Dobri đaci postepeno će moći do EU

Članice Evropske unije (EU) trebalo bi da već sjutra na ministarskom sastanku Evropskog savjeta razmatraju predlog Francuske, kojim se traži “obnovljeni pristup” u procesu proširenja prema zemljama zapadnog Balkana.

U takozvanom “non-paper” dokumentu u koji su “Vijesti” imale uvid, Francuska zastupa stav da bi cjelokupan proces pridruživanja trebalo da bude postepeniji i podsticajnijii: “Jednom kada se pregovori otvore, proces integracije se više ne bi zasnivao na otvaranju velikog broja tematskih poglavlja, već na nekoliko uzastopnih faza, koje bi formirale koherentne blokove politika i šemu koju je EU uspostavila, imajući u obzir specifične karakteristike svakog kandidata, gde je to prikladno”.

“Obnovljeni pristup” bi, prema Francuskoj, trebalo da se zasniva na četiri principa, koji obuhvataju postepeno udruživanje, strože uslove, opipljivu korist i reverzibilnost, odnosno mogućnost nazadovanja ili sankcionisanja ako zemlja kandidat nazaduje u ispunjavanju kriterijuma.

Predsjednik Odbora za evropske integracije Slaven Radunović podržava stanovište Francuske, navodeći da je taj pristup “mnogo realniji” i da bi građani mogli da osjete benefit tokom njega.

“Gledano iz ugla samo stvarne koristi za državu i građane, a ne političke koristi za vlast, francuski pristup je mnogo realniji. Taj pristup omogućava da u onim poglavljima gdje smo stvarno postigli napredak i gdje smo usaglasili svoju tekovinu sa evropskim akijem, možemo da koristimo ne samo pristupne fondove, nego i fondove predviđene za zemlje članice odmah, ne čekajući da se ispune obaveze iz poglavlja 23 i 24, za koje realno sumnjam da uopšte mogu da budu ikad ispunjena, dok god su na vlasti Milo Đukanović i njegov tim”.

On je ocijenio da je to jedna stvar koja i te kako može da donese korist direktno građanima, da vide čisti benefit od ovog procesa.

“S druge strane, prvi put se uključuje reverzibilnost u igru, tačnije jasna priča o suspenziji pregovora u slučaju da neko stagnira ili nazaduje i to je jasna politička prijetnja onima koji rukovode procesom u zemljama članicama”, rekao je Radunović.

U francuskom predlogu se navodi da bi trebalo usvojiti princip reverzibilnosti, koji je potreban “za rješavanje situacija u kojima država kandidat, djelimično ili uopšte ne ispunjava određene kriterijume, ili prestaje da ispunjava preuzete obaveze”.

Francuski dokument predviđa da bi u takvoj situaciji, odgovor EU bio postepen i proporcionalan veličini i ozbiljnosti propusta, a kretao bi se od obustave finansijske pomoći pa sve do opšte suspenzije, u slučaju da su dovedene u pitanje osnovne vrijednosti Evropske unije.

“Konačno dolazimo do momenta kada iz Evropske unije stižu jasne poruke u onoj formi koju priželjkuju građani Crne Gore, koji imaju dobru namjeru i prema zemlji i prema svojoj budućnosti, a ne kao slijepi poslušnici vlasti, kako bi ona što bolje prodala svoju istinu i svojim građanima i EU”, kazao je Radunović.

Direktorica NVO “Politikon mreža” Jovana Marović za TV Vijesti je kazala da bi princip reverzibilnosti “na jednoj strani mogla biti prijetnja ukidanja finansijske podrške ukoliko ne postoji napredak u oblasti vladavine prava, dok je s druge strane to na neki način postupno pristupanje EU u smislu da se tačno definišu faze prelaska iz jedne u drugu i šta bi to trebalo postići da bi država kandidat napredovala ka EU.”

Ona je ocijenila da bi, na neki način, dodatno trebalo definisati izvjesni vremenski okvir, odnosno šta znači to postupno pristupanje i na koji bi način država trebalo da prelazi iz te jedne faze u drugu.

Francuski predlog predviđa da vladavina prava i osnovna prava ostaju integralni zahtjev od trenutka otvaranja pregovora i da bi takvi ostali u svim oblastima tokom procesa.

“Kriterijumi za prelazak iz jedne faze u drugu biće detaljno izloženi, omogućavajući verifikaciju usvajanja, kao i efikasno i održivo sprovođenje pravne tekovine EU u pogledu određene politike i uglavnom bi se zasnivali na stalnom i nepovratnom napretku u oblasti vladavine zakona”, piše u dokumentu.

Navodi se da bi zemlje kandidati morale da prilagode svoje institucionalne i administrativne sposobnosti potrebi efikasnog učešća u različitim politikama, a da će se o konačnom pristupanju odlučiti na osnovu ispunjavanja opipljivih ciljeva ekonomske i socijalne konvergencije.

Marovićeva je ocijenila da je Crna Gora, prema novim principima, u najnezgodnijem položaju, budući da već više od sedam godina pregovara:

“Da nije u okviru tih sedam godina uspjela da pokaže da je borba protiv korupcije i uopšte jačanje vladavine prava prioritet za nju tako da bi ona trebalo sad negdje da pokaže neke odlučnije zaokrete i neke jasnije rezove da bi prešla u tu novu fazu integracije”. Predlog Francuske predviđa i dodatnu finansijsku pomoć u pretpristupnom procesu za zapadni Balkan, što podrazumijeva veće pretpristupne instrumente, ali i pristup strukturalnim fondovima koji su sada rezervisani samo za zemlje članice EU.

Sedam francuskih etapa

Francuska je u dokumentu koji je dostavila zemljama članicama predložila da pristupni pregovori imaju sedam etapa.

Prvu fazu čine vladavina prava, osnovna prava, pravda i bezbjednost, što korespondira sa aktuelnim poglavljima 23 (reforma pravosuđa i temeljna prava) i 24 (pravda, sloboda i sigurnost).

Politike/sredstva na raspolaganju u ovoj fazi su učešće u radu Agencije Evropske unije za temeljna prava i EU informacionog sistema za tu oblast, ugovor o saradnji sa Evropskom kancelarijom za pravosudnu saradnju (EUROJUST)... Druga faza predlaže oblasti - obrazovanje, istraživanje i prostor, omladinu, kulturu, sport, životnu sredinu, transport, telekomunikacije i energiju, što korespondira sa sadašnjim poglavljima 14 - Saobraćajna politika, 15 - Energetika, 21 - Trans-evropske mreže, 22 - Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata, 25 - Nauka i istraživanje, 26 - Obrazovanje i kultura i 27 - Životna sredina. Dostupne politike i fondovi u ovoj fazi su Erasmus, -LIFE+ Program, instrument za povezivanje Evrope (CEF), koji je namijenjen ulaganju u infrastrukturne prioritete Europske unije u području energetike i digitalne tehnologije...

Traća faza, prema predlogu Francuske, podrazumijeva oblasti zapošljavanja, socijalne politike, zdravlja i zaštite potrošača, konkurentnost, što korespondira sa poglavljima 19 - Socijalna politika i zapošljavanje, 28 - Zaštita potrošača i zdravlja, 5 - Javne nabavke, 7 - Pravo intelektualne svojine, 8 - Konkurencija i 20 - Preduzetništvo i industrijska politika. Politike/sredstva na raspolaganju u ovoj fazi su učešće u industrijskoj politici Evropske unije, Programu EU za zapošljavanje i društvene inovacije (EaSI), Evropskoj mreži institucija za zapošljavanje (EURES)...

Četvrta faza odnosi se na ekonomske i finansijske poslove, kojoj sada korespondiraju poglavlja 4 - Sloboda kretanja kapitala, 9 - Finansijske usluge, 16 - Porezi, 17 - Ekonomska i monetarna unija, 18 - Statistika i 32 - Finansijski nadzor. U ovoj fazi na raspolaganju su Bankarska unija, Unija tržišta kapitala, kojoj je cilj ojačati i dodatno integrisati tržišta kapitala država članica EU.

Peta predložena faza odnosi se na unutrašnje tržište, poljoprivredu i ribarstvo, što je sada obuhvaćeno poglavljima 29 - Carinska unija, 1 - Sloboda kretanja robe, 2 - Sloboda kretanja radnika, 3 - Pravo osnivanja preduzeća i sloboda pružanja usluga, 6 - Privredno pravo, 10 - Informatičko društvo i mediji, 11 - Poljoprivreda i ruralni razvoj, 12 - Bezbjednost hrane, veterinarstvo i fitosanitarni nadzor i 13 - Ribarstvo. Ovdje su na raspolaganju Carinska unija, ušešće u Zajedničkoj poljoprivrednoj politici EU...

Šesta faza uključuje oblast spoljnih poslova, što korespondira sa sadašnjim poglavljima 30 - Vanjski odnosi i 31 - Vanjska, bezbjednosna i odbrambena politika. Podrazumijeva uključenost u konzularnu saradnju i uključenost u programe odbrane.

Sedma predložena faza koja se odnosi na ostala pitanja, pored postojećeg poglavlja 33 - Finansijske i budžetske odredbe, uključuje i 34 - Institucije i 35 - Ostala pitanja.

( Željka Vučinić )