Agata Kristi je opet u trendu

Kućna pomoćnica je pronašla tijelo svog šefa multimilionera - grkljan je prerezan, a na bijelom tepihu je nož prekriven krvlju. “Sranje”, uzviknu ona. Ne liči na Agatu Kristi da jednu od svojih knjiga započne psovkom. Ali ovo nije jedna od njenih knjiga. U pitanju je prva rečenica u filmu “Knives Out”, veoma zabavnom omažu kraljici krimića koji potpisuje Rijan Džonson, reditelj pretposljednjeg ostvarenja Star Wars franšize - “The Last Jedi”. U “Knives Out” glavnu ulogu igra Danijel Kreg kao moderni Poaro, svjetski poznati privatni detektiv iz Luizijane Benoa Blank, koji je unajmljen da istraži smrt autora krimi bestselara Harlana Trombija (Kristofer Plamer).

Policija bez mnogo sumnje vjeruje da je u pitanju očigledno samoubistvo, ali Blank nije ubijeđen.

“Mislim da je u pitanju ubistvo”, kaže ono svojim dubokim južnjačkim izgovorom. Da li je Trombija ubio neko od članova njegove porodice? Svako od njih krije neku tajnu i mogao bi biti ubica.

Džonson je čovjek od kredibiliteta, miljenik Holivuda nakon što je uspješno režirao indi hitove “Brick” i “Looper”, a onda preuzeo i franšizu Džordža Lukasa. On je 2018. proveo pišući epizode “Star Warsa” i režirajući svoje ljubavno pismo Kristijevoj, spisateljki poznatoj po svojim istragama misterioznih ubistava. Njena djela često su adaptirana za male i velike ekrane, ali autorka biografije Kristijeve vjeruje da se odnos prema slavnoj književnici u TV i filmskoj industriji promijenio.

“Dok sam pisala njenu biografiju, sjećam se da sam išla na Radio 5 gdje me je par autora krimića ismijavalo što se bavim njom. Sad je ona postala kul, što nisam mogla ni pretpostaviti da će se desiti dok sam je potajno čitala”, priča Lora Tompson.

Džonson je otkrio djela Kristijeve na polici sa knjigama u kući njegovog djeda i bake.

“Imao sam 11 ili 12 godina i od tad nikad nisam prestao da čitam njena djela. Kažu da je poslije Biblije Agata Kristi najprodavaniji autor svih vremena. Zato je čudno reći da je ona potcijenjena kao pisac, ali jeste”, smatra reditelj.

U njenim romanima ništa nije ugodno i drevno.

“Nije da je ona neki politički ili društveno svjestan pisac. Ali se bavila polnim ulogama, uvijek je tu neki namrgođeni bivši kapetan koji kritikuje mlade žene što puše cigarete. Ona je na sjajan način opisivala svoje vrijeme i ta ideja se danas čini vrlo uzbudljivom”, priča Džonson.

Upravo taj opis današnjice čini “Knives Out” tako zabavnim. Kada se Trombi klan okupi u vili u Masačusetsu na čitanju testamenta preminulog pisca, oni podsjećaju na ekipu iz HBO-ove hit serije “Succession” - bezobzirne, razmažene i emotivno nezrele nasljednike dominantnog čovjeka koji je sam stvorio imperiju. Ljubitelji Kristijeve pronaćiće sličnosti i u njenom romanu “Crooked House”.

Film teško da može biti moderniji. Ovo je podijeljena familija: alternativni desničari i liberali u rolkama upadaju u žestoku raspravu o meksičkim migrantima zaključanim u kavezima na granici. Jedan od likova spekuliše da Harlanov unuk tinejdžer koji je obožavatelj Trampa provodi svoje vrijeme “masturbirajući na slike mrtvog jelena”. Ali ovo je zapravo narcizam malih razlika, jer je svaki Trombi privilegovan koliko i ovaj drugi.

Fanovi će pronaći otiske prstiju Kristijeve svuda po filmu “Knives Out”. Njena opsesija slugama je prisutna i ispravna. Blank, posljednji Mohikanac među džentlmenima detektivima, puši komično dugačku cigaretu sa sjajem ajkule u očima. Džonson se smije na pitanje koliko je Blank baziran na Poarou.

“On ima mnoge Poaroove karakteristike. To ide dotle da sam morao da se zaustavim sa ubacivanjem ekscentričnosti kod ovog lika, jer sam počeo da se osjećam kao da su u pitanju Poaro karaoke. Sve što volim kod misterioznih ubistava iz knjiga pokušao sam da ubacim u ovaj film”, objašnjava reditelj.

Ali “Knives Out” nije parodija djela Kristijeve, za razliku od recimo komedije “Murder Mystery” u kojoj Adam Sendler i Dženifer Aniston igraju nesrećne američke turiste kojima je namješteno ubistvo engleskog milijardera. Džonsonu se svidio taj film. “Navučen sam na takve filmove o misterioznim ubistvima, sve ih gledam”, priznaje on.

Ali onaj koji ga je najviše oduševio je ostvarenje Keneta Branaga iz 2017, adaptacija knjige “Murder on the Orient Express”. “Obožavam taj film. Prišao sam mu sa skepsom jer je Piter Ustinov moj omiljeni Poaro, ali Branag je odradio sjajan posao”, uvjeren je Džonson.

Branag je branio Kristijevu u intervjuu za “Observer”. “Oni na nju gledaju kao na neku vrstu gospođe Marple - antiseksi, udaljenu, knjišku, rasijanu, veoma englesku vrstu individualca... Nisu svjesni koliko je strastvena i neustrašiva ta žena bila”, kazao je on. Džon Kuran, autor knjige “Agatha Christie’s Secret Notebooks”, slaže se da se ljudi snobovski odnose prema njenim romanima. “Ljudi kažu da su njeni zapleti sjajni, ali da ona ne umije da piše dijaloge ili da su njeni likovi nesrećni. Ne tvrdim da je ona Džejn Ostin, ali to nije ni poenta. Ona nikad nije tvrdila da je sjajan pisac. Sebe je nazivala zabavljačem i to ne možete poreći. Ali je ona pomjerala granice kad su u pitanju romani o misterioznim ubstivima. Bila je okrutna u svom izboru ubica. Samo zato što je neko kulturan, prijatan, ima manire i dobro izgleda ne mora da znači da nije ubica”, naglašava on.

Tompson ističe da su ubice Kristijeve bile razlog što je spisateljka imala problem sa američkim izdavačima, koji su bili užasnuti idejom da 12-ogodišnja djevojčica ubija svog djeda u jednom od romana.

“Ona je više sofisticirana nego što joj se priznaje. U knjizi ‘The Hollow’ nema mrve predrasuda i osuda u njenom tretmanu preljube. Supruga je prijateljica sa ljubavnicom. To je zaista šokantno”, priča Tompson.

Pa zašto onda svi preziru Kristijevu? Djevid Bron koji radi za HarperCollins, koji je bio njen izdavač 25 godina, vjeruje da autori mračnih, psiholoških krimića iz 80-ih imaju veze sa tim. Kao i TV adaptacije u kojima Džoan Hikson igra gospođu Marpl, a Dejvid Sačet Poaroa.

“Agata Kristi je postala ikona TV-a umjesto filma. To je učinilo naširoko pristupačnom, ali u isto vrijeme i nečim običnim, svakodnevnim”, smatra Bron.

Sara Felps spada u ljude koji su značajno uticali na pročišćenje reputacije Kristijeve. Ona je napisala pet BBC-evih adaptacija njenih djela, od “And Then There Were None” do “ABC Murders”. “Bila sam toliko naviknuta na brend Agate Kristi da sam se šokirala kad sam pročitala njena djela, misleći kako nemaju nikakve veze sa ispijanjem šoljica čaja. To je bilo na nivou Eshila - nemilosrdno, zadivljujuće i subverzivno. Kako su ove priče postale tako neuzbudljive i politički korektne, zapitala sam se, kad je ona tako prepredena”, priča scenaristkinja.

Ona je izazvala bijes sa serijom “ABC Murders” u kojoj je istakla činjenicu da je Poaro izbjeglica.

“Ali Kristijeva je osvjetlala to. Svi njeni detektivi su autsajderi, stranci. Marpl je usjeđelica, a Poaro izbjeglica. Ne znam zašto svi imaju tako pogrešan utisak o Kristijevoj, da je ona tu samo da popuni sadržaj, ne, ona je tu da nas uzbudi”, zaključuje Felps.

( Stefan Strugar )