EU-duga istorija kriza: Bregzit, De Gol, "želim svoj novac nazad"...

Bregzit (izlazak Velike Britanije iz Evropske unije) koji nakon tri i po godine otezanja 31. januara postaje stvarnost posljednja je u dugom nizu kriza koje su obielježile istoriju Evropske unije (EU).

Francuska je 1. jula 1965. izazvala krizu "prazne stolice", odbijajući sedam mjeseci da učestvuje u radu evropskih institucija zbog sukoba oko finansiranja zajedničke evropske politike u poljoprivredi.

Francuska je ponovo bila u središtu krize, pošto je Šarl de Gol dvaput - 1963. i 1967. uložio veto na pristupanje Velike Britanije i tako odložio prijem te zemlje do 1973.

Ponavljajući rečenicu "želim svoj novac nazad", britanska premijerka Margaret Tačer je od 1979. insistirala da dobije rabat na doprinose koje Britanija uplaćuje u budžet EU. Dobila ga je 1984.

Danska je na referendumu 2. juna 1992. odbacila Ugovor iz Mastrihta, kojim je osnovana EU i kojim su postavljeni temelji za uvođenje zajedničke valute.

Pošto su obezbijedili izuzeća u pogledu uvođenja eura i evropske obrane, Danci su ugovor prihvatili na novom referendumu 18. maja 1993.

Francuzi su ugovor usvojili tijesnom većinom od samo 51 odsto.

Evropska komisija podnijela je 16. marta 1999. kolektivnu ostavku zbog optužbi za korupciju.

U februaru 2000. EU je uvela je sankcije Beču nakon što je u austrijsku vladu ušla krajnje desna Slobodarska stranka (FPO). Bilo je to prvi put da se tako sankcioniše neka članica. Bilateralni odnosi 14 država članica s Austrijom bili su zamrznuti nekoliko mjeseci. Slobodarska stranka je 16. decembra 2017. ponovno ušla u vladu, ali ovaj put to nije izazvalo ljutitu reakciju Brisela.

Nakon devet glatkih ratifikacija, Francuska je na referendumu 29. maja 2005. odbacila prvi Evropski ustav, koji je prije toga prošao ratifikaciju u devet zemalja.

Holanđani su 1. juna takođe glasali protiv. Dokument je pokopan, ali su neki njegovi elementi uvedeni Lisabonskim ugovorom koji je stupio na snagu krajem 2009.

Grčki dugovi dosegli su 2009. takve razmjere da je zemlja bila pred bankrotom dok je Evropa bila u strahu od "Gregzita". Od 2010. Grčka je prisiljena na nekoliko međunarodnih programa spašavanja, uslovljenih strogom štednjom, što je izazvalo masovne proteste, a zemlja je upala u višegodišnju depresiju. Dužnička kriza zahvatila je i Irsku, Španiju, Portugal i Kipar.

Dolazak više od milion ljudi na grčke i italijanske obale potresao je 2015. EU, rastrzanu između poziva da zatvori svoje granice i da pokaže solidarnost prema ljudima koji bježe od ratova i siromaštva na Bliskom istoku i u Africi.

Više od 19.000 ljudi poginulo je od 2014. pokušavajući da se domogne Evrope. Mađarska, Poljska i Češka kategorički su odbile plan preraspodjele tražilaca azila iz Italije i Grčke koji je izazvao duboke podjele u Evropi.

I na kraju Bregzit. Ujedinjeno Kraljevstvo odlučilo je na referendumu 2016. da će napustiti EU i počeli su teški pregovori, koji je trebalo da budu okončani razvodom 29. marta 2019. Prva verzija sporazuma o razdruživanju, koju je Brisel zaključio s tadašnjom britanskom premijerkom Terezom Mej odbačen je tri puta u britanskom parlamentu, zbog čega je datum Bregzita više puta odlagan.

Njen nasljednik Boris Džonson postigao je novi dogovor s Briselom sredinom oktobra 2019. Nakon novog pomjeranja datuma izlaska na 31. januar 2020, na vanrednim izborima u decembru osvojio je uvjerljivu većinu u parlamentu i to je napokon omogućilo ratifikaciju Sporazuma o povlačenju.

EU tako će prvi put ostati bez jedne države članice.

( Agencija BETA )