Hladan tuš za Zapadni Balkan

Visoki zvaničnici Evropske unije, zabrinuti zbog rastućeg uticaja Kine i Rusije na Balkanu, optužili su juče Francusku da je napravila „istorijsku grešku” odbijajući da dozvoli da Sjeverna Makedonija i Albanija počnu pregovore o ulasku u EU.

Mada, 28 vlada EU smatra da je članstvo balkanskih država poželjno i neizbježno, francuski predsjednik Emanuel Makron se tokom emotivne šestočasovne debate na samitu EU usprotivio početku pristupnih pregovora sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom, kazali su zvaničnici za Rojters.

Tokom večere na samitu, svi osim Makrona su podržali otvaranje pregovora sa Sjevernom Makedonijom za koju je procijenjeno da je ispunila ciljeve EU u nizu reformi i okončala sporove sa susjedima.

Podrška Albaniji je bila donekle manja, navodi britanska agencija. Francuska je pridobila Dansku i Holandiju u otporu da Tirana dobije zeleno svjetlo, navodeći potrebu za suzbijanjem korupcije i organizovanog kriminala.

Makron je kasnije obrazlažući svoju odluku rekao da napori za članstvo ne mogu napredovati dok EU ne izmijeni svoju kompleksnu strukturu donošenja odluke, mada nije pojasnio kako to treba učiniti. Francuski predsjednik je istakao da EU u sadašnjem obliku nije u stanju da se suoči sa izazovima današnjice ili da se izbori sa novom finansijskom kriom, a kamoli da primi još dvije balkanske države koje se bore sa rasprostranjenim kriminalom i korupcijom.

„Potrebna nam je reformisana Evropska unija i reformisani proces proširenja, realni kredibilitet i strateška vizija onoga ko smo i kakva je naša uloga”, kazao je Makron na konferenciji za novinare.

Pošto je za pitanja poput proširenja potrebna jednoglasna odluka država članica, Makronovo nepokolebljivo protivljenje onemogućilo je svaku vrstu dogovora. Na kraju, u jedinom zvanično saopštenje povodom raspršenih nada dviju država navodi se samo da će se „Evropski savjet vratiti temi proširenja uoči samita EU - Zapadni Balkan u Zagrebu u maju 2020”.

Rojters navodi da je ovakav ishod „hladan tuš” ne samo za Sjevernu Makedoniju i Albaniju, već i za ostale balkanske države - Crnu Goru, BiH, Srbiju i Kosovo - koje duže vrijeme streme članstvu.

Na kraju samita, predsjednik Evropskog savjeta Donald Tusk, koji je predsjedavao samitom, praktično se izvinjavao Tirani i Skoplju, poručivši da nije njihova greška što nijesu dobili zeleno svjetlo. „Želim da pošaljem poruku našim makedonskim i albanskim prijateljima: Molim vas da ne odustajete”, kazao je on, dodajući da će se EU vratiti temi proširenja sljedećeg maja.

Žan Klod Junker, odlazeći predsjednik Evropske komisije, kazao je da je odluka Francuske „istorijska greška”. „Ako EU želi da bude poštovana, treba da poštuje preuzete obaveze”, upozorio je Junker. Italijanski predsjednik Đuzepe Konte je upotrijebio istu frazu i dodao.

„Trebalo je da počnemo pregovore, veoma sam razočaran”.

Njemačka kancelarka Angela Merkel je kazala da se nada da će lideri EU ponovo razmatrati ovo pitanje na samitu sljedeće godine kada Evropskom unijom bude predsjedavala Hrvatska.

Evropska komisija želi da bivše jugoslovenske republike uđu pod okrilje EU kako bi ih zaštitila od rastućeg uticaja Kine i Rusije. Nakon što je Skoplje pristalo da okonča spor sa Grčkom oko imena, Merkelova je pozvala Pariz da makar dozvoli Skoplju da počne pregovore.

„Kada nešto obećamo, postavimo određene zahtjeve, Evropa treba da bude predvidiva... mislim da je u našem interesu da te države budu vezane sa Evropsku uniju. Ukoliko pogledate mapu, vidjećete koliko je to važno”, izjavila je Merkelova.

Makron je kazao da bi države EU mogle da ispolje smisleniju podršku regionu investicijama i produbljavanjem veza u oblasti kulture.

Rojters navodi da je noć uoči samita, premijer Sjeverne Makedonije Zoran Zaev došao u Brisel kako bi upozorio da će Kina i Rusija „popuniti prazninu” koju ostavljaju Evropljani.

EU jedinstvena samo oko bregzita

Samiti su obično prilika za lidere EU da diskutuju o problemima i ojačaju savez. Međutim, nakon dva dana pregovora u Briselu, jedino pitanje oko kojeg su mogli da se slože je zapravo simbol nesloge: bregzit.

Nijesu uspjeli da ostvare napredak oko novog dugoročnog budžeta, kao ni da postave konkretnije klimatske ciljeve uoči globalne konferencije o klimatskim promjenama koja se u decembru održava u Čileu.

Mada je nekoliko lidera slavilo jedinstvo koje je 27 članica zadržalo tokom mučnih pregovora sa Britanijom, nedostatak dostignuća samita odražava napetost i njihovo međusobno nepovjerenje.

„EU je suočena sa mnogim teškim izborima”, kazao je Guntram Volf, direktor organizacije Bruegel. „Jedan od suštinskih problema je u tome što Francuska i Njemačka povodom mnogih pitanja imaju različite stavove”, kazao je Volf.

Nakon propale debate o Balkanu, opreznog saopštenja o turskoj ofanzivi u Siriji, jučerašnje diskusije o klimi, budžetu, ciljevima nove EK zaključene su za svega nekoliko sati bez značajnijih pomaka.

Evropska komisija u novom sastavu, kojom će predsjedavati Njemica Ursula fon der Lajen je već na meti kritika, pošto se Evropski parlament protivi imenovanju određenih kandidata a sama Fon der Lajenova je u lošim odnosima sa pojedinim liderima.

Njenu Komisiju očekuje niz izazova počev od migracije i klimatske politike do pravosuđa i vladavine prava.

U trenutku kada Britanija napušta scenu EU, države istočne Evrope naročito Poljska i Mađarska, žele da istaknu svoju važnost i veličinu. Usljed njihovih desno orijentisanih politika izvjestan je njihov sukob sa Briselom i članicama poput Francuske.

Sve to se dešava u trenutku kada Evropski parlament, koji sebe smatra jedinim pravim predstavničkim organom među institucijama EU, traži veće priznanje ovlašćenja.

Opozicija u Albaniji i Sjevernoj Makedoniji traži izbore

Razočaranje je juče bilo očigledno u Sjevernoj Makedoniji i Albaniji, navodi BIRN.

„Najmanje što Evropska unija duguje regionu jeste da bude iskrena sa nama. Ukoliko više ne postoji konsenzus o evropskoj budućnosti Zapadnog Balkana... građani to zaslužuju da znaju”, objavio je na Tviteru sjevernomakedonski šef diplomatije Nikola Dimitrov. Nakon što je opozicija zatražila održavanje vanrednih opštih izbora, predsjednik Stevo Pendarovski je, kako prenosi BIRN, pozvao na nacionalno jedinstvo. Juče su pojedini mediji objavili da je Zaev zbog odluke lidera EU podnio ostavku, ali je to kasnije demantovano iz njegovog kabineta.

Albanski predsjednik Edi Rama je kazao da za „ne” Brisela okrivljuje unutrašnje evropske razmirice. Takođe je kazao da će radije nastaviti da radi na reformama nego prihvatiti zahtjeve opozicije za vanrednim izborima, prenio je BIRN. „Kada bi vanredni izbori riješili problem između Njemačke i Francuske, ozbiljno bih razmotrio tu opciju”, kazao je on.

( Nada Bogetić )