Crnogorske luke će biti duplo veće, trgovačka flota utrostručena

Crnogorske luke za deset godina imaće duplo veće kapacitete, pomorska trgovačka flota biće utrostručena, biće izgrađene ribarske luke, stranci će dolaziti da plove pod crnogorskom zastavom, sve luke i marine biće ekološki efikasne,... samo su neki od strateških ciljeva predviđenih Nacrtom Strategije razvoja pomorske privrede Crne Gore od 2020. do 2030. godine sa Akcionim planom za 2020-2021. godinu, koju je Ministarstvo saobraćaja i pomorstva (MSP) stavilo je na 40-dnevnu javnu raspravu.

Iz MSP su pozvali sve građane, naučnu i stručnu javnost, državne organe, političke stranke, NVO, međunarodne organizacije, medije i sve zainteresovane organizacije i zajednice da se uključe u javnu raspravu o tom starteškom dokumnetu koji prvi put integralno sagledava stanje i planove razvoja kompletne pomorske privrede.

Strategija po principu “Plave ekonomije”

Strategija iza koje stoji Direktorat za pomorsku privredu MSP naime, pravljena je po principu afirmacije tzv. “Plave ekonomije” i prvu put u Crnoj Gori pokušava da sa jednog mjesta sagleda sve aspekte kako samog pomorstva, tako srodnih djelatnosti i svih sa morem povezanih privrednih, naučnih i administrativno-pravnih oblasti.

Tim koji je radio na ovom obimnom dokumentu koji ima preko 170 stranica, vodila je generalna direktorka Direktorata za pomorsku privredu u MSP Maja Mijušković, a nacrt dokumenta koji je iz toga rada dužeg od godinu proistekao je za dosadašnje crnogorske prilike, veoma detaljan, sveobuhvatan, u nekim djelovima poput razmatranja poglavlja marinskih biotehnologija čak i avangardan, ali i neuobičajeno iskren u priznavanju propusta ili promašaja koje je država do sada imala u oblasti pomorstva.

“Crna Gora je do 2030. povratila ugled tradicionalne pomorske zemlje, sa značajno osnaženom i konkuretnom pomorskom privredom, koja uključuje sve podsektore plave ekonomije, doprinosi sveukupnom ekonomskom razvju Crne Gore sa značajnim učešćem u strukturi BDP-a”, rezime je vizije kojom su se rukovodili autori Strategije po kojoj naša država u narednih deset godina treba da realizuje veći broj infrastrukturnih projekata po modelu privatno-javnog partnerstva, razvije Luku Bar kao luku od regionalnog značaja za ovaj dio prostora bivše Jugoslavije, poboljša robne tokove razvojem željezničke i putne infrastrukture i njihovim povezivanjem sa tzv “plavim auto-putevima”, brodogradilišne luke u Bijeloj i Bonićima kod Tivta pozicionira kao prepoznatljive na Mediteranu u domenu remonta i servisa jahti i plovila za sport i rekreaciju, unaprijedi kapacitete nautičkog turizma, ali istovremeno i optimizuje obim pomorskog saobraćaja u tim lukama sa aspekta zaštite životne sredine i prirodne i kulturno-istorijske baštine, unaprijedi pomorsku sigurnost, te stimulativnom poreskom politikom i jačanjem administrativnih kapaciteta dovede do znatnog porasta trgovačke flote pod crnogorskom zastavom, privlačeći pod nju plovila stranih brodara.

Strategija predviđa i da Crna Gora u tom vremenskom periodu značajno ojača svoje sada manjkave administrativne kapacitete za sprovođenje tzv. port state i flag state kontrola nad brodovima i pomorskim saobraćajem, u potpunosti implementira pravnu tekovinu EU i drugih međunarodnih organizacija, implementira nacionalni sistem tzv. “Jedinstvenog prozora - National Maritime Singe Window” na kome insistira EU te formira nacionalni pomorski klaster koji okuplja sve činioce pomorske privrede u kontekstu plave ekonomije. Stoga su u ovo

Prepoznali potencijale i slabosti

m dokumentu detaljno sagledani svi aspekti koji bi činili taj klaster: državni organi, upisnik brodova, brodari, pomorska osiguravajuća društva, agencije, snabdjevači brodova, finansijske institucije u pomorstvu, brodogradnja, društva za klasifikaciju brodova, pomorsko obrazovanje, ribarstvo i marikultura, luke i marine, pomorski turizam, pomorske građevinske aktivnosti, industrija istraživanja i eksploatacije nafte i gasa, informacione tehnologije u pomorstvu, blue biotech firme, agencije za ukrcaj pomoraca, te usluge zaštite životne sredine i odlaganja otpada u pomorstvu. Strategija daje i detaljan pregled stanja, potencijala, ali i slabosti i problema u svim oblastima koje ona tretira, ne ograničavajući se samo na one iz domena nadležnosti MSP, već prvi put u Crnoj Gori sagledavajući kompletnu plavu ekonomiju i konačno tretirajući more kao najveći privredni i ekonomski resurs ove države, a što ono nesumnjivo jeste.

Plan da ojača pomorstvo

Zanimljivo je da autori ovog dokumenta predlažu određena rješenja koja Crnoj Gori u domenu pomorske privrede mogu donijeti konkuretsku prednost u odnosu na najbliže okruženje, čak i šire, imajući u vidu prilike u Evropskoj uniji kao jednom od pet globalnih pomorskih centara. S tim u vezi predlaže se oporezivanje brodara koji registruju svoja plovila pod crnogorskom zastavom na osnovu tzv. tonažne takse, prebacivanje upravljanja lukama od lokalnog značaja sa Morskog dobra na Upravu pomorske sigurnosti i upravljanja lukama, restrukturiranje Barske i Crnogorske plovidbe, izgradja LNG terminala u Baru, uvođenje sistema E-manifesta, izgradnja ribarskih luka, ali i hitno prevazilaženje nedostataka u pomorskoj administraciji, posebno sa aspekta port state kontrole jer je aktuelno stanje toliko loše da bi Crna Gora već naredne godine mogla biti izbačena čak i kao posmatrač iz Paris MoU-a…

Strateški ciljevi koje MSP želi postići ovim dokumnetom su povećanje doprinosa pomorske privrede i povezanih djelatnosti ukupnom ekonomskom razvoju države, jačanje kapaciteta pomorske administracije i pojednostavljenje administrativnih procedura, veća uključenost civilnog sektora, pogotovo strukovnih udruženja u svim aspektima planiranja i regulisanja oblasti pomorske privrede, da stručna zajednica postane pokretač razvoja ove vrste privrede, te da rast pomorske privrede bude zasnovan na principima zelene ekonomije usklađene sa potrebom očuvanja životne sredine.

Određeni konkretni ciljevi

Određeni su i konkretni indikatori uspjeha ovako zamišljene Strategije pa se planira da Luka Bar i Port odf Adria sa ukupno 1,56 miliona tereta pretovarenog u 2018. narastu na 2,87 miliona u 2025, odnosno 3,14 miliona tona pretovarenog tereta u 2030. godini. Broj pretovarenih kontejnera u Baru bi trebalo sa 50,4 hiljade u 2018. da naraste na 120,1 hiljadu u 2030. godini, da se za polovinu poveća broj aktivnih ugovora o obavljanju privredne djelatnosti u slobodnoj zoni te luke, a da bruto tonaža crnogorske trgovačke flote sa 142.000 BRT-a u 2018. bude više nego utrostručena i da do kraja 2030. crnogorsku zastavu vije oko 450.000 BRT brodova.

Računa se i da će broj jahti u crnogorskom registru porasti sa 259 u 2018. na 520 do kraja 2030, broj aktivnih poslovnih subjekata iz domena plave ekonomije u državi da sa 488 naraste na 750, da sve crnogorske luke do 2030. imaju sopstvenu, po MARPOL-u obaveznu opremu za prihvat i zbrinjavanje brodskog otpada, da se učetvorostruči broj inspektora pomorske sigurnosti…. Za sve to definisano je preko stotinu konkretnih aktivnosti, njihovi nosioci te određena precizna vremenska dinamika u kojoj se one moraju sprovesti.

Predviđeno čudo od nove luke pod Volujicom od 2,5 milijardi eura

Jedan od ciljeva definisanih Strategijom čija je međutim, realnost vrlo upitna, je izgradnja novog kontejnerskog terminala u Baru koji bi prema planovima podrazumijevao izgradnju čitavog jednog novog lučkog basena koji bi se “naslanjao” na postojeći glavni lukobran i zahvatao oko 140 hektara površine sada otvorenog mora pod Volujicom. Izgradnja tog terminala bi se obavila po sistemu privatno- javnog partnerstva i podrazumijevala bi astronomsko ulaganje od 1,6 do čak 2,5 milijardi eura.

Zamišljeno je da terminal ima novi glavni lukobran dužine 1.665 metara i sekundarni lukobran od 300 metara, te 1.500 metara operativne obale sa dubinom mora od 15 do 25 metara, te da se na njemu mogu prihvatiti i trenutno najveći kontejnerski brodovi na svijetu, pojedinačnog kapaciteta do 22.000 TEU-a. Ovako nešto međutim, potpuno je besmisleno jer postojeća, a ni buduća crnogorska putna i željeznička mreža ni izbliza ne mogu opslužiti takav megalomanski kontejnerski terminal kapaciteta kakvog nemaju ni najveće luke sjevernog Jadrana u Italiji, Sloveniji i Hrvatskoj, a koje su inače, glavne tačke prometa kontejnera za centralnu Evropu.

( Siniša Luković )