EU diktira Crnoj Gori kako da zadrži euro

Evropska unija (EU) je opredijeljena da Crna Gora po ulasku u evropsku zajednicu zadrži euro kao zakonsko sredstvo plaćanja i u narednom periodu treba da predloži rješenje u vezi tog pitanja. To je za “Vijesti” kazala šefica radne grupe za pregovaračko Poglavlje 17 (ekonomska i monetarna unija), Milica Kilibarda.

Crna Gora otvorila je u junu prošle godine pregovaračko poglavlje 17, nakon čega je dobila pet mjerila koja mora da ispuni. Posljednja obaveza je u dijelu koji glasi: “Crna Gora se saglasila sa rješenjem koje je izradila EU u pogledu načina primjene okvira EU za usvajanje eura”.

Kilibarda je objasnila da su u novembru prošle godine predstavnici EK istakli da je posljednje mjerilo “neuobičajno zbog specifične situacije sa Crnom Gorom koja je prva zemlja koja je usvojila euro prije pristupanja EU i prije ispunjenja kriterijuma konvergencije”. Evropska komisija (EK) u svim izvještajima napominje da je Crna Gora jednostrano uvela euro 2002. godine. To je urađeno uz prećutnu saglasnost evropskih zvaničnika.

Prema evropskim pravilima (kriterijumi konvergencije), da bi jedna država mogla da koristi euro kao svoju valutu mora da bude članica EU i da poštuje ključne kriterijume iz Mastrihtskog ugovora koji podrazumijevaju budžetski deficit od tri odsto BDP-a i javni dug do 60 odsto BDP-a. Deficit i javni dug Crne Gore nijesu u zakonskim okvirima. Prema podacima Državne revizorske institucije (DRI), gotivinski deficit na kraju prošle godine bio je 3,78 odsto BDP-a, a javni dug 70,09 odsto.

“To mjerilo predstavlja izazov EU u iznalaženju rješenja i ono je ostavljeno za naredni period. Ono što smatramo bitnim je da je jasna opredijeljenost EU i Crne Gore po pitanju korišćenja eura kao zakonskog sredstava plaćanja u Crnoj Gori. U svim dokumentima EK koji se odnose na Poglavlje 17 ističe se specifičnost Crne Gore po pitanju korišćenja eura i naglašava se da se korišćenje eura u Crnoj Gori u potpunosti razlikuje od članstva u eurozoni. Uz to, u svim dokumentima se navodi da Crna Gora želi da zadrži euro kao zakonsko sredstvo plaćanja i da razumijemo da pristupanje EU ne podrazumijeva i pristupanje eurozoni i eurosistemu”, kazala je Kilibarda.

Ona je podsjetila da je prilikom otvaranja Poglavlja 17 tadašnji komesar EU za proširenje Johanes Han istakao da će oni tokom pregovora utvrditi način primjene postojećeg okvira za uvođenje eura u slučaju Crne Gore, kao i da nakon pristupanja EU Crna Gora bi mogla da nastavi da koristi euro pod uslovom da se time ne ugrozi njena ekonomska stabilnost i konkurentnost.

“Isti uslov za zadržavanje eura naveden je i u pregovaračkoj poziciji EK za ovo poglavlje gdje piše da prije privremenog zatvaranja ovog poglavlja, EU treba da utvrdi kako da primijeni okvir EU za usvajanje eura u specifičnom slučaju Crne Gore”, rekla je Kilabarda.

Pet mjerila

Kilibarda je objasnila da je u novembru prošle godine EK uputila pet mjerila koje Crna Gora mora da ispuni za zatvaranje Poglavlja 17. “Prvo mjerilo je obaveza Crne Gore da uskladi svoj pravni okvir sa pravom tekovinom EU kako bi osigurala punu nezavisnost Centralne banke, zabranu monetarnog finansiranja javnog sektora, zabranu privilegovanog pristupa javnog sektora finansijskim institucijama i punu integraciju vrhovne monetarne institucije u Evropski sistem centralnih banaka. Drugo mjerilo je obaveza Crne Gore je da usvoji neophodne ustavne izmjene kako bi osigurala da je definisani primarni cilj cjenovne stabilnosti u skladu sa odgovarajućim članom ugovora o funkcionisanju EU. Treće je obaveza Crne Gore je da uskladi svoj pravni okvir sa zahtjevima za nacionalne budžetske okvire propisane u Direktivi Savjeta o zahtjevima za budžetske okvire država članice”, navela je Kilibarda. Četvrto mjerilo je obaveza Crne Gore da ispuni kriterijum postojanja funkcionalne tržišne ekonomije i peto da se Crna Gora saglasila sa rješenjem koji je izradila EU u pogledu načina primjene okvira EU za usvajanje eura.

Kilibarda je objasnila da do kraja ovog mjeseca Crna Gora treba da dostavi ažurirani akcioni plan za usaglašavanje s pravnom tekovinom EU u oblasti ekonomske i monetarne poltike. “Akcioni plan je strategijski okvir za ovo poglavlje. Definiše jasne ciljeve i vremenske rokove za potpuno usklađivanje nacionalnog zakonodavstva s pravnom tekovinom EU, kao i mjere za razvoj potrebnih administrativnih kapaciteta”, rekla je Kilibarda.

Šta je urađeno

Kilibarda je objasnila da su u prethodnom periodu realizovane značajne aktivnosti u vezi Poglavlja 17. Kod monetarne politike usvojene su izmjene i dopune zakona o CBCG i zakon o tekućim i kapitalnim poslovima sa inostranstvom, donijet je pravilnik o deponovanju i ulaganju sredstava tehničkih rezervi društva za osiguranja i odluka o reprodukciji novčanica. “U ovoj oblasti, potrebno je još usvojiti Zakon o zaštiti depozita i Zakon o osiguranju. Predlog zakona o zaštiti depozita nalazi se u skupštinskoj proceduri, a u toku je izrada predloga zakona o osiguranju koji se priprema kroz twinning projekat „Podrška regulisanju finansijskih usluga’’, objasnila je Kilibarda. U okviru ekonomske politike donijeta je, između ostalog, srednjoročna Strategija upravljanja javnim dugom za period 2018. do 2020. godine i pravci razvoja Crne Gore za period 2018. do 2021. godine

“U ovoj godini počela je primjena projekata koji se sufinansiraju iz sredstava EU, a odnose se na unapređenje budžetskog sistema, srednjoročnog budžetskog okvira i interne finansijske kontrole, zatim na unapređenje IT sistema za planiranje budžeta i implementaciju sistema centralizovanog obračuna zarada. Usvojena je i Odluka o izradi kapitalnog budžeta i utvrđivanju i vrednovanju kriterijuma za izbor kapitalnih projekata. Pripremljen je i nacrt Zakona o računovodstvu u javnom sektoru”, kazala je Kilibarda.

( Marija Mirjačić )