda Crne Gore, obogatio je sa dvije duboko misaone i obimne studije, pod naslovnim nominacijama, psihoanalitičku, psihološku, psihopatološku, istorijsko-penološku, estetsku, povijesno-jurističku i socijalno-filozofsku dimenziju iz stvaralčkog opusa književnog velikana - nobelovca Iva Andrića, kroz književno-imaginativnu optiku romana Na Drini ćuprija, što su se u crnogorskoj ediciji pojavile, u izdanju IVPE - Cetinje, tokom 2017. odnosno 2018. godine.

Studijom Sindrom crne boje i legende u Andrićevom romanu o višegradskom mostu, njen autor Sreten Ivanović, veliki zaljubljenik i posvećenik u Andrićevo stvaralaštvo još od gimnazijskih dana, dubokom refleksijom poetskih i likovnih kontrasta i antagonizama kroz istorijsko i realno biće iz XVI vijeka utkane u samo genealoško i antropološko, supstancijalno, duhovno, socijalno i prirodno biće čovjekovo, kroz istorijske tokove vremena i njegove legende pretočene iz povijesne u književno-imaginativnu formu strukturnih motiva, građe i sadržine romana Na Drini ćuprija, uvodi nas u široke horizonte dosad neistraženih i nedovoljno proučenih naučnih i psihoanalitičnih opservacija Andrićevog ingenioznog romana, što se različitim varijacijama i kontrastima uliva u ljudsku dušu i samu čovjekovu prirodu, zašto je autor ove studije S.Ivanović našao filozofsku inspiraciju u sjećanju Mehmed Paše Sokolovića (Bajo Nenadić), preobraćeni Mehmed Paša Sokoli, rodom iz Sokolovića, kod Rudog, Velikog vezira Sulejmana I Veličanstvenog, Selima II i Murata III, kad je u dječačkim godinama, prilikom prelaska nabujale Drine, u sepetu na skeli, osjetio u grudima bol, što mu je „kao crna pruga i crno oštro sječivo prošla kroz grudi“.

Iz takvog motiva autor ove studije razmatra mnoge antinomije duhovnog života čovjeka XVI vijeka tokom otomanske vlasti, u raznim aspektima svog bića - od egzistencije do eshatologije, paralelno razmatrajući sa tim legendarno i istorijsko, te književno-poetsko slikanje, sa realnim bivstvom Andrićevih likova. Druga studija - Anatomija evropske buka i bosanske tišine u Andrićevom romanu o gradskom mostu, opservira duhovnu klimu i psihološke varijacije života u Bosni, kroz likove navedenog Andrićevog romana, tokom austorugarske vlasti u Bosni počev od Berlinskog kongresa 1878, odnosno okupacije i aneksije Bosne do 1908. (prvi dio), zatim slika vrijeme od 1908. kada je i de iure proglašena aneksija Bosne do 1918, kao kraja austrijske vlasti u njoj (drugi dio), a posljednji dio autor posvećuje Andrićevim književnim i mitsko-imaginarnim vizijama koje izniču iz temelja višegradskog mosta, sudarajući se sa istorijskim, stvarnim i umjetničkim dimenzijama života, da bi u četvrtom dijelu sam autor kroz imaginativni dijalog sa Andrićem postavio niz egzistencijalnih, egzistencijalističkih i eshatoloških enigmi i dilema.

Obje studije sadrže, kao prilog, temeljno prezentirani životopis Iva Andrića, po hronološkoj metodi, te izuzetno dragocjeni i obimni rječnik turcizama i provincijalizama, koji predstavljaju sami ukras sociolingvističkog bića i crnogorskog jezika, a u kojim prilozima je autor naveo izvore i građu iz koje je crpio ove dragocjene podatke. Na kraju, tu je i skromna, ali životno i duhovno bogata biografija autora ovih studija.

Ako je smrt lijek za dugotrajnu bolijest što se zove život (I. Andrić), onda su ove studije Sretena Ivanovića novi hermeneutički ključ kojima je proširio horizonte i otvorio nove puteve saznanja kao lijeka u razumjevanju i interpretaciji ingenioznog Andrićevog književnog ostvarenja u opservaciji prirode ljudskog bića i supstancijalnih fenomena njene svijesti, zbog čega je njihov autor S. Ivanović zaslužio čestitke i priznanja crnogorske kulturne javnosti.

( Čedomir Bogićević )