Ekonomski tigar pao pred nefunkcionalnom državom

Javni dug Bosne i Hercegovine iznosi 31,42 odsto bruto-domaćeg proizvoda (BDP), a sa tim zaduženjem je uspjela da izgradi 172 kilometra auto-puta i još je 85 u raznim fazama gradnje.

U Crnoj Gori javni dug je dostigao 70,7 odsto, a u toku je izgradnja samo 41 kilometra prve dionice auto-puta od Podgorice do Kolašina.

MMF je upozorio da Crna Gora neće moći da nastavi gradnju auto-puta dok javni dug ne spusti ispod 60 odsto BDP-a, što se teško može desiti prije 2023. godine, uz ozbiljne mjere fiskalne stabilizacije.

“Bosna i Hercegovina je nefunkcionalna država”, kazao je predsjednik Crne Gore Milo Đukanović prošle godine, navodeći to kao jednu od tri glavne prepreke za razvoj zapadnog Balkana, zajedno sa statusom Kosova i tadašnjom krizom u Makedoniji.

BiH jeste kompleksna država sa dva entiteta, distriktom i deset kantona, odnosno 14 vlada sa 170 ministara, u kojoj se ni nakon godinu od završetka izbora ne zna ko je pobijedio na federalnom i državnom nivou jer nije sastavljena nova većina, a vlade su u tehničkom mandatu. I takva država, izmučena ratom, političkim krizama, velikim brojem ratnih invalida i penzionera i bez velikih prirodnih potencijala i plaža, pokazuje bolje ekonomske parametre nego funkcionalna Crna Gora, koju vladini zvaničnici godinama nazivaju “ekonomskim tigrom” i “najbrže rastućom ekonomijom na Balkanu”.

Javni dug BiH na kraju juna ove godine, prema podacima državnog Ministarstva finansija, iznosio je 11,15 milijardi konvertibilnih maraka što je 5,7 milijardi eura. Ovaj dug vrijedi 1.600 po eura po stanovniku te države. Javni dug u Crnoj Gori je 5.144 eura po stanovniku.

U izvještaju o stanju javnog duga BiH njihovo Ministarstvo finansija ističe druge ekonomske pokazatelje koji su bitni za utvrđivanje održivosti tog zaduženja. Tako je navedeno da je izvoz robe iz BiH od šest milijardi eura samo u prošloj godini veći od ukupnog javnog duga.

U Crnoj Gori je obrnuta situacija - javni dug je tačno osam puta veći od prošlogodišnjeg izvoza vrijednog 400 miliona eura.

U BiH porede i odnos vanjskog duga u odnosu na ukupan izvoz roba i usluga. Tako, njihov ukupan vanjski dug od 4,13 milijardi eura čini 54 odsto prošlogodišnjeg izvoza roba i usluga od 7,6 milijardi eura, što inostrane obaveze ove države čini održivim.

U Crnoj Gori je i u ovom slučaju suprotna situacija, jer je vanjski dug od 2,76 milijardi značajno veći od izvoza roba i usluga procijenjenog na dva miliona eura, što ga makar po kriterijumima iz BiH čine neodrživim.

Pokrivenost uvoza izvozom u BiH iznosi 65 odsto, dok je u Crnoj Gori 15 odsto. Zanimljiv podatak iz izvještaja je da je Vlada Federacije, koja je godinu u tehničkom mandatu zbog političke krize, za šest mjeseci ove godine stabilizovala finansije i smanjila svoj dio javnog duga za 60 miliona eura iako je nastavljena gradnja auto-puta i drugih investicija.

Upozorenje ekonomista iz BiH da će njihov javni dug kada završe sve dionice auto-puta i njegovih krakova preći 50 odsto BDP-a ili naslov u štampi “Javni dug čak 31 odsto BDP-a”, izgledaju nestvarno iz crnogorskog ugla.

Javni dug Crne Gore na kraju 2014. godine, prije početka gradnje auto-puta, iznosio je 58 odsto tadašnjeg BDP-a.

Razlike kada je auto-put dio evropskog koridora ili lokalni

Glavni krak auto-puta u BiH dio je evropskog koridora 5C koji ide od Budimpešte do luke Ploče u Hrvatskoj, a gradili su ili grade krakove koji ga povezuju sa Banjalukom i preko nje sa auto-putem Beograd - Zagreb, kao i brze ceste između većih gradova i koridora 5C.

Najznačajnija dionica na auto-putu 5C u BiH je Sarajevo - Zenica od 82 kilometara završena je prije pet godina.

Iz Autocesta Federacija navode da je ona isplativa i da povezuje gradove koji imaju 750 hiljada stanovnika. Ova firma za gradnju i upravljanje auto-putem u tom entitetu se finansira od putarine na izgrađenim dionicama, dijele akcize na gorivo koja se usmjerava njemu direktno i od kredita.

Slično rješenje postoji i kod Autoputeva Srpske, mada oni dobijaju novac i iz budžeta tog entiteta.

Dionica auto-puta kroz BiH od ukupno 340 kilometara dio je evropskog koridora, pa su im otvorene povoljne kreditne linije iz bankarskih institucija EU.

U Crnoj Gori ova dionica se gradi iz kredita kineske Eksim banke od 944 miliona dolara (85 odsto procijenjenog troška) kao i od 120 miliona eura iz budžeta (15 odsto procijenjenog troška). Ona nije dio evropskih koridora, već se smatra lokalnim auto-putem Bar - Beograd.

MMF i Svjetska banka su dio kroz Crnu Goru ocjenjivali neisplativim i njihova preporuka je bila da se ne gradi, već da se projektuju brze ceste.

Godišnja rata iznosiće oko 70 miliona dolara, a u najboljem slučaju trećina će biti obezbijeđena od naplate putar

( Goran Kapor )