Ratove na prostoru bivše Jugoslavije uključiti u udžbenike istorije

Građani Crne Gore znaju za ratove devedesetih i ratne zločine, ali i nakon četvrt vijeka nisu spremni da konkretno govore o tim dešavanjima, što je posljedica nedostatnosti obrazovnog sistema, manjka dijaloga i neadekvatog suočavanja sa kontroverznim pitanjima iz skorije prošlosti.

To su kazali iz Centra za građansko obrazovanje (CGO) tokom prezentacije rezultata istraživanja o tranzicionoj pravdi. Istraživanje je realizovano u periodu od 14. do 24. februara, u 17 opština, a u anketi je učestvovao 801 ispitanik.

Većina (69%) ispitanika smatra da je Crna Gora učestvovala u ratovima 90-ih godina prošlog vijeka na prostoru bivše SFRJ, njih 13 odsto da nije, dok blizu petine odbija da odgovori na to pitanje. Iz CGO navode da “čak polovina građana ne umije ili nije spremna da imenuje krivca za te ratove”.

“Oni drugačijeg stava, odgovornost najprije stavljaju na teret tadašnjeg državnog rukovodstva, tj. predsjednike bivših republika”, kazali su iz te NVO.

Miloš Vukanović, savjetnik u CGO, navodi da postoji značajna upoznatost sa slučajevima ratnih zločina, poput Srebrenice, Lore i napada na Dubrovnik.

“Za napad na Dubrovnik čulo je tri četvrtine punoljetne populacije. Petina javnosti koja je čula za napad na Dubrovnik odgovornost vidi u JNA ili tadašnjem rukovodstvu, a svaki deseti građanin navodi Vladu Crne Gore ili glavne političke lidere tog vremena. Skoro polovina građana ne želi da odgovori na ovo pitanje”, rekao je on. On je ukazao na štetne posljedice potiskivanja skorije prošlosti, ali i politizaciju i manipulaciju.

“Velika većina ispitanika ne može ili ne želi da procijeni broj crnogorskih građana koji su stradali u napadu na Dubrovnik, a od onih koji su odgovori najviše je procjena da je bilo do 50 žrtava. U napadu na Dubrovnik poginulo je 165 građana Crne Gore”, rekao je Vukanović.

Iz CGO dodaju i da je prosječna procjena iz pojedinačnih odgovora ispitanih da je u NATO bombardovanju u Crnoj Gori bilo blizu 70 poginulih, a da je zapravo poginulo sedam osoba.

Za NATO bombardovanje i slučaj “Murino”, ispitanici bez dileme krive NATO – u to vjeruje 82, odnosno 83 odsto građana. Polovina smatra da je za “Morinj” i Kaluđerski laz krivac SRJ (JNA), a crnogorska policija u slučaju deportacije bosanskih izbjeglica. Preko 40 odsto građana koji su učestvovali u istraživanju smatra da pravosuđe ima kapaciteta da procesuira ratne zločine.

Građani smatraju i da tranziciona pravda i srodne teme danas nisu dovoljno zastupljene u medijima, a većina vjeruje i da bi država trebalo da otvori arhive iz devedesetih, podigne spomenike žrtvama ratnih zločina, kao i da činjenice o ratovima na prostoru bivše Jugoslavije uključi u udžbenike istorije.

( Damira Kalač )