Novi zakon o religiji podijelio Crnu Goru

Od početka januara 2020. godine sve vjerske zajednice u Crnoj Gori moraju da dokazuju da im crkve, manastiri, nekretnine i zemlja, koji su im pripadali prije 1918. i sada pripadaju. Tada je Kraljevina Crna Gora uvrštena u Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Jugoslaviju. Pravoslavna mitropolija u Crnoj Gori i ostale crkvene teritorije novonastale kraljevine su stvorile srpski pravoslavnu crkvu.

Kako treba ocjenjivati status pravoslavne crkve u Crnoj Gori - na tu temu se lome duhovi: i da li je u ono doba bilo neke samostalne crnogorsko-pravoslavne crkve ili nije. Pravoslavlje kao takvo ne priznaje crnogorsko-pravoslavnu crkvu, a predstavnici srpko-pravoslavne crkve u Crnoj Gori je označavaju za građansko udruženje. Nikola Pejović je srpski pravoslavni sveštenik u Hramu Hristovog Vaskrsenja u Podgorici. On novi zakon odbacuje kao diskriminaciju i kršenje ustava. Katolička crkva, kao i muslimanska te jevrejska vjerska zajednica zbog prethodno sklopljenih ugovora nisu pogođene, glasi njegov argument.

Sada je zakonom zahtijevani dokaz o vlasništvu je zbog nedostajućih izvora teško dati, što kažu i kritičari koji nisu članovi Srpske pravoslavne crkve. Katastri ili crkveni arhivi ne poseduju dovoljno informacija. A ukoliko se traženi dokaz ne podnese, crkveni objekti i zemlja postaju vlasništvo crnogorske države.

Oko koliko objekata se u ovom sukobu radi, ni on ne zna da kaže. Po procjenama crnogorskih medija, riječ je o više stotina crkva i manastira, kao i velikoj zemlji i nekretninama.

Skoro dvije trećine pravoslavnih hrišćana u Crnoj Gori su srpski pravoslavci. Srpski pravoslavna crkva u Crnoj Gori je podređena Patrijaršiji u Beogradu. Zato svađa oko crkve dodiruje i pitanje crnogorskog identiteta.

Između jezika i etnije Srba i Crnogoraca praktično nema nikakve razlike, ali za puno njih je to pitanje vrlo bitno, što se može i politički instrumentalizovati. Crkveni spor odnosi se i na osjećaj patronaže iz Srbije.

Stevo Vučinić je podpresjednik Savjeta Crnogorske pravoslavne crkve. On se plaši uticaja i miješanja vlada u Beogradu i Rusiji u stvari nezavisne Crne Gore.

Crnogorski pravoslavna crkva nema sopstevne crkvene gradjevine, nema skoro ni vernika a ni sveštenika no treba da uzme za primer ukrajinski pravoslavnu crkvu, tako glasi njegov predlog.. On traži pristup crkvama i manastirima u državnoj svojini a potom će vrijeme pokazati koja će crkva u Crnoj Gori prevladati.

Litije pokazuju sveopšte nezadovoljstvo u Crnoj Gori

To što na stotine hiljada ljudi učestvuje u litijama Srpske pravoslavne crkve posmatrači ocjenjuju i kao protest protiv tamošnje politike.

Činjenica je da su mnogi nezadovoljni predsjednikom Milom Đukanovićem i njegovim mahinacijama. Đukanović ovom zemljom vlada, na različitim funkcijama, već skoro 30 godina. Optužuju ga za mnogobrojne afere kao i veze sa organizovanim kriminalom. Problem je i što u Crnoj Gori nema ustavne podjele vlasti, ali ima snažno ograničene slobode medija.

U aktuelnom crkvenom sukobu bi činjenične informacije bile veoma važne, smatra novinarka Milka Tadić-Mijović iz Podgorice. Ona vodi Centar za Istraživačko novinarstvo (CIN): “Imamo sada jedan problematični Zakon o slobodi vjeroispovijesti, koji je totalno podvojio Crnu Goru. Ima užasno malo analiza o tome šta ovaj zakon stvarno znači. Imamo veoma malo nezavisnih eksperata koji mogu da iskažu svoje mišljenje.” Srpski pravoslavni mitropolit Amfilohije i crnogorski premijer Duško Marković su se u međuvremenu sastali da pregovaraju. I nisu našli rješenje, ali žele da nastave razgovore. Crna Gora ima oko 620.000 stanovnika od kojih većina živi u glavnom gradu Podgorici. Do 1878. godine Crna Gora je bila dio Osmanskog carstva, a na Berlinskom kongresu je dobila priznanje nezavisnosti. Tada su evropske velesile, poput Austro-Ugarske, Rusije, Njemačke imperije i Osmanskog carstva dogovorile novu podjelu svojih interesa. Knjaževina Crna Gora je 1910. godine proglašena kraljevinom. Godine 1912. su se Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka udružile u takozvani Balkanski savez i objavile Osmanskom carstvu zbog čega je potom ono moralo da ustupi praktično sve evropske oblasti zapadno od Istanbula. U Drugom balkanskom ratu dotadašnji saveznici ratovali su jedni protiv drugih, jer se nisu mogli dogovoriti kako da te teritorije među sobom podijele. Po izbijanju Prvog svjetskog rata Crna Gora je stala na stranu Srbije, pa je tokom rata bila okupirana od strane Austro-Ugarske. Crna Gora je 1918. Godine, zajedno sa Srbijom, uvrštena u Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, koje se od 1929. zvalo Kraljevina Jugoslavija. Koja je bila diktatura.

Nacistička Njemačka je 1941. izvršila invaziju na Kraljevinu Jugoslaviju. Teritoriju Crne Gore je najprije zauzela tada sa Hitlerom saveznička fašistička Italija, a između 1943. i 1944. je bila pod Njemcima. Partizani su se na teritoriji Crne Gore borili protiv okupatora. Poslije 1945. Crna Gora je bila jedna od šest republika-članica socijalističke Jugoslavije. Za vrijeme krvavih ratova njenog raspada, početkom 90-ih godina, Crna Gora je bila u savezu sa Srbijom srpskog nacionaliste Slobodana Miloševića. Od 1992. je bila dio “Savezne Republike Jugoslavije” a od 2002. u državne zajednice “Srbija i Crna Gora”. Nakon referenduma 2006.godine zemlja je postala nezavisna, a od 2017. je članica NATO-a.

Sa Evropskom unijom Crna Gora vodi pristupne pregovore od 2012. godine.

(ARD - Studio Beč)

Prevod: Mirko VULETIĆ

( Andrea Beer )