U crvenom mulju kriju se milioni?
U toku istraživanje koje bi trebalo da odgovori na pitanje kolika je koncentracija rijetkih metala u bazenima, od čega direktno zavisi mogući biznis beranske firme “Weg Kolektor”, koja je jednu od pet ekoloških crnih tačaka kupila prije tri godine
Vlasnici bazena crvenog mulja mogli bi zaraditi milione ekstrakcijom (odvajanjem) rijetkih metala iz jedne od pet ekoloških crnih tačaka u Crnoj Gori.
Više izvora potvrdilo je “Vijestima” da će rezultati istraživanja koncentracije rijetkih metala u bazenima pored Kombinata aliminijuma u stečaju, u naselju Botun, biti gotovi tokom sljedeće godine.
Procjenjuje se da je u bazenima oko 7,5 miliona tona crvenog mulja koji je lagerovan decenijama kao otpad ugašene Fabrike glinice KAP-a...
Ukrajinac Roman Denkovič, odnosno njegova firma “Politropus Alternativa” iz Tivta, prije tri godine je po nepoznatoj cijeni prodala bazene crvenog mulja. Ukrajinac ih je prethodno 2014. godine od stečajne uprave KAP-a kupio za 450.000 eura.
Vlasnik bazena crvenog mulja je beranska firma “Weg Kolektor”, koja se bavi recikliranjem sortiranog otpada, sa čijim vlasnicima “Vijesti” nijesu uspjele da stupe u kontakt.
Formalni vlasnik i direktor firme je Lazar Jevrić, a prema pouzdanim informacijama “Vijesti“ glavni čovjek u priči je njegov otac Siniša. Mediji su ranije objavili da je stariji Jevrić u inostranstvu imao problema sa zakonom... Prema podacima iz katastra, dajući hipoteku na tu imovinu, novi vlasnici su uspjeli da od novoosnovane firme “Blackrock Capital DOO” iz Podgorice povuku pozajmicu od pet miliona eura. Prema podacima iz Centralnog registra, firma “Blackrock Capital”, koja je odobrila Berancima pozajmicu na period od 14 godina, registrovana je 28. marta ove godine, mada se u katastru navodi da je pozajmica odobrena još u februaru 2016.
Prema podacima iz Centralnog registra, osnivač firme je Zoran Jovanović, a direktor Matija Radunović.
Hipoteka u korist te firme na bazenima je upisana, prema podacima iz katastra, 7. juna ove godine.
Na terenu su sprovođena istraživanja Zavoda za geološka istraživanja Crne Gore u okviru međunarodnog projekta koji uključuje još osam institucija iz Hrvatske, Austrije, Njemačke, Mađarske i Slovenije, potvrđeno je “Vijestima”. Riječ je o prikupljanju i ocjeni dostupnih podataka o ležištima boksita i akumulacijama crvenog mulja u regiji, kao i o koncentracijama rijetkih elemenata (metala) REE.
Konačni rezultati sprovedenih analiza bi tokom 2020. u Crnu Goru trebalo da stignu iz Kanade.
“Shodno projektnoj dinamici, tokom ove godine završena su terenska istraživanja. U toku je priprema uzoraka za analitiku, a rezultati litogeohemijskih ispitivanja uzoraka boksita i crvenog mulja iz navedenih zemalja će biti poznati u toku naredne godine”, tvrdi izvor “Vijesti”.
Crveni mulj se sastoji od nerastvorenog dijela rude boksita. Na svjetskom nivou se godišnje proizvede 100 do 120 miliona tona crvenog mulja. Cijena tehnologije za izdvajanje rijetkih metala, u našim uslovima nije poznata, ali je posjeduju kineske kompanije i one su glavni svjetski proizvođači.
U Grčkoj je u toku projekat koji se bavi ekstrakcijom skandijuma iz crvenog mulja u fabrici AoG... Projekat je navodno u fazi eksperimentalnog pilot rješenja.
U crvenom mulju preovlađuju oksidi gvožđa (Fe) i aluminijum (Al), dok se u nižim koncentracijama javljaju drugi elementi, kao i metali rijetkih zemalja - REE (skandijum, lantanijum, cerijum i drugi). Shodno dokazanim koncentracijama u proučavanim boksitima u Crnoj Gori, u crvenom mulju se očekuju povišene koncentracije REE, prvenstveno lakih lantanida - cerijuma, neodimijuma, lantanijuma i itrijuma.
Izvori “Vijesti” tvrde da se može očekivati prosječna koncentracija tih mikroelemanata u crvenom mulju na nivou od oko 0,2 odsto. To znači da se od 7,5 miliona tona crvenog mulja može očekivati do 15.000 tona rijetkih metala.
Najveća ležišta metala rijetkih zemalja, u obliku bastanita i monacita, pronađena su u Kini i SAD. Od 1965. do sredine osamdesetih, Mountain Pass u Kaliforniji, SAD, bio je glavni izvor REE. Od 1985, proizvodnja REE u Kini je tako naglo porasla da ta država danas kontroliše više od 90 odsto svjetske ponude REE minerala.
Široka primjena rijetkih metala
REE se koriste za optiku, telefone, solarne panele, električne automobile...
U novije vrijeme REE i njihove legure koriste se i u izradi fluorescentnih sijalica, računara, monitora, pametnih telefona i televizora. U proizvodnji LCD televizora posebno su navodno bitni elementi terbijum, europijum, cerijum i itrijum. Za proizvodnju vlakana optičkih kablova koristi se erbijum.
Lantanidi su značajni i zbog njihovog uticaja na optičke osobine različitih materijala i koriste za izradu termoelektričnih materijala (za senzore) i termoemisionih materijala (za elektrode i elektronske mikroskope). Neodijum se primjenjuje za izradu optički aktivnih komponenata lasera.
Na Otvorenim danima nauke 4. oktobra ove godine dr Slobodan Radusinović iz Zavoda za geološka istraživanja govorio je na temu: “Mikroelementi i elementi rijetkih zemalja u crvenim boksitima Crne Gore, ekonomski i naučni značaj”, u okviru izložbe “Boksit - od rude do nanotehnologija”.
Na istom događaju 3. oktobra je o crvenom mulju govorio prof. dr Branislav Radonjić, bivši član uprave podgoričkog Kombinata aluminjuma, dok je ta kompanija bila u državnom vlasništvu, do decembra 2005.
( Milorad Milošević )