Majstor koji je „probijao” granice dosegnutog

Moj interes za umjetnost renesanse, posebno za djelo Leonarda da Vinčija odrazio se u mojim ranim radovima, u kolažima i asamblažima kada sam u nadreaslističkom kompozicionom slogu tih radova koristio reprodukcije slika firentinskog majstora “Mona Lize Đokonde”, “Đinevre de Benči”, i “Dame s hermelinom”... Bilo je to u vrijeme studija na Akademiji likovnih umjetnosti u Zagrebu 1971 - 1975. Tada je mom crno obojenom štafelaju bilo ispisano bijelim slovima “Gioconda”. Zaokupljenost djelom renesansnog genija u širem i složenijem kontekstu njegovog umjetničkog stvaralaštva, njegovih analitičkih pristupa fenomenima prirode i svijeta uopšte, posebno za ljudsko tijelo i njegovu anatomsku građu, te za lijepo i ružno kao uzajamnih kategorija i na kraju svojevrsna Da Vinčijeva opsesija smrću, izraženo je u mom ciklusu “Omaggio a Leonardo “. Radovi ovog cilusa izlagani su početkom osamdesetih godina prošlog stoljeća u zagrebačkoj Galeriji Šira, u milanskom Palacu Sormani povodom velikog jubileja “Leonardo a Milano 1482 - 1982” te u Rimu u galeriji “Studio S” Arte contemporanea.

Ove se godine obilježava petstogodišnjica Leonardove smrti. Povodom ovog jubileja u strudiju Moderne galerije Josip Račić u Zagrebu, izloženi su radovi mog novog ciklusa naslovljenog “Božansko i demonsko Leonarda da Vinčija”.

Uz recentne radove s akcentom na dvije kompozicije inspirirane majstorovom “Bitkom kod Angijarija” i “Tajnom večerom” izloženo je par starih radova po principu upoređivanja, to jest kako se isti Leonardov motiv može interpretirati na različite likovno estetske ili simboličke načine. Ovu jubilarnu godinu na izmaku, u počast renesansnom geniju, uz tri teksta objavljena u kulturnom prilogu Art, dnevnika Vijesti, zaokružujem skulpturom “Omaggio a Leonardo 1519 - 2019” izloženoj u Ministarstvu kulture Crne Gore na Cetinju. Skulptura apstraktno figurativnih elemenata se zasniva na slavnom Leonardovom crtežu o čovjekovim proporcijama koje je Da Vinči usavršio polazeći od čuvene Vitruvijeve studije o ljudskom tijelu kao osnovnom izvoru proporcija što se izravno reflektira na klasične arhitektonske stilove. Leonardov savršeni crtež prikazuje čovjeka raširenih ruku i nogu u opisanom krugu i kvadratu. Da Vinčijevo zanimanje za proporcije predstavlja svojevrsni spoj umjetnosti i nauke, odnosno čovjeka i prirode te stoga po majstorovom shvatanju “ustrojstvo je ljudskog tijela analogno ustrojstvu svemira”.

Skulptura sažima značenje i izražava koncept renesansne i humanistističke ideje o čovjeku kao centru svijeta, kao univerzalnog ljudskog bića. Krug je postavljen na kocku što simbolizira univerzum i svijet. Po sredini kompozicije postavljen je kist kao atribut majstora slikara. Kist prolazi kroz pršljen kao simbolička moždina, produžetak mozga, generatora umjetničkog i naučnog kreativnog duha. Leonardo se strastveno bavio čovjekovom i animalnom anatomijom. U organskoj formi pršljenja naslućuje se “razapeti čovjek” u krugu vlasite egzistencije. Krug koji je takođe simbolična granica omeđene stvarnosti ljudskog iskustva koji je pri vrzu presječen. Kroz prostor između dvije rastavljene forme kruga prodire vrh kista. U umjetničkoj i istraživačkoj praksi Leonardo je “probijao” granice dosegnutog i otkrivao nova područja, težio novim horizontima tajne ljudskog postojanja. Papa Ivan Pavle II je u čuvenom “Pismu umjetnicima” naglasio: “Bog je Stvoritelj, umjetnik je stvaratelj. Umjetnik stvara od stvorenog.” Jedan od najvećih stvaratelja uopšte je Leonardo da Vinči. Kroz složene dimenzije stvarnog uspijevao je izraziti ono čudesno i tajanstveno što se više može osjetiti nego racionalno eksplicirati. Stoga uz ime renesansnog genija bez sumnje pristaje atribut “božanski Leonardo”.

( Dimitrije Popović )