Kako zaustaviti diletante?

Ako ste mislili da je prof. dr Svetislav Gavrilov Popović - dekan Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore (AF UCG) - u međuvremenu hvatao zjale - dok smo se mi bavili njegovom izložbom “150 godina grada (Danilovgrada - op.a.)” - grdno ste se prevarili.

Podsjetiću vas, za početak, da je Nagrada “Božidar Milić” promovisana 20. decembra prošle godine - u Plavoj sali Rektorata Univerziteta Crne Gore - i da je ustanovljena na inicijativu porodice pokojnog arhitekta, urbanista i univerzitetskog profesora Božidara Milića (1927 - 2017) i AF UCG - institucije koju vodi (ali nikako da je dovede k poznaniju prava) pomenuti Sveto Gavrov. Nagrada bi, veli, trebalo da “podstiče, razvija i afirmiše kritičko-teorijsku misao iz oblasti arhitekture i arhitektonskog stvaralaštva, urbanizma i prostornog planiranja, zaštite graditeljskog nasljeđa i unaprjeđenja nastave iz oblasti arhitekture i građevinarstva”.

Kad neko pomene “kritičko-teorijsku misao” - taj iznimno rijedak društveni fenomen - mene obuzme nemir. Taj fenomen je, po predanju, uočen i ovdje, na ovim našim prostorima - ali ne postoje pouzdani povijesni izvori koji bi govorili u prilog tom predanju.

Podsjetiću vas i da je “Javni poziv za podnošenje prijava za dodjelu Nagrade “Božidar Milić”” - objavljen 6. septembra ove godine. Pozvana su “zainteresovana lica” da prijave svoje radove - i to u tri kategorije: kritičko-teorijski tekst, realizovano (arhitektonsko) djelo i studentski rad - i time uzmu učešća u nadmetanju za prva tri “Boža” (u milenijumskoj povijesti CG - dodao bi bivši ministar Mićunović).

Pa smo imali, moram i to pomenuti - pomjeranje roka za podnošenje prijava sa 1. novembra na 15. novembar - bez obrazloženja - što je, u stručnim kuloarima, rezultiralo vrlo maštovitim spekulacijama po pitanju razloga pomjeranja - spekulacijama koje su, u startu, Nagradu “Božidar Milić” osjenčile kontroverzom.

I, konačno, 20. decembra - u pretprošli petak - opet u Plavoj sali Rektorata Univerziteta Crne Gore - svečano su dodijeljena prva tri “Boža” (u milenijumskoj povijesti CG - dodao bi bivši ministar Mićunović).

Nisam, nažalost, svojim prisustvom uveličao svečani čin dodjele nagrada - zbog ranije preuzetih obaveza - tako da ćete ostati uskraćeni za opis ugođaja koji je, ubijeđen sam, bio adekvatan značaju događaja. Ostaje nam, za utjehu, par mutnih fotografija i jedna vrlo nadahnuta “vijest” - koja se pojavila na Internet stranici UCG, odnosno AF (ucg.ac.me/af) - baš u subotu, 21. decembra - i koja, umnogome, izlazi iz standarnih okvira te literarne forme.

Vijest je naslovljena “Dodijeljene nagrade “Božidar Milić”” - i ne sadrži ništa što bi ličilo na obrazloženje žirija po pitanju dodijeljenih nagrada (imali smo tri žirija, da ne bi bilo zabune, za svaku od kategorija po jedan). Zato predlažem da se u isčekivanju obrazloženja - uz obavezan, molim vas, spisak svih “zainteresovanih lica” koja su se odazvala pozivu za “podnošenje prijava za dodjelu Nagrade “Božidar Milić” 2019. godine” i informaciju o visini “novčanog dijela” Nagrade, tj. nagrada - pozabavimo pojedinim, vrlo specifičnim literarnim momentima kojima, inače, obiluje pomenuta vijest.

“Znanje”, veli, “koje se završava riječima umrijeće brzinom kojom je i došlo na svijet. Izuzetak čine pisane riječi i ostvarena uobličena djela. A kada su ta djela osjenčena šarmom lijepih umjetnosti gdje spada i arhitektura, onda je zadovoljstvo posebno, jer ta saznanja ostaju za duga vremena, na zadovoljstvo svih nas koji uživamo u toj ljepoti”.

Nije navedeno koja je “majka” porodila ove tri rečenice izuzetne, gotovo biblijske snage. Kladio bih se u honorar od ovoga teksta (24 eura) - da je “majka” niko drugi do li golemom erudicijom i razoružavajućim šarmom osjenčeni Svetislav Gavrilov. Ne pripada nikome drugome - do li dekanu AF - i to po službenoj liniji - da mudrorijekom ukrašava najznačajnije momente u milenijumskoj povijesti građenja i kritičko-teorijske misli o građenju na ovim našim prostorima. Svetove misli su (same po sebi, rekla bi Violeta) i ostvarena i uobličena djela - a moja misija bi se sastojala u tome da Svetove misli - kad su već došle na svijet - otrgnem od smrti - na zadovoljstvo svih nas koji umijemo da uživamo - za duga vremena - u njihovoj nadnaravnoj snazi i čudesnoj ljepoti.

Šalu na stranu, Sveto bi, da je sreće, prije svake arhitektonske proslave bio tretiran poput Tamburiksa - umišljenog barda iz strip-sage o galskom junaku Asteriksu - kojega Gali, prije svake proslave, vežu i zapuše mu usta maramicom. Čudi me da Svetove kolege - a ujedno i najbliže saradnice i saradnici - Lepi Veliša, Svetlana i Slavica, mudri Rifat i čika Duško - trpe Svetove javne nastupe - jer Sveto svojim nastupima (istupima) nedvojbeno ruši ugled institucije kojoj jeste na čelu - ali koja nije samo njegova - Svetova - nego pripada (pomalo) i njima - kolegama - a i nama, građanima CG, molim lijepo.

“Još davno je primijećeno”, veli Sveto, “da ostvareni ljudi rijetko kada čekaju da im se stvari dogode. Oni izlaze i dešavaju se stvarima, ljudima, događajima”.

Tako je i ostvareni Svetislav Gavrilov Popović izašao i desio se crnogorskoj arhitekturici mladoj i pripadajućem joj urbanizmu - a desio se i crnogorskoj kritičko-teorijskoj misli - koja je umrla, nažalost - čim je ugledala Sveta - i to brzinom kojom je i došla na svijet. Umjesto da mi vežemo Sveta - mi hrabri vitezovi u službi prečiste djevice Arhitekture - Sveto je vezao nas - i sad smo u obavezi da trpimo cijele serije Svetovih tragikomičnih ispada.

“A upravo je ovakvo što primjenljivo na njega (Sveta Gavrovoga - op.a.) i njegove današnje kolege”, veli u komentaru kojim je u pomenutoj vijesti o dodjeli Nagrade “Božidar Milić” propraćena Svetova misao o ostvarenim ljudima.

“Redovno izlaze”, veli još u komentaru, “pred nama (ništa me ne pitajte - op.a.), s vremena na vrijeme, obraduju nas organizovanjem lijepih dešavanja iz oblasti umjetnosti i arhitekture. U čestim susretima na ovom Fakultetu krećemo se predstavljenim djelima Crnom Gorom kroz prostor i kroz vrijeme”.

Sveto! Sveto! Sveto!

Da li da zaključimo da su se Svetislav Gavrilov i “njegove današnje kolege” dosta igrale arhitektonskog fakulteta - i da je došlo vrijeme da se ugasi AF UCG - da se raspusti ta diletantska družina koja glumi “rukovodstvo” i “zaposleno osoblje” - i da se, na koncu, pomete sa lica zemlje i ona surealna zgradica?

Pa kad zaboravimo i Sveta i Svetove kolege - kad zaboravimo sramotu - kad umine bol - i kad se, bože-zdravlja, steknu realni uslovi - opet ćemo mi formirati AF - ali na zdravim osnovama...

( Borislav Vukićević )