O neplaćenom kućnom radu

Oxfamov novi izvještaj o globalnoj nejednakosti, objavljen nedavno, donosi nove (ne i iznenađujuće) podatke o finansijskoj polarizaciji svjetskog stanovništva. Ono što izvještaj posebno podcrtava je ukorijenjenost nejednakosti u rodnoj polarizaciji. U izvještaju se navodi da je u 2019. godini 2.153 milijardera posjedovalo više bogatstva od 4,6 milijardi ljudi. Bogatstvo 22 najbogatija muškarca jednako je bogatstvu svih žena iz Afrike. Procjenjuje se da polovina svjetske populacije živi od iznosa koji je manji od 5,5 dolara po danu.

„Ova velika podjela zasnovana je na manjkavom i seksističkom ekonomskom sistemu koji više vrednuje bogatstvo privilegirane nekolicine (većinom muškaraca) nego milijarde sati najznačajnijeg rada - neplaćenog i potplaćenog rada/skrbi kojim se prevashodno bave žene i djevojke širom svijeta“, zaključuje se u izvještaju.

Rodna obojenost siromaštva zasnovana je na onome što se označava kao “neplaćeni kućni rad”. U Oxfamovom izvještaju navodi se da je procijenjena vrijednost nevaloriziranog rada koji obavljaju uglavnom žene 10,8 triliona dolara godišnje, što je tri puta više u odnosu na vrijednost npr. tech industrije.

A šta je to zapravo neplaćeni kućni rad?

Neplaćeni kućni rad je neprepoznati rad koji se odvija u okviru naših domova, a radi se o poslovima kuhanja, čišćenja, njege i odgoja djece, brige o starijim članovima domaćinstva. Rad koji je stoljećima karakteriziran kao prirodan i koji je, slijedeći podjelu privatno/javno ekvivalentno žensko/muško, skoro uvijek bio rad koje su obavljale žene, jedno je od ključnih mjesta rodne represije. U okviru feminističkih teorija, kućni rad se često označava kao dvostruki reproduktivni rad. S jedne strane, žene reprodukuju radnu snagu, a s druge strane reprodukuju se sirovine za rad.

Denaturalizacija kućnog rada postala je jedno od ključnih pitanja feminizma od 70-ih godina prošlog stoljeća. Ideja da je naturalizacija kućnog rada sredstvo rodne opresije, ali istovremeno i izvor profita i generator društvene nejednakosti, te “otkriće” da su ljubav i briga žene za porodicu politički deminutivi izrabljivanja, kada je u pitanju feminizam značila je približavanje, čak i poistovjećivanje, klasnog i rodnog pitanja. Korijeni ekonomske neravnopravnosti između muškaraca i žena vezani su za kulturološke obrasce koji dječacima i djevojčicama dodjeljuju različite startne pozicije. Procjenjuje se da djevojčice izdvajaju oko 30% više vremena na kućne poslove u odnosu na dječake iste starosti. Ovaj procenat raste kada se upoređuju dječaci i djevojčice starijih uzrasta. Na globalnom nivou 42% žena i 6% muškaraca se nalaze izvan tržista rada zbog vezanosti za kućni rad. Kada je u pitanju feminističko propitivanje kućnog rada, ali kada su u pitanju i izvještaji kao što je navedeni Oxfamom, ono što se postavlja kao ključna polazna tačka jeste prepoznavanje činjenice da neplaćeni kućni rad s jedne strane učestvuje u održavanju postojećeg društveno-ekonomskog poretka i njegov je temelj, a s druge stane izvor je kontinuirane rodne opresije.

Kao posljedica navedenog, feminizacija siromaštva javlja se kao neminovna posljedica mjera štednje nakon ekonomskih kriza i recesije. Prethodno navedeno posebno je vidljivo u situacijama ekonomskih kriza kada dolazi do redukcije socijalnih prava i povlačenja države; prve na udaru recesije su upravo žene koje su češće zaposlene u sektorima podložnim mjerama štednje (kultura, obrazovanje, sektor njege i sl.), koje prosječno imaju manje plaćene poslove od muškaraca, koje češće egzistencijalno ovise o socijalnim davanjima države, češće rade honorarno itd.

Problematika neplaćenog kućnog rada ujedinjuje teme klase i roda, ukazujući da rodna diskriminiranost generira klasnu i obrnuto.

Oxfamov izvještaj, nimalo slučajno objavljen u vrijeme održavanja samita Svjetskog ekonomskog foruma u Davosu, poručuje i da je drugačiji svijet ipak moguć uz niz preporuka kao što su npr: prepoznavanje vrijednosti neplaćenog i potplaćenog rada, pravednija redistribucija neplaćenog rada u okviru domaćinstava, te preuzimanje odgovornosti države i privatnog sektora za neplaćeni rad, investiranje u državne socijalne sisteme itd.(prometej.ba)

( Anela Hakalović )