Milosavljević za "Vijesti": Što više radite, osjećaj odgovornosti se povećava

Srpski dramaturg, stripski i filmski scenarista, reditelj i kritičar Đorđe Milosavljević može se pohvaliti velikim brojem projekata koje radi. Kao neko ko stoji iza filmova “Točkovi”, “Mehanizam”, “Nebeska udica”, “Apsolutnih sto”, “Tri palme za dve bitange i ribicu”, ali i serija “Sva ta ravnica”, “Jagodići”, “Koreni” publika od ostvarenja “Švindleri” čije emitovanje 12 epizoda kreće večeras na kanalu Superstar TV, ali i serije “Tajkun” koja će se prikazivati naredne godine publika mnogo očekuje. No, ništa manja očekivanja nema ni Milosavljević koji ih je stvarao u isto vrijeme. Milosavljević je autor dramskih tekstova, dva romana, a piše scenarija za stripove, a o svemu tome priča u intervjuu za Magazin...

Dvije vaše serije “Tajkun” i “Švindleri” publika željno iščekuje. Švindleri će početi da se prikazuje od večeras, dok će “Tajkun” početi da se emituje tek naredne godine. One su po scenariju potpuno različite. Švindleri su i ironična, crnohumorna priča o odrastanju, sazrijevanju i iskupljenju, dok je “Tajkun” više priča koja donosi sve ono što se danas dešava. Jesu li ova dva scenarija nastalajala u isto vrijeme i koliko su se mijenjala tokom procesa snimanja?

Obije serije su započete prije nekoliko godina, kad su nastali njihovi sinopsisi i scenaristički projekti. Igrom slučaja, scenario za obije serije u većem dijelu napisao sam u približno isto vrijeme, krajem prošle i tokom prve polovine ove godine. Ove dvije priče jesu stilski jako različite i utoliko je paralelni rad na njima bio prijatan - kad bi se zamorio od rada na jednoj, prelazio bih na drugu. Kao filmofil, šalio sam se sam sa sobom da sam imao sreću da se nađem u situaciji nalik na onu Džejmsa Kamerona, koji je svojevremeno istovremeno pisao drugog „Ramba“ i druge „Ejlijense“. Scenariji su pisani temeljno, u mnogo verzija, koje su dijelom i prilagođavane glumačkoj podjeli i rediteljskom rukopisu, te vjerujem da su realizovani uz dosljedno poštovanje teksta, likova i priče... ali ću pravi utisak imati tek kad serije i pogledam.

„Švindleri“ je adaptacija Vašeg stripa i crtača Miroljuba Brade Milutinovića „Svindl“ koji je tokom devedesetih godina prošlog vijeka izlazio u strip magazinu „Tron“. Da li još od tada datira ideja da se ova priča nađe na velikom platnu ili malom keranu i koliko uopšte prati priču iz stripa?

Strip “Švindleri” nastao je kao pomalo parodična verzija Džoržd Roj Hilove “Žaoke”, uz dodatak nekih domaćih filmskih uticaja, “Maratonaca” i “Balkan ekspersa”, ali i poetike Alana Forda, koga za sve ove godine nisam prestao da nekritički volim. U vrijeme nastanka stripa, koji indirektno opisuje onovremeno ludilo sa hiperinflacijom, nije nam ni na kraj pameti padalo da bi taj strip mogao da bude inspiracija za televizijsku seriju. Na kraju je tako ispalo - iako se zaista radi samo o inspiraciji. I strip i televizijska serija “Švindleri” kreću od iste situacije - dva momka bi da ih prime u Sindikat koji okuplja beogradske kriminalce… ali se potom priče stripa i serije polako, pa sve brže razilaze. Vjerujem da će „Švindleri“ biti dobro prihvaćeni od publike, pošto tretiraju neke arhetipske teme našeg miljea, kao što je, recimo, sukob između prestoničkog i palanačkog mentaliteta.

Upravo su Vaši stripovi koje ste stvarali bili prevođeni na ruski, engleski i grčki jezik. Otkud interesovanje za stripove i bavite li se i dalje tom vrstom umjetnosti? Koliko je ona uopšte cijenjena kod nas?

Najveći uspjeh u stripu svakako mi je saradnja sa francuskom izdavačkom kućom “Glena” za koju sam tokom tri godine radio na stripu “Imperija razuma”. Strip je “napolju” zaista ozbiljan posao, kod nas je pak isključivo strast koju održavaju autori, rijetki izdavači i poneki festival, poput onog u Herceg Novom. Činjenica je da čak i biblioteke na našem prostoru imaju rezervu prema ovom umjetničkom mediju, smatraju ga za nižerazrednu umjetnost i nerado otkljupljuju. A na globalnom planu, preko autora kakvi su Alen Mur, Nil Gejmen, ili pak kompanije Marvel i DC… strip dominantno utiče na savremenu televizijsku i filmsku produkciju, pa i čitavu kulturu.

Rekli ste nedavno da je “Tajkun” najznačajnija serija koju ste radili za televiziju. Zašto baš ona, jer u svojoj biografiji imate dosta scenarija?

Ova procjena uzima u obzir produkcione okolnosti u kojima je nastala serija “Tajkun”, ali i očekivanja publike vezana za nju. Što se tiče produkcije, ova serija je zaista rađena sa beskompromisnom namjerom da proizvod izgleda kao relevantan svjetski TV projekat. Takav odnos produkcije ja prosto u svom radu nisam srijetao često, ili skoro nikada, to je nešto zaista izuzetno, i utoliko je odgovornost mene ka scenariste bila veća. Druga stvar tiče se publike - “Tajkun” iznosi priču koja se tiče svih nas, koji su, htjeli mi to ili ne, direktno ili indirektno zahvaćeni pričom o svemogućem lokalnom tajkunu, pa nas u tom smislu ova priča tretira ili kao žrtve ili kao saučesnike. Posegao sam, dakle, za temom velikog gabarita i provokativnosti - i nadam se da će publika to razumjeti i prihvatiti.

Radili ste scenarija za mnoge kultne filmove- “Tri palme za dve bitange i ribicu”, “Apsolutnih sto”, “Nebeska udica”, “Točkovi”, “Nataša”, “Jesen stiže dunjo moja”. Pošto su svi žanrovski različiti, koje su to priče koje Vas najlakše inspirišu?

Priče o običnim ljudima u neobičnim, pa i nevjerovatnim okolnostima, koje ih natjeraju da shvate da ne postoji tako nešto kao “običan čovjek”, te da svako od nas može da postane neobična, izuzetna, pa i herojska figura. Najkraće rečeno, to su priče “na muci se poznaju junaci”. Takođe, ti junaci su obično nevoljni. Niko ih nije pitao da li žele da to budu, priče su ih na to prosto prisile.

Takođe, za neke filmove potpisujete i režiju poput “Točkova”, “Mehanizam” i “Ringeraja”. Koji Vam je posao teže padao, pisanje scenarija ili nastajanje samog filma?

Tek što sam završio studije dramaturgije, imao sam snažnu želju da se iskušam kao kompletan filmski autor. Uspio sam to sa dvadeset devet godina, sa “Točkovima” - danas mi nekako izgleda da sam bez potrebe previše žurio. Ipak, taj film je od mene izgradio i potonjeg filmskog scenaristu. Danas mi profesija scenariste izgleda mnogo prijatnije, ljepše i privlačnije od sve one furtutme kroz koju godinama prolazi filmski režiser da bi se nekako izborio sa realizacijom filma. Posljednji film koji sam režirao bio je dočekan “na nož” i od kritike i od kolega, iako je kod publike imao sasvim lijep uspjeh - sve mi je to pomoglo da dignem ruke od režije i njoj ne planiram da se vraćam.

Takođe, radili ste scenario i za serije “Sva ta ravnica”, “Jagodići”, “Koreni”, kao i za seriju koja je trenutno aktuelna “Preživeti Beograd”. S obzirom na to da su sve one bile veoma gledane, da li zbog toga kad krenete da pišete scenario osjećate veću odgovornost?

Zanimljiva je ta stvar - što više radite, osjećaj odgovornosti se ne smanjuje nego povećava. Nekako imate osjećaj da svojim novim radovima branite i zastupate ono što ste radili u prošlosti. A pogotovu poslije “Korena” koji bi imali i najveći rejting i odlične kritike. Izgleda da na početku karijere gradite sebe kao scenaristu i autora, pravite nekakvu svoju “kulu od ebonosa”… a poslije tu kulu morate i da branite.

Bili ste jedno vrijeme i kritičar. Koliko je teško komentarisati tuđi rad?

Kad ste ozbiljni, vrlo je teško. Jako me nerviraju kritičari u čijem radu prepoznajem nepodnošljivu lakoću ocjenjivanja, a takvih, na žalost, ima mnogo. Sa druge strane, u savremenom dobu svako može da bude kritičar i objavi na internetu svoj prikaz ili da “palac nadolje-palac nagore”. Ako baš hoće, autor može i da mu lično odgovori. Kritika je u tom smislu najdemokratskija zanimacija kojom danas možete da se bavite, uz sve dobro i sve loše što to donosi.

Naši filmovi mnogo teže ulaze u programe prestižnih svjetskih festivala

Vaš film “Nebeska udica” bio je te 2000. godine srpski kandidat za Oskara. S obzirom na to da tokom dugogodišnje karijere imate brojne nagrade, kako ste gledali na ovu nominaciju i kakve su uopšte šanse filmovima sa ovih prostora da od toliko ostvarenja iz čitavog svijeta osvoje nagradu? Smatrate li da smo nekad potcijenjeni?

Uspjeh “Nebeske udice”pokazuje da, kad je prohodnost za umjetnička djela iz nekog regiona velika, to nikako nije dobro za svakodnevni život u istom regionu. “Nebeska udica” je premijerno prikazana u zvaničnom programu na otvaranju Berlinskog festivala, poslije toga je bila i kandidat za Oskara... a bombardovanje Jugoslavije tek što se završilo. Danas im prosto nismo toliko zanimljivi, i hvala Bogu da je tako. Jeste da naši filmovi mnogo teže ulaze u programe prestižnih svjetskih festivala, nekad nas i podcenjuju - vrlo često gledamo očajne filmove francuske ili njemačke produkcije, koji ni po čemu ne zavređuju ni pažnju, ni nagrade - ali nas barem ne bombarduju.

( Marija Vasić )