Životna rapsodija Sare Vujošević

Operska pjevačica Saraj Vujošević dokazala je svojim talentom da za nju nema granica ni prepreka. Uspješno gradi svoju karijeru već godinama u Rusili, a imala je priliku da nastupa i u mnogim većim muzičkim centrima u Svijetu. Objavila je monografiju “Realizacija nacionalne tematike u operskoj umjetnosti Crne Gore”, koja je ujedno bila i njen doktorski rad, a takođe sa projektom “Blago Crne Gore” uspješno promovišete crnogorsku kulturnu baštinu širom Evrope.

Pored karijere, Vujošević se odlično snalazi i u porodičnom životu, majka je četvoro djece. O svemu tome, proslavljena muzičarka priča za “Vijesti”....

Iako nastupate na pozornicama širom Evrope, u Crnoj Gori nemate priliku da često pokažete svoj talenat. Znači li to da nema poziva i koliko je uopšte umjetnost kojom se bavite cijenjena kod nas?

Ne bih rekla da postoji barijera koju ste pomenuli, prosto, usljed neusaglašenosti slobodnih termina, životnih okolnosti, obaveza koje imam kao porodična žena- ne uspije se postići konačan dogovor, koji bi uslijedio na obostrano zadovoljstvo, a zaista, (zvučaće Vam neobično, iz razloga što, kako ste dobro primjetili, nastupam pretežno u inostranstvu) najviše uživam kada izvodim pred svojom publikom, skladno tome što sam tad- svoja na svome.

Generalno, Crna Gora, gledano sa kulturološkog fenomena, iz godine u godinu širi svoj spektar ponude publici. Ne mogu, a da ne konstatujem da mnogi kulturni događaji, koji su obilježili godinu koja je već za nama, daju jednu sasvim drugačiju mogućnost ispisivanja stranica. Te stranice bi tek trebalo da budu okrenute u pravcu modernizacije, ali i očuvanja našeg tradicionalnog, fundamentalog, onog što čini autentičnim crnogorski kulturni identitet, između ostalog, u prilog pomenutom kulturnom identitetu idu i naša malobrojna nacionalna operska djela, čiju materiju sam obradila u svom doktoratu.A preduslov da bi nešto bilo cijenjeno jeste- riješiti primarnu problematiku- odnosno, neistraženost i poimanje same materije, kao i nedovoljnu upućenost u kulturološki značaj pomenutog muzičkog žanra, a koji se svuda u svijetu karakteriše kao- značaj nacionalnih razmjera.

Često će se čuti komentari kako je malo koncerata na kojima su operski pjevači u prvom planu. Ima li u Crnoj Gori uopšte publike za Operu?

Vrlo je lako sve objašnjivo, ono što se prezentuje narodu, odnosno publici- posle izvjesnog vremena, biva i prihvaćeno. Uzmite za primjer jedan Beč, gdje ćete svuda čuti samo klasičnu muziku. Uopšte, mišljenja sam da se klasična muzika uči voljeti, isto kao što se uči hodati. Pozdravljam svaku inicijativu gdje će se klasičnoj muzici dati više prostora u našoj zemlji, na taj način možemo imati mogućnost da profilišemo i kvalitetno pisanu, publikovanu kritiku koja postoji svuda u svijetu, istih tih klasičnih muzičkih festivala i uopšte interpretaciju koncerata ili budućih opera koje će se izvoditi na našoj domaćoj sceni.

Interesantno je da većina uspješnih operskih umjetnika poput Vas, koje potiču sa ovih prostora ne žive u Crnoj Gori, već karijeru grade iz velikih evropskih muzičkih cenara. Znači li to da se ne može uspješno graditi karijera operskog izvođača i sa ovih prostora?

U pomenutom ne postoji ništa čudno, s obzirom da na velikom tržištu ima i više mogućnosti.

Krajem 2017. godine stekli ste zvanje doktora muzikologije, a Vaš rad ste posvetili Crnoj Gori. Šta je to što Vas je najviše inspirisalo u stvaranju monografije i tjeralo da budete istrajni i uporni?

Postoji više razloga. Ono što je najvažnije bilo za moju ogromnu želju da istrajem u namjerenom jeste, svakako, nedovoljna istraženost ili, bolje reći, praktično nepostojanje dovoljno preciznih podataka u objavljenim materijalima, brojnim arhivskim spisima, knjigama novijeg izdanja - prvenstveno na temu kulturne baštine Crne Gore, tačnije, onoga što se smatra našim folklorom. Takođe nema ni knjiga na naučno-istraživačkoj osnovi, na polju same muzikološke obrade naših najznačajnijih operskih djela, nacionalnih razmjera, odnosno, kako je u istim implementisano sve ono što označava duh, kulturu i istoriju crnogorskog naroda.

Kao material za muzičku analizu i zaključke koji slijede po završetku knjige, odabrana su tri operska djela kompozitora XIX-XX vijeka, koja su nastala na osnovu epohalnih djela naših nacionalnih pisaca Petra II Petrovića Njegoša, Nikole I Petrovića Njegoša, Stefana Mitrova Ljubiše: “Balkanska carica” Dionizija de Sarna-San Djordja,”Gorski vijenac” Nikole Hercigonje i “Paštrovski vitez” Mihovila Logara. Tokom rada, osvojen je veliki obim literature na crnogorskom i ruskom jeziku, koji ukupno broji 329 knjiga. Opis folklornog stvaralaštva i tradicije Crne Gore osnovan je na publikovanim radovima istoričara umjetnosti, istoričara književnosti, muzikologa, etnomuzikologa, folklorista, etnografa, intervjuima sa savremenim crnogorskim kompozitorima, umjetničkim stvaraocima, istraživačima, književnim autorima. Na osnovu svega toga je bio izrađen kreativan personalni prilaz rješavanju date problematike.

U Prvom poglavlju knjige, od ukupno četiri, sprovedeno je veliko arhivsko istraživanje u arhivima Nacionalne biblioteke “Đurđe Crnojević” i dvorcu Nikole I Petrovića, o kulturnom životu Crne Gore s kraja XIX i početka XX v. i o etnomuzikološkom dijelu naše nacionalne kulturne baštine. Onp predstavlja bitan uvod u sljedeća tri poglavlja knjige. Većinu arhivskih navedenih citata u knjizi, prevela sam specijalno za ovu naučnu studiju sa našeg jezika na ruski, na kom je knjiga izvorno i pisana.

Šta je to novo što je monografija donijela u rasvjetljenju naše kulturne baštine?

Prevashodni cilj knjige je upravo pokazati nacionalne tradicije i njihovo sprovođenje u operskoj umjetnosti Crne Gore. Kako bi se postigao željeni rezultat, rješava se niz problema koji su: s jedne strane, povezani s istorijskom muzičkom umjetnošću -detaljan opis razvoja muzičke kulture Crne Gore XIX-XX vijeka, otkrivanje tematskih pravaca u nacionalnoj umjetnosti naše zemlje, karakteristika stvaralačke djelatnosti operskih kompozitora XIX-XX vijeka. S druge strane, razmatranje žanra - inovativnost dramaturgije sa muzikološkog, etnomuzikološkog, teoretskog aspekta muzičkog jezika, stilističke specifike sadržaja i partiture operskih djela, otkrivanje karakterističnih oblika crnogorskog muzičkog folklora i njihova realizacija u tri operska klavira i partiture, otkrivanje specifike interpretacije književnih praizvora u libretu navedenih opera.

Naučna vrijednost istraživanja se kroz rad povećava takođe u skladu sa razmatranjem istorijskog razvitka crnogorske muzičke djelatnosti. Predstavlja se niz važnijih problema, koji su aktuelni i van granica proučavanja muzičke kulture Crne Gore. Operska umjetnost Crne Gore u knjizi se razmatra kroz prizmu realizacije nacionalne tematike. Značaj postignutih rezultata knjige se upravo sastoji od osmišljenih i unešenih u praksu, novih originalnih prilaza pri razumijevanju nacionalnog kulturološkog identiteta u našoj umjetnosti uopšte, a naročito u operskoj. Pomenutim je omogućeno formulisanje temelja, koji su otkrili nove aspekte proučavanja datog objekta.

Već neko vrijeme stvarate u Rusiji. S obzirom na to da je ona veliki rasadnik talenata, koliko je teško nekome ko dođe iz male zemlje da uspije u takvoj sredini?

Ono sto je mene oduvijek privlacilo k Rusiji je ta neosporna, posve posebna istorija i kultura naroda. Takođe, u prilog tome bih dodala i fakt da je od davnina poznat ruski, odnosno sovjetski obrazovni sistem, koji je jedan od vodećih u svijetu. U umjetničkom, kao i u naučnom smislu, najstarije ruske obrazovne državne institucije su uspjele da zadrže iste standarde, suštinski odolijevajući promjenama koje nosi savremeno, moderno doba. Imala sam tu sreću i privilegiju da magistriram opersku interpretaciju, a kasnije i da doktoriram iz oblasti muzikologije- sarađujući, upravo, s najboljima. Smatram da je pomenuto zasigurno bio moj veliki pokretač i snaga da nastavim putem koji sam odabrala.

Sa projektom “Blago Crne Gore” uspješno promovišete crnogorsku kulturnu baštinu širom Evrope. Šta konkretno podrazumijeva taj projekat i kako publika širom svijeta reaguje na njega?

Projekat “Blago Crne Gore” obuhvata program gdje se izvode isključivo nacionalne crnogorske klasične kompozicije, kao i obrade naših tradicionalnih pjesama, u takozvanom klasičnom ruhu.

Projekat se pokazao uspješnim, a ideja o istom se rodila onda kada je i započet moj petogodišnji naučno-istraživački rad i pisanje doktorata. Često nastupam kao predavač na temu crnogorskog kulturnog dobra, željela sam da odem korak dalje i stvorim još jednu mogućnost da sve to o čemu u inostranstvu na međunarodno-naučnim konferencijama govorim, s teoretskog aspekta, bude prikazano i u izvođačkom smislu.

Danas sam srećna što je “Blago Crne Gore” međunarodno jako dobro pozicioniran projekat, imajući u vidu nagrade i priznanja koja smo dobili povodom istog.

Komercijalizam nikad nije mogao zaokupiti misli na održive staze

Mnogi Vas pamte i kao uspješnu pop pjevačicu. Kako vi gledate danas na to vrijeme i postoji li mogućnost da opet snimite nešto komercijalnije?

Sjećam se prvenstveno dječijih solističkih koncerata, mnogobronih promocija snimljene kasete i CD-a dječijih pjesama, nadalje se, dakako, sjećam i tih tinejdžerskih muzičkih pokušaja i sve navedeno mi gledano s ove tačke gledišta nevjerovatno godi srcu i miluje dušu. Međutim, do sada, komercijalizam, nikad nije bilo nešto što je moglo zaokupiti moje misli na održive staze.

Mnoge Vaše kolege koje su završile solo pjevanje, nakon nekog vremena odluče se da snime pop album. Smatrate li da je to dobar način da se talentovani i školovani pjevači, ali i žanr koji nije toliko popularan kod nas približi publici? Ima li u muzici kompromisa?

Zašto da ne, stava sam da sve dok kod pripadnika raznih umjetničkih pravaca postoji taj karakterističan, specifičan preduslov za saradnju sa svijetom, a to je radoznala, budna, usplahirena, sa smislom za nepoznato- publika, treba nastaviti predano stvarati. Kultura, o kojoj se toliko vodi polemika, upravo može živjeti jedino u duhu sposobnom da osjeti tajanstveni svijet istinske umjetnosti. Bez te osnovne kulture duha, nema ni fundamentalnog proizvoda čiju magiju stvara umjetnik sam, a kvalitet se može pronaći u utemeljenoj i opravdanoj mogućnosti svakog pojedinca, kao stvaraoca. I samo je vrijeme krajnja potvrda i pravi sudija da li će određena umjetnička kreativnost nastaviti da živi u periodima koji dolaze.

Porodica mi je najveća podrška

Pored uspješne karijere, majka ste četvoro djece. Kako uspijevate da postižete sve obaveze?

Ko kaže da postižem(smijeh)? Naučila sam vrlo dobro šta znači riječ kompromis. Kao individua, prvenstveno sam porodična žena i majka. Uz dobru organizaciju, postižem ono što smatram da je moguće u datom trenutku. S obzirom da sam relativno mlada žena, smatram da tek najbolje slijedi u pravcu takozvanog ličnog operskog svijeta.

Vaša porodica od malena Vam je bila velika podrška. Koliko Vam je to značilo u određenim momentima i da li je bilo trenutaka koji su bili toliko teški da ste željeli da odustanete od muzike?

Porodica mi je i dan danas najveća podrška. A bilo je, naravno, i takvih momenata… ponekad se činilo, posebno u doba previranja zemalja u tranziciji, da je pripadati umjetnosti skoro pa isto kao i Sizifov posao… Međutim, sve slično je uvijek bilo kratkog daha, zahvalna sam vaseljeni zbog istog.

( Marija Vasić )