Krstaški rat: Podgorica - Cetinje - Beograd

Valtazar Bogišić autor je Opšteg imovinskog zakonika za knjaževinu Crnu Goru koji je donijet 1888. godine. Sintezom običajnog prava i modernih tekovina pravne nauke, Bogišić je došao do originalnih rješenja koja su predstavljala uzor za brojne akte i van Crne Gore, a pritom je pisan vanredno lijepim jezikom.

Zakon o slobodi vjeroispovijesti koji je Crna Gora izglasala u gluvo doba noći između 26. i 27. decembra prošle godine, iako mu ga ime ne daje, takođe pokušava da reguliše imovinske odnose više od 130 godina kasnije, ali zasada su efekti zakona desetine hiljada ljudi na ulicama u protestnim šetnjama i razbuktali hibridni rat, kampanja i kontrakampanja dezinformacija, u kojoj učestvuju propagandistički medijski blokovi sa obje strane političkih i nacionalističkih polova.

„Što se grbo rodi, vrijeme ne ispravi“, izrekao je, briljatno prevodeći Katonovo pravilo iz rimskog prava, upravo Bogišić, čija se statua nalazi ispred Pravnog fakulteta u Podgorici. Osim zakona, ta poruka dobro opisuje i čitavu kompleksnost pokušaja forsiranog zaokruživanja identitetske priče sa nedovoljno dijaloga i bez konsenzusa.

Rođena braća – jedan Crnogorac, drugi Srbin

Na Cetinju, na Badnji dan, ispred manastira, uoči najradosnijeg hrišćanskog praznika Božića badnjak lože bratstva Martinović i Borilović. Nekoliko stotina metara dalje, ispred dvorca posljednje crnogorske dinastije Petrović, badnjak lože bratstva Martinović i Borilović.

Kada biste objašnjavali nekome „sa strane“, pomislili bi da ste se nešto zbunili. Jedni bratstvenici vjernici su Srpske pravoslavne crkve, drugi su vjernici Crnogorske pravoslavne crkve, samo što ovi prvi ukazuju da ih je mnogo više primjedbom da se ispred manastira govornici iz bratstava „rotiraju“, a da su ispred dvorca uvijek isti. U Crnoj Gori postoji više stotina bratstveničkih crkava, a ovakva situacija nije jedinstvena, pa nije neobično da imate dva rođena brata, od kojih se jedan smatra Crnogorcem, a drugi Srbinom, i da zbog toga čak i prekinu odnose.

Vjerovatno najpoznatiji takav „slučaj“ je bivšeg šefa crnogorske diplomatije i sadašnjeg ambasadora - gle ironije - u Vatikanu, koji je bio u središtu nedavnog skandala kada su trojica ambasadora platila kaznu službenici koja je vrijeđala vjernike SPC. Njegov patriotizam se, između ostalog, isplati i tako što - uz minimalne kazne - već godinama ne prijavljuje imovinu nadležnoj agenciji. Opšta konfuzija oko identiteta se vidi i u popisima stanovništva - 1991. skoro 62 odsto građana izjašnjavalo se kao Crnogorci, a manje od deset procenta kao Srbi (između Drugog svjetskog rata i raspada SFR Jugoslavije taj broj najviše bio je oko 7%). Već 2003. je onih koji se smatraju Crnogorcima bilo oko 43 odsto, a Srba 32 procenta, dok posljednji popis 2011. pokazuje da se nešto manje od 45 odsto izjašnjava kao Crnogorci, a nešto manje od 29 odsto kao Srbi. Zbirni procenti te dvije grupe manje-više su isti, pa je jasno da je riječ o istim ljudima, odnosno porodicama. Najslikovitiji paradoks je onaj u kojem Srbe iz Crne Gore u Beogradu nazivaju Crnogorcima, a u Crnoj Gori - Srbima.

Ono što je znakovito jeste da posljednji popis pokazuje i da većina smatra da govori srpski jezik - 43 odsto u odnosu na 37 procenata koji kaže da govori crnogorski, a ta dinamika imala je drugačiji put od one u vezi sa nacionalnim izjašnjavanjem.

Crnogorski jezik, za razliku od drugih južnoslovenskih jezika, ima 32 slova, ali se ona, osim kolokvijalno, malo koriste u javnom životu, što se najbolje vidi na primjeru Javnog servisa, RTCG, i odgovorima tadašnjeg ministra kulture i - gle ironije - bivšeg ambasadora u Srbiji, da nabroji nekoliko riječi koja uključuju ta dva slova.

Preimenovanje i izmjene u odnosu na stari srpsko-hrvatski standard su minorne i ne odstupaju ni u kojoj bitnoj mjeri od prethodnog standarda književnog jezika. Srpski jezik je u službenoj upotrebisa istim statusom kao više drugih jezika. Kako te činjenice izgledaju kada se iz apstraktnog prostora izmjeste u realni, vidi se na ulicama Crne Gore u posljednjih dvadesetak dana od usvajanja spornog zakona.

Temelji današnje Crne Gore

U skoro svim crnogorskim gradovima svakodnevno su se održavale litije koje na ulice izvode hiljade ljudi, a sada je ta dinamika definisana na dva dana u sedmici. Šetaju uglavnom, ali ne isključivo, vjernici eparhija koje su dio Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Šetaju protestujući protiv zakona za koji Crkva tvrdi da predstavlja uvod u otimanje crkvene imovine.

Na šetnjama je lako uočiti i ono što se obično ne vidi na protestnim manifestacijama u Crnoj Gori - pristalice Demokratske partije socijalista, partije Mila Đukanovića, koja je na vlasti više od 30 godina. Iznenadio bi se samo onaj koji ne zna da je SPC u Crnoj Gori godinama institucija koja je u vrhu po povjerenju građana i to daleko ispred Vlade, Skupštine, predsjednika, političkih partija...

Specifičnost crnogorske istorije, koja se ogleda u dugodišnjoj “teokratiji” - vladika je bio i duhovni i svjetovni vladar, ili barem imao ključnu ulogu u političkom životu, utemeljenost Crkve u tkivu Crne Gore i njen, barem narativni, istorijski kontinuitet čini pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori jedinom institucijom koja se po uticaju, organizaciji i masovnosti članstva može mjeriti sa neprikosnovenim DPS-om.

Te dvije institucije uglavnom su funkcionisale u nekoj vrsti simbioze i Đukanović je shvatio da može politički da profitira ako ima dobre odnose sa Amfilohijem Radovićem koji je krajem 1990. postao mitropolit crnogorsko-primorski. Tako je Amfilohije praktično za ruku poveo Đukanovića kod tadašnjeg srpskog patrijarha Pavla i dao mu legitmitet u partijskom duelu sa Momirom Bulatovićem i vjetar u leđa u otklonu od Slobodana Miloševića.

Sljedeće veliko pitanje - referendum za nezavisnost je uglavnom otćutao, a kritičari kažu da se bunio taman koliko treba kada je Crna Gora priznala nezavisnost Kosova. Sa druge strane, Đukanoviću nije smetalo kada je svojevremeno ratni zločinac Arkan branio Cetinjski manastir, niti su se mnogo uzrujavali oko nepočinstava pod blagoslovom SPC devedesetih. Štaviše, Đukanovićev brat je poznat kao veliki donator Mitropolije crnogorsko- primorske. Država koju vodi DPS se isto tako umjereno miješala u svoj posao kada su u pitanju bili istupi crkvenih velikodostojnika puni govora mržnje, a nisu se otvarala ni kontroverzna pitanja vezana za Crkvu, naročito ona vezana za nerijetko neprimjerene i nezakonite intervencije na hramovima.

Dan-danas je na planini Rumiji limena crkva oko čije legalnosti je vlast potezala priču samo kada treba zamaskirati neki veći društveni problem. Ono što vjerovatno ni „političar u mantiji“, kako su nazivali Amfilohija, nije mogao da anticipira i da se nada jeste da Đukanović neće paktove sklapati samo sa božjim ljudima, već da bi zbog opstanka na vlasti dilove pravio i sa crnim đavolom.

Podgorica - Cetinje - Beograd

Priča oko Zakona ima više kontekstualnih cjelina, a najbitniji se čini politički i mogu se podijeliti na tri pozicije, nazovimo ih Podgorica, Beograd i Cetinje.To su vladajući DPS i njegov politički, vjerski i medijski sateliti (Podgorica), sada već radikalno nacionalistički Demokratski front, srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić i srpski patrijarh Irinej (Beograd) sa svom medijskom logistikom i u Crnoj Gori i u Srbiji, i Mitropolija crnogorsko-primorska sa ostalim eparhijama SPC u Crnoj Gori (Cetinje - kao sjedište Mitropolije).

Đukanovićev DPS godinama vlada na podjelama i izborna kampanja počinje dan nakon završenih izbora, gdje se traži formula po liniji referendumske podjele 55-45 odsto, a upravo se ušlo u neizvjesnu izbornu godinu nakon propalog dijaloga oko reforme izbornog zakonodavstva pod patronatom Evropske unije. Izborna godina je i u Srbiji, gdje predsjednik i Đukanovićev prijatelj Aleksandar Vučić traži novo mjesto gdje će braniti Srbe. Crna Gora je logičan izbor, pošto ne može više nikoga da ubijedi da brani Srbe na Kosovu. Demokratski front se praktično pretvorio u Vučićevu ispostavu u Crnoj Gori pristajući u potpunosti na teze da je Srbija matična zemlja, a Vučić predsjednik svih Srba, bez obzira u kojoj državi živjeli. I dok Vučić sipa milione u akcionarsko društvo Srpska kuća (projektovano kao srpski kulturni centar), čiji su akcionari funkcioneri DF-a, najznačajnije dostignuće grupacije koju predvode Andrija Mandić i Milan Knežević, koji su u sumnjivom procesu poznatom kao državni udar nepravosnažno osuđeni na po pet godina zatvora, u prethodnom periodu jeste konstantno opominjanje da je Crna Gora na ivici građanskog rata

Tu savršenu transverzalu Milo-Vučić-DF sada kvari niko drugi do - Amfilohije. Trenutno je vjerovatno najljući protivnik Vučića, njegovoj vladi je svojevremeno držao opijelo, a sujetnog predsjednika nazivao neznalicom i žestoko ga optuživao zbog “izdaje Kosova” (jedna od crkvenih titula Amfilohija je i čuvar pećkog trona). Na kraju je Crkva indirektno i izdejstvovala da Vučić ne dođe u najavljenu posjetu Crnoj Gori na Badnji dan, kojoj se radovao DF.

Vučić je uzvratio žestokom kampanjom preko svojih tabloida kojom je skoro proglasio Amfilohija za personu non grata u Srbiji, a zatim i poručio da očekuje da Vlada Crne Gore pregovara sa SPC (čitaj - Irinejem), a ne sa MCP (čitaj - Amfilohijem). Tu poruku je pozdravio DF, a dan kasnije premijer Duško Marković ponovio da žele dijalog sa Mitropolijom.

Što se tiče odnosa sa Đukanovićem, Amfilohije ga je više puta označio kao direktnog tvorca spornog zakona i jasno je da crkveni krugovi prave razliku između njega i Markovića sa kojim se mitropolit i sastao na dan izglasavanja zakona. U noći izglasavanja zakona, dok su zasijedali skupštinski odbori, više novinara je iz crkvenih krugova dobilo poruke da se nagovještavaju dobre vijesti po pitanju amandmana za ključne članove zakona koje crkva smatra najspornijim. Od tih vijesti nije bilo ništa, samo još nezvaničnih informacija na upit da li će glasanje možda biti odloženo, da se sve mora završiti iste noći. U međuvremenu, Amfilohije je poslao direktnu političku poruku da padne “ili zakon ili Vlada”.

Crkva se prilično žestoko ogradila i od Demokratskog fronta odbacujući teze da je cilj protesta išta drugo do povlačenja zakona, nazivajući proteste nadstranačkim i ignorišući teze o tehničkoj vladi. Amfilohije zasigurno nije zaboravio da su nakon njegovog apela da ne učestvuju u skupštinskoj raspravi, poslanici DF-a otkazali poslušnost nakon posjete srpskom patrijarhu Irineju i povratka - avionom srbijanskih vlasti, a ni da su mu prije nekih dvadesetak godina skandirali „Amfilohije Turčine“.

Radikalizacija koju je zagovarao DF i dio vanparlamentarnih desničara nije prošla i Crkva je efikasno eliminisala partijsku ikonografiju, utihnule su četničke pjesme, šetnje se uredno prijavljuju i incidenti su na minimumu.

Tako se MCP iznenađujuće nametnula kao konstruktivni faktor koji spušta tenzije, što je priznala čak i crnogorska policija.

Podjele u SPC

Epizoda sa Irinejem dokazala je da odavno ne štima na relaciji Cetinje - Beograd (za koji će mnogi reći i da je maligna ispostava Kremlja na Balkanu), dok je Amfilohije, koga je Sabor SPC proglasio cetinjskim arhiepiskopom, a Mitropoliju uzdigao na stepen arhiepiskopije 2006. godine, neposredno nakon referenduma o nezavisnosti, svojevremeno išao na Sabor na Kritu kod vaseljenskog patrijarha, uprkos žestokom protivljenju SPC i Ruske pravoslavne crkve. Međutim, ne smije se zaboraviti da je tamo branio “rusku poziciju”. To je bio jedan od najvidljivijih znakova nejedinstva SPC, pa su se tako vladike predvođene Amfilohijem ograđivale od saopštenja Svetog sinoda zbog, kako su navodili, preuveličavanja značaja javne posjete Vučića. Nezavisni mediji u Srbiji su prenosili da je tokom te posjete Vučić indirektno prijetio vladikama dosijeima tajne službe. Cijenu kritike Vučića je tako platio vladika zahumsko-hercegovački Grigorije, duhovno čedo najboljih cjeloživotnih prijatelja – umirovljenog episkopa Atanasija Jevtića i mitropolita Amfilohija, koji je ekspresno postao vladika dizeldorfski i cijele Njemačke.

Kada se Irinej požalio da je htio da kao njegov patron Vučić, kog je odlikovao najvećim crkvenim priznanjem, dođe u Crnu Goru na Badnji dan, otkrio je da ga niko nije zvao. Mandat da ga pozovu imala su četiri episkopa u Crnoj Gori, koji, zajedno sa umirovljenim Atanasijem Jevtićem, čine Episkopski savjet pravoslavne crkve u Crnoj Gori, za koji javnost praktično nije znala da postoji još od 2008, a sada je vrlo aktivan i redovno donosi odluke o ključnim potezima crkve oko zakona. U međuvremenu je Crnu Goru u znakovitom momentu posjetio i izgnani Grigorije, održavši promociju knjige i služeći liturgiju u Hramu Hristovog Vaskrsenja. Povrijeđenoj sujeti Irineja sigurno ne pomaže činjenica da je Amfilohije imao ubjedljivo najviše glasova kada se birao patrijarh, a da je kada se iz putira izvlačilo jedno od tri imena, ovaploćena ruka agenta Svetog duha vjerovatno bila dobro bezbjednosno informisana. Zato se u šali kaže da se ne zna da li se patrijarh birao ili BIA-o. Decenija na čelu SPC pokazala je da je više autonomije imao čuveni „crveni patrijarh“ German koji je bio na čelu Ckrve u vrijeme komunističke vladavine.

Nenadanog saveznika Mitropolija je našla u crnogorskoj mim (meme) sceni koja, osim što daje i logističku podršku protestima, iako ne u bilo kakvoj koordinaciji sa Crkvom, vrlo je kritički nastrojena prema svima iz Milo-Vučić-DF linije, a upravo oni pospješuju narativ kojim se pravi jasna razlika između Srba iz Crne Gore i Srbijanaca, a zvanični Beograd i Vučić odbacuju se kao autoriteti, te pokušaj lidera DF-a da se nametnu kao lideri svih Srba iz Crne Gore.

„Omekšala“ je i tvrda linija potiranja nacionalnog ideniteta iz Mitropolije, jer se Amfilohije barem donekle izvinio za svoje ranije teze da su Crnogorci Đilasova i Brozova kopilad, a u javnosti se sve više nameće pomirljivi diskurs koji najviše promoviše rektor cetinjske Bogoslovije Gojko Perović. On je i eksplicitno naglasio da Crkva ne osporava niti identitet niti crnogorsku državnost. Diskurs Mitropolije prema široj javnosti, kada se na stranu stavi karakteristična hiperbolična retorika, bio je uokviren tezama o protivljenju diskriminaciji i pravnim manjkavostima zakona.

Ima da brinemo i da vam je malo

Ništa nije i niti će obeshrabriti zvanični Beograd da se u ovo pitanje direktno miješa, bez obzira što tom „brigom“ nanosi štetu MCP i njenoj poziciji u pregovorima oko zakona. Na kraju krajeva, to je dio zacrtane strategije utemeljene u zakonima države Srbije. To jasno pokazuju šetnje Delija, navijača Zvezde, koji su pod direktnom kontrolom vlasti, a koji su poslije jednog meča došli ispred crnogorske ambasade u Beogradu i neometano pokušavali da vatrometnim raketama zapale crnogorsku zastavu na vrhu zgrade. Izjave Vučića da je ambasadu obezbjeđivalo hiljadu “nevidljivih” policajaca samo su potvrdile o kakvom se naumu radi.

To je izazvalo zaslužene brojne osude i nahranilo narativ da se opet na kraju radi o velikosrpskom zamešateljstvu. Tužna i nevjerovatna činjenica je i da su u toj koloni bili visoki funkcioneri Demokratskog fronta, te da su se time pohvalili na društvenim mrežama

U isto vrijeme, protest podrške je organizovan u Vojvodini, a kolonu je predvodio još jedan episkop koji nije u dobrim odnosima sa Amfilohijem - Irinej Bulović, isti tip koji je medijima proslijedio saopštenje Sinoda od kog se dio vladika predvođen Amfilohijem ogradio. Na tom protestu govorili su huligani iz Firme koji su pravili nerede na međunarodnim utakmicama Vojvodine. Priliku za lešinarenje nije propustio ni desničarski reditelj Boris Malagurski poznat po opskurnim dokumentarcima na nivou teorija zavjere koji je odmah napravio vrlo ratoboran trejler i najavio svoje novo remek-djelo o Crnoj Gori - podijeljenoj zemlji. Ovaj saradnik ruskih propagadnih mašinerija - Sputnjika i RT, za to naširoko traži donacije, a podršku ima i političara iz Crne Gore, istina sa margine.

Svi ti detalji u efektu imaju hranjenje narativa na kom je baziran takozvani Apel 88 u kom se zvanični Beograd osuđuje za pokušaj izazivanja nestabilnosti u Crnoj Gori. Taj apel koji su potpisali brojni intelektualci iz regiona, a u kom su mnogi prepoznali rukopis neformalnog savjetnika i Đukanovića i Vučića - Bebe Popovića, ima jednu logičku pogrešku - ta osuda se desila i prije nego što je zvanična Podgorica ijednom pomenula Beograd u tom kontekstu. Sada Vučić može da maše apelom kao jedinim dokazom da je on protiv onoga što radi vlast u Crnoj Gori. Čak je i u ovom momentu utisak da zvanična Podgorica ne forsira previše tezu o ulozi zvaničnog Beograda.

Doprinos pogrešnoj kontekstualizaciji je dao i novi predsjednik Hrvatske Zoran Milanović koji je, očigledno površno i pogrešno brifovan od kolega iz crnogorske partije istog imena, zaključio da je na čelu protesta četnički vojvoda Andrija Mandić. Sa druge strane, čini se da se u kritici zakonskog rješenja najviše istakao hrvatski teolog Drago Pilsel koji je kazao između ostalog da je Đukanović nasrnuo na SPC u Crnoj Gori i otkrio da je zbog toga zasut brojnim uvredljivim porukama i izložen prljavoj kampanji. Politički i regionalni kontekst navode na zaključak da pozicije Beograd i Cetinje u ovom trenutku imaju samo jednu zajedničku stvar - protivljenje zakonu. Sve drugo, uključujući motive i metode borbe protiv zakona, fundamentalno je drugačije.

Zakon nisu samo izglasana slova

Kroz političku i parapolitičku maglu se teško probiti do pravne dimenzije ovog pitanja. Vlada tvrdi da je zakon usklađen sa svim standardima i da su uvažene sve preporuke Venecijanske komisije, brojni pravnici nisu saglasni. Iz pravnog ugla postoji nekoliko dilema - od kojih su laicima najočiglednije sljedeće: zašto se zakon bavi pitanjem imovine, kada postojeći pravni sistem već ima propise koji se tiču svojine, da li to dovodi do pravne nesigurnosti, i zašto je teret dokazivanja imovine na onome ko njome trenutno raspolaže. Uvođenje ovog zakona u pravni sistem implicira da država sumnja u sopstvene evidencije i registre imovine, a MCP je najavila i inicijativu kojom će se ocjenjivati da li je zakon u skladu sa Ustavom. Crkva sve vrijeme ukazuje da nije bilo valjanog dijaloga, a to je napomenulo i Udruženje pravnika Crne Gore.

Drugi nivo problema je kontekstualne prirode. Crna Gora godinama ima problem sa vladavinom prava i pored dobrih zakona, vrlo je upitna njihova primjena koja je često selektivna. Legitimitet zakona opterećuje i reputacija vlasti kada je u pitanju provjera imovine vlastitih funkcionera koja je često u raskoraku sa zvaničnim primanjima, ali i način na koji je zakon izglasan.

Ono što je, kako se tvrdi, brižljivo spremano godinama, na kraju je na prepad izglasano u 3 sata poslije ponoći u trenutku kada su na brojnim mjestima u Crnoj Gori putevi bili blokirani u znak protesta (jedan je blokirao čak i gradonačelnik Budve), u Skupštini opkoljenoj policajcima kojoj se nije moglo prići na skoro kilometar iako se radi o strogom centru grada i sa prethodno pohapšenim čitavim poslaničkim klubom. Jednostavno rečeno -malo ko vjeruje da će se zakon sprovoditi tako kako je najavljeno, vidi se samo put do pakla, ali ne i da je popločan dobrim namjerama.

Još jedna problematična tačka se čak institucionalno ne može vezati za zakon, a to je najava Đukanovića da će obnoviti pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori. Dugogodišnji predsjednik partije i države, koji je u jednom TV intervjuu sebi dozvolio da priprijeti sa „nemojte nam se zaletati, ima nas više“ i tako pokazao koliko je predsjednik svih građana, je i dalje čovjek koji vuče konce kada su u pitanju ključne političke odluke. Tako da bi samo krajnje naivan mogao da posmatra kao odvojen proces ono što se tumači iz Crkve kao najavljeno otimanje imovine i da ozbiljno shvati sekularne namjere zakona čiji predlagači pominju obnavljanje crkve. Crkva je upravo zbog tih najava žestoko protestovala napominjući da se radi o neustavnom djelovanju, a i nezavisni analitičari su ukazivali da zakon očigledno proističe iz kongresnog dokumenta DPS.

Ono što je malo vjerovatno jeste da DPS obnovu planira bilo kakvim investiranjem u rad CPC koju predvodi mitropolit Mihailo, prethodno raščinjeni sveštenik koji ima minimalne šanse da dobije priznanje Vaseljenske patrijaršije i pravoslavnog svijeta. Sam pokazatelj da su većina vjernika u DPS-u i vjernici MCP o tome dovoljno govori, kao i panika dijela poslanika zbog toga što je Episkopski savjet pravoslavne crkve u Crnoj Gori zabranio sve crkvene obrede onima koji su glasali i predložili zakon, dok se ne pokaju.

Amfilohijev lični i teološki ugled u pravoslavnom svijetu je neupitan i tu su paralele sa Ukrajinskom crkvom nemoguće, pa dobro zaključuju stručnjaci koji kažu da ovo pitanje nije moguće fer riješiti na pravni način i da se mora nalaziti političko rješenje od kojih je sve glasnije ono o većoj autonomiji MCP unutar SPC. Ostaje dilema da li se Đukanović preigrao ili zna nešto što ostatak javnosti ne zna.

Stiglo na naplatu

Ovako kompleksna situacija bila bi izazovna i za ozbiljnije medije od onih koji postoje u Crnoj Gori, a koji su mahom propagandni punktovi sukobljenih strana. Ogromnu rupu je ostavio RTCG koji nije organizaovao niti jednu debatu po tom pitanju prije usvajanja Zakona.

Srbijanski tabloidi su ustaljenom šemom krenuli da orgijaju i potpiruju vatru i ta kampanja ne posustaje, a nisu zaostajale ni lokalne ispostave - prizivanjem miješanja Srbije u punom državnom kapacitetu, pretjerivanjem o broju ljudi (govorilo se o 80.000 građana u Podgorici), i opštom dezinformacionom kampanjom.

Drugi i to oni provladini promovisanjem fašističkog diskursa kog se ne bi postidio ni sam šef srbijanske diplomatije Ivica Dačić i minimalizovanjem reportaža o društvenim dešavanjima (mahom o litijama koje su sada politički protest) koja idu u korist Crkvi.

Na društvenim mrežama se išlo i korak dalje - do opskurnih bizarnosti o ukazivanju likova u plamenu. Sve je eskaliralo objavom da će Vlada dovesti kosovske specijalne jedinice u pomoć (koja smrdi na informaciju srpske obavještajne službe) što je rezultiralo oštrim demantijem vlasti i hapšenjem i zadržavanjem urednice FOS media zbog širenja panike, a koja je potom dala otkaz. Mediji u Srbiji su demantije uglavnom ignorisali i veselili se naslovima kako će „Šiptari braniti Mila od Srba“ otkrivajući da se radi o orkestriranoj aktivnosti. Nekoliko dana kasnije su uhapšena još dva novinara portala koji su bliski DF-u i Vučiću (a čiji novinarski rad se uglavnom zasniva na propagandnoj djelatnosti) zbog prenošenja informacije o navodnoj eksploziji u državnoj vili “Gorica” sa istim obrazloženjem - da su pokušali da šire paniku. Ta reakcija države izazvala je strah da će borba protiv hibridnog rata, koji je vidljiva i očigledna prijetnja, biti zloupotrijebljena za novi obračun sa neistomišljenicima. Strah i tenzije su, čini se, progutali brojne poslovično glasne organizacije, nezavisne analitičare i partije, koji se nisu usudili da iznesu stav ili su se očešali o ovu temu tek toliko da ih to ne košta previše.

Tu dolazimo do punog kruga - pitanja institucija Crne Gore. Ovakav obračun sa dezinformacijama, bez strategije i sa lisicima, pokazuje ono što je zbilja Crne Gore kao države danas. To je potpuni krah povjerenja što se najbolje vidi u reakciji građana na zakon. Frapantna nekompetentnost oličena u ispraznoj lojalnosti partiji pojedinaca bez ikakvog autoriteta najprecizniji je opis skoro svake institucije.

U vlasti očigledno zaboravljaju da je lanac jak onoliko koliko i njegova najslabija karika i da to znači da i rijetki svijetli primjeri profesionalnog rada tu malo mogu šta da promijene na sistemskom nivou.

Jednostavno rečeno, institucije u Crnoj Gori - Vlada, Skupština, tužilaštvo, sudovi i agencije nisu kreirane zbog njihove primarne svrhe - zaštite od samovolje pojedinaca, već da bi se obračunavale sa kritičarima i neistomišljenicima režima. Pošto zbog toga nikada nisu mogle da zaštite crnogorsko društvo, sada nisu u stanju da zaštite ni vođu, ni partiju, ni državu. Građani sada žanju ono što je DPS posijao. To svako razumije i tumača mu ne treba, da parafraziramo Valtazara Bogišića.

( Srdan Kosović )