Nije skandal nego očekivano

Ovih dana se piše i govori o aktivnostima u Specijalnoj bnolnici za psihijatriju u Kotoru i mnogi to imenuju skandalom a ne zločinačkom aktivnošću što je adekvatna definicija onoga što se tamo dešava. Skandal je drastična povreda zakonskih normi, običaja ili moralnih normi u nekom društvu a kako je to u crnogorskoj realnosti u kontinuitetu (od rata devedesetih do danas) ponašanje crnogorske elite kojim je uspješno projektovana svijest prosječnog crnogorskog građanina/ke zasnovana na zaboravljanju, neznanju i nemoći, skandal gubi osnovno značenje i potpuno se normalizuje u pravnoj, političkoj i moralnoj realnosti crnogorskog društva. Zbog navedenog dešavanje u Dobroti nije skandal već smišljeno projektovano sistemsko nasilje od strane ministarstva zdravlja prema psihijatriji u Crnoj Gori.

Nije me iznenadio snimak onoga što se dešava u psihijatrijskoj bolnici jer se to po svim parametrima logičkog i prosječno pametnog mišljenja moralo očekivati nakon dugogodišnjih aktivnosti koje zdravstveni sistem kreira u ovoj bolnici. Napustila sam je prije 20 godina sa gorčinom i očajem jer je još jedna zdravstvena reforma u nizu (čuvenog doktora M. Mugoše) bila promašaj što se tiče crnogorske psihijatrije, a još više što se tiče pacijenata. Već tada ništa nije ostalo od potencijala za razvoj psihijatrije koja se oslanjala na strategiji izmještanja i zbrinjavanja socijalnih slučajeva smještenih u njoj od osnivanja (1953), usavršavanja liječenja akutnih psihoza, neuroza i graničnh stanja, sprovođenju istraživanja iz neuropsihologije i neuropsihijatrije i stvaranju stručne i naučne baze za razvoj crnogorske psihijatrije.

Današnji glasnogovornici u zdravstvu već su tada uspjeli da istjeraju „nepodobnog“ direktora koji ne samo da je morao da napusti ovu instituciju već i zemlju (zbog imena i prezimena), uvezli su direktore pogodne i podobne iz savezničkog regiona (ratnog Vukovara i Srbije) a onda su potpuno pustili ovu instituciju, mislim i ukupnu psihijatriju u Crnoj Gori, „niz vodu“ predajući je domaćim vjernim aktivistima DPS-a.

Godine 2005. kada su kao privremeno rješenje uveli liječenje i čuvanje sudskih pacijenata (ranije su ovi pacijenti boravili u bolnici samo tokom vještačenja) i, po mom sudu, ugrozili prava ostalih pacijenata i učinili nedopustivo dodatno psihološko nasilje uvođenjem specijalnih mjera obezbjeđenja u krug bolnice. Nisam u toku koja je to reforma zdravstva bila i koji su to psihijatri bez etike ovome kumovali, ali je šteta ogromna jer se Specijalna bolnica za psihijatriju „privremeno“ transformisala u zatvorsku bolnicu do dana današnjeg. To je ustvari bio svojevrstan skandal a ovo sada je samo vidljiva posljedica nakon skoro 15 godina. Koliko je nevidljivih „skandala“ do sada bilo koji su dubokom ćutnjom zaposlenih i još dubljom ćutnjom nesrećnih i ranjivih, koji su prinuđeni da se liječe na tom mjestu, ostali nevidljivi očima javnosti?

Ostalo je i prešutano od psihijatrijske struke i od javnosti i to da uprkos postojanju ovog odjeljenja čuveni drug-gospodin Marović nije smješten na liječenje u ovu instituciju jer su njegovi advokati utvrdili da se u Crnoj Gori ne može liječiti depresija a bili su dovoljno pametni da ne pomenu instituciju koju finansira država. Sud je objeručke prihvatio objašnjenje, a zajednica psihijatara i zdravstva se nije oglasila.

Projekat „Van izolacije - ostvarivanje prava pacijenata sa mentalnim oboljenjima” realizovan je 2016/17 od strane nevladinih organizacija Akcija za ljudska prava (HRA), ANIMA Centra za žensko i mirovno obrazovanje i Mental Disability Advocacy (MDAC) iz Budimpešte, uz podršku EU posredstvom Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori i Opštine Kotor. Sigurna sam da odgovorni u zdravstvu i Specijalnoj psihijatrijskoj bolnici smatraju nevažnim i neobavezujućim ovo istraživanje u kome su sarađivali a koje sadrži analizu situacije, zaključke i preporuke koje su bili u obavezi da sprovode i da doprinesu unapređenju liječenja i ostvarivanju prava onih od kojih zavisi njihova egzistencija, a to su pacijenti.

Krajnje je vrijeme je da se zaustavi ovakva zdravstvena politika koja kreira monopol nad nasilnim sredstvima prema pacijentima i olakšava nasilje i zločine u institucijama. Vrijeme je da se zaštite pacijenti psihijatrijske bolnice i zaustavi urušavanje psihijatrijske struke kako bi ovakve situacije prestale da budu očekivane u spirali nasilja institucionalnog sistema.

Nada je minimalna kada se uzme uz obzir da je kadar iz ove institucije izabran za člana Evropskog komiteta za prevenciju torture i nehumanog ili degradirajućeg tretmana.

( Ervina Dabižinović, Ljupka Kovačević )