Šta umjetnost može učiniti da smanji ograničenu odgovornost?

Izložbom “Za opšte dobro - For the Common Good” u Austriji, u Lincu predstavila se crnogorska umjetnica Irena Lagator Pejović koja će danas održati predavanje na temu “Ograničena odgovornost” u okviru kojeg će govoriti o svojoj umjetničkoj praksi, u 19.30 časova, u Kepler salonu, u Lincu.

U pitanju je program predavanja usredsređen na savremenu umjetnost centralne i istočne Evrope i njene istorijske narative, kritičke pozicije i metodologije napisane kao odgovor na promjenu globalnog svjetskog poretka iz 1989. godine i bave se problemom globalizacije regionalne umjetnosti i njene istorije. Predavanja problematizuju globalnu perspektivu istorije umjetnosti sa regionalnog stanovišta, ali i strategije pozicioniranja regionalne istorije umjetnosti u globalni kontekst.

“Razgovor će biti fokusiran na temu izložbe - ‘Za opšte dobro’ koja problematizuje planetarnu odgovornost i ‘zajedničko’ u kontekstu ekoloških kriza kao i na pitanje šta umjetnost može učiniti da izvede neograničenu odgovornost?”, najavljuje Lagator Pejović za “Vijesti”, a organizatori ističu da Lagator Pejović svojim učešćem pokušava da probudi opšti osjećaj odgovornosti.

“Umjetnica se koristi fotosenzitivnim/fotoosjetljivim fiskalnim računima koristeći ih kao indeksičke tragove potrošačkih aktivnosti i kao znakove kulture ograničene odgovornosti. Šta umjetnost može učiniti da smanji neograničenu odgovornost?”.

Njena samostalna izložba “Za opšte dobro” otvorena je 1. oktobra 2019. i traje do 1. februara ove godine, a realizovana je u okviru umjetničkog projekta “Im Vorbeigehen/U prolazu” koji se od 2000. godine sprovodi na Katoličkom univerzitetu u Lincu. U sklopu toga, svakog semestra po jedna umjetnica ili umjetnik pozvani su da izlože svoja djela u univerzitetskoj zgradi, što postaje privremena umjetnička intervencija, a tako se podstiče i dijalog između umjetničkih djela i korisnika zgrade. Kustoskinja ovogodišnjeg programa i izložbe je doc dr Karolina Majevska-Gude.

Na ovoj izložbi umjetnica se bavi i ekološkim pitanjima, a u svojim djelima istražuje vizuelne mogućnosti govora o ljudskoj odgovornosti. Radovi uključuju foto-seriju ‘Plastična voda’ (2017), instalaciju ‘Forvard Play Reverse’ (2019) i ‘Privremena deponija. Rotacije u datom prostoru” (2004).”

“Na ovoj izložbi se bavim ekološkim pitanjima u smislu koji se može shvatiti pozivajući se na koncept Feliksa Gatarija o egzistencijalnim teritorijama i tri ekološka registra: ekološkog, društvenog i mentalnog. Pomoću ta tri područja ekologije pokrećem i pitanje vode, jer razmišljanje o odnosu između ljudskog svijeta i vode, prema Astridi Neimanis, omogućava novo razumijevanje zajednice. Na isti način, u svojim hidro-radovima istražujem vizuelne mogućnosti govora o ljudskoj odgovornosti u vezi sa vodom i kroz nju i njenim istorijama”, kaže ona “Vijestima”.

I iako je motiv je društvena odgovornost i njena vidljivost i funkcionalnost u svakodnevnom životu radovi koji čine izložbu pozivaju se na nasljeđe socijalističkog sistema i “otvaraju utopijska pitanja koji bi danas u ovim kriznim vremenima mogli predstavljati novu nadu”. Naziv izložbe, ističe Lagator Pejović, citira rečenicu iz filma “Gvozdena vrata” (1969) koji prikazuje proces izgradnje Đerdapske hidroelektrane.

“To je izložba koja citira nasljeđe socijalističkog sistema iz kojeg smo tranzicionim procesom sada već i izašli. Kako sam kao ličnost i umjetnica formirana na određenim vrijednostima tog sistema, smatram da je to nešto na šta je danas interesantno podsjetiti kako bismo izvukli novo znanje iz toga koliko smo dosljedno sprovodili određene društvene ciljeve i zapitati se koliko smo u tome uspjeli. Izložba pokreće pitanja da li bismo danas iz ovog ugla različitih svjetskih kriza, prije svega ekološke, na različitim nivoima prepoznali i možda preispitali vrijednosti iz prošlosti, ali i zato što prepoznajemo sredine koje ih primjenjuju i gdje su problemi u kojima se danas mi nalazimo praktično svedeni na minumum”, kaže ona.

Predavači i teme koji su prethodili crnogorskoj umjetnici su: Beata Hock i “Globalizovanje istočnoevropske istorije umjetnosti”, Katarzina Citlak “Transkulturacija, kulturni transfer i kolonijalna matrica moći na marginama hladnog rata: istočnoevropska umjetnost viđena iz Južne Amerike”, Pavlina Morganova “Istorija umjetnosti mjesta”, Bojana Piškur “Južne konstelacije u umjetnosti i kulturi: neki slučajevi pokreta nesvrstanih”, Karolina Majevska-Gude “Periferije svijeta ujedinite se! Od globalne do alter-globalističke istorije umjetnosti: koncept istorije umetnosti Piotra Piotrovskog”, Georg Schollhammer “Razgovor o istorijama umjetnosti Centralno-Istočno Evropskih neo-avangardi u Austriji napisanih posle 1989”, Kathleen Reinhardt “Sive zone - umjetnost i izložbena industrija u GDR-u između adaptacije i podzemlja”.

Urgentna pitanja našeg vremena

Irena Lagator Pejović je vizuelna umjetnica posebno zainteresovana za, kaže ona, neupadljive i paradoksalne situacije, jezičke i sistemske konstrukcije, koje naizgled djeluju nebitno.

Analizirajući i razrađujući ih ona tretira urgentna pitanja našeg vremena koja se tiču okruženja, nestabilnosti sistema, krhkosti ljudske egzistencije, memorije i istorije.

“Zato se u svojim radovima bavim pitanjima društvene odgovornosti i njene vidljivosti i funkcionalnosti u svakodnevnom životu. Podstičući učešće publike i empatiju prema ovim temama činim vidljivim kako se oblikuje sadašnjost i kako ona komunicira sa našim čulima”, objašnjava umjetnica koja se koristi paradoksima koji se javljaju tokom smjena društvenih sistema, posebno u sistemu zasnovanom na kapitalizmu.

Irena Lagator Pejović je predstavljala Crnu Goru na 55. Bijenalu umjetnosti u Veneciji, 2013. godine samostalnom izložbom “Misliti slikom”, a pored toga predstavljala se samostalno na više izložbi u zemlji i inostranstvu, izlagala je i kolektivno. Prethodne godine se predstavila na Crnogorskom likovnom salonu “13. novembar” gdje je prikazala socijalno angažovani rad, prostornu instalaciju “Gdje je spomenik?”.

Lagator Pejović je docent na Univerzitetu Donja Gorica u Podgorici gdje je i zaposlena.

( Jelena Kontić )