Virus i autokratija

Epidemijom novog koronavirusa, koja se pojavila u kinsekom gradu Vuhanu, zahvaćeno je već više od 4.000 ljudi (uglavnom i Kini, ali i u drugim zemljama - od Tajlanda do Francuske i SAD), a umrlo ih je više od 100 (tekst je objavljen 28. januara - prim.red). Ali ako uzmemo u obzir dosadašnju istoriju epidemija u Kini, SARS i afrička svinjska kuga, a onda i jasan stav vlasti o neophodnosti da ojača svoje kapacitete u odgovoru na „rizike visokog stepena“, pitanje je kako se to uopšte moglo dogoditi?

Ne iznenađuje da se istorija u Kini ponavlja. Da bi sačuvala vlast, Komunistička partija mora u javnosti sačuvati ubjeđenje da sve ide po planu. To znači da je, umjesto da preduzima neophodne mjere i reaguje, prinuđena da sistematski skriva skandale i propuste koji se mogu negativno odraziti na imidž rukovodstva KPK.

Ta patološka tajnovitost smeta vlastima da brzo reaguju na epidemije. SARS je 2002-2003. bilo moguće staviti pod kontrlu mnogo brže da kineski zvaničnici, uključujući i ministra zdravlja, nisu odmah počeli da kriju informacije od javnosti. Čim su preduzeli neophodne mjere preventive i suzbijanja epidemije, ona je stavljena pod kontrolu za nekoliko mjeseci.

Po svemu sudeći, Kina nije naučio te lekcije. I mada između epidemija koronavirusa i SARS-a postoje bitne razlike (dijelom i zato što su značajno porasle tehničke mogućnosti za praćenje bolesti), one imaju nešto zajedničko - naviku vlasti da sve skriva.

Na prvi pogled, kineska vlada izgleda, naravno, spremnija za ovu, novu epidemiju. Ipak, prvi slučaj oboljelog od koronavirusa registrovan je 8. decembra, a Opštinska komisija za zdravstvo u Vuhanu objavila je zvanično saopštenje o tome tek nekoliko sedmica kasnije. U nastavku su zvaničnici Vuhana neprestano umanjivali ozbiljnost bolesti i svjesno nastojali da ograniče rasvjetljavanje tih događaja u štampi.

U zvaničnom saopštenju ustvrđeno je da nijedan medicinski radnik nije inficiran, kao i da nema nikakvih podataka koji svjedoče o mogućnosti prenošenja nove bolesti sa čovjeka na čovjeka. Komisija je to ponovila 5. januara, iako je u tom trenutku bilo potvrđeno već 59 slučajeva inficiranja. Čak i nakon prve smrti, registrovane 11. januara, Komisija je nastavila da saopštava da nema podataka da se virus može prenositi među ljudima i negirala činjenice da ima zaraženih među medicinskim radnicima.

U tom presudno važnom početnom periodu o epidemiji praktično ništa nije saopštavano. Kineski cenzori prilježno su ukljanjali objave o epidemiji iz javnog prostora, a danas im je to mnogo jednostavnije da rade nego u vrijeme SARS-a zahvaljujući oštrijoj vladinoj kontroli Interneta, medija i civilnog društva. Policija je pratila ljude koji “šire glasine” o bolesti.

Prema podacima iz anketa, broj objava o epidemiji na WeChat (popularna kineska mobilna aplikacija koja ima mesindžer, društvenu mrežu i sistem elektronskog plaćanja) naglo je porastao u periodu od 30. decembra do 4. januara, odnosno otprilike u vrijeme kada je vuhanska Opštinska komisija za zdravstvo prvi put priznala da epidemija postoji. A zatim se broj objava naglo smanjio.

Ponovo je porastao 1. januara kada je objavljena vijest o prvom smrtnom slučaju, ali su onda objave opet brzo nestale. A tek nakon 20. januara, to jest nakon objave o 136 novih slučajeva infekcije u Vuhanu, a takođe i o bolesnima u Pegingu i Huangangu, vlada je prestala da cenzuriše saopštenja o epidemiji. Broj objava o koronavirusu narastao je kao lavina.

Opet su pokušaji kineske vlade da sačuva svoj imidž imali preveliki cijenu jer su omeli prvobitne napore da se epidemija obuzda. Od tada su vlasti promijenile taktiku i sada njihova strategija takva da žele da dokažu kako se vlada vrlo ozbiljno bori s bolešću uvodeći drakonske mjere - potpuna izolacija Vuhana i susjednih gradova u provinciji Hubei, u kojoj živi ok 35 miliona ljudi.

Za sada nije jasno da li su - i u kojem stepenu - ovi koraci neophodni ili efikasni. Ali očigledno je da će greške Kine u početnoj fazi pojave koronavirusa dovesti do zaraze kod hiljada ljudi, stotine mogu umrijeti, a ekonomija, već oslabljena dugovima i trgovinskim ratom, pretrpjeće još jedan udar.

Ipak, tragično je i nešto drugo: praktično nema nade da će sljedeći put biti drugačije. Opstanak jednopartijske države zavisi od tajnosti, pritiska na medije i ograničenja građanskih sloboda. I mada predsjednik Kine, Si Đinping, zahtijeva da zemlja ojača svoje kapacitete u borbi sa “najvećim rizicima”, Kina će i dalje podrivati svoju i svjetsku bezbjednost radi očuvanja vlasti KPK.

Kada kineske vlasti objave pobjedu nad aktuelnom epidemijom, oni će, nesumnjivo, sve zasluge za to pripisati KPK-u. Ipak, istina je dijametralno suprotna: upravo ta partija i nosi odgovornost za današnju nevolju.

Copyright: Project Syndicate, 2020.

( Minxin Pei )