Previše partija, premalo demokratije

Pedeset registrovanih političkih partija u Crnoj gori na nešto više od 600 hiljada stanovnika, odraz je politički nezrelog društva, nedovoljno razvijene demokratske svijesti na političkoj sceni, prizemnih motiva i podsticaja vlasti na hiperprodukciju novih stranaka, “kako bi se zbunilo opoziciono biračko tijelo”.

To su ocijenili sagovornici “Vijesti”, navodeći da veliki broj političkih partija malo govori i o stvarnoj širini političkog spektra i da ne može doprinijeti demokratizaciji države.

Politički analitičar Dragiša Janjušević, ocijenio je da se, kada je riječ o velikom broju političkih partija na ovako malom broju stanovnika, može reći da smo još tranziciono društvo, odnosno, “šampioni” u trajanju tranzicije društva iz jednopartijskog u višestranačko.

“To nam, takođe, govori da je naš višepartizam simuliran i lažan, što će reći da je hiperprodukciju i inflaciju političkih partija upravo podsticala vlast kako bi se stvaralo što veće zamešateljstvo i zbunjenost u opozicionom biračkom tijelu”.

U Registru političkih partija, prema podacima koje je “Vijestima” dostavilo Ministarstvo javne uprave, ima 50 aktivnih političkih partija. Posljednje su, u decembru prošle godine, registrovane partije Socijalisti Crne Gore i Demokratska partija Roma.

Janjušević je ocijenio da veliki broj partija ne može proizvesti kvalitet, već da, naprotiv, stvaranjem sitnih ratova u opoziciji profit izvlači vladajuća partija koja i dalje podstiče demokratski simulakrum i privid jedne ravnopravne izborne utakmice.

“I upravo nepostojanje čvrstog dogovora između opozicije i jake zajedničke platforme govori u prilog činjenici da imamo i tranzicionu vlast i tranzicionu opoziciju, sa riplijevskom dužinom trajanja”.

Ovakva situacija, kako je istakao, ne može doprinijeti demokratizaciji Crne Gore, “već nas, paradoksalno, stavlja u niži nivo društvene i demokratske produktivnosti nego što je bio jednopartijski sistem”.

Profesor političke sociologije iz Beograda, Zoran Stojiljković, ocijenio je da u svim složenim, brojnim linijama interesnih, vrednosnih, nacionalnih i vjerskim podjelama ispresijecanih društava, postoje uslovi i za brojne političke podjele i pluralno partijsko organizovanje.

“One se dodatno umnožavaju internim sukobima i podjelama unutar postojećih partija i nastajanjem novih. Posebno je to slučaj sa društvima, poput Crne Gore, koja karakteriše rašireni violentni politički mentalitet i brojne liderske ambicije, koje je relativno lako iskazati u polju politike“.

Stojiljković je naglasio da je od broja registrovanih partija bolji pokazatelj realno znatno manji broj partija koje prežive nekoliko izbornih ciklusa i realno postoje i djeluju i u međuizbornom periodu:

“Kao i gustina partijskog članstva, odnosno udio onih sa partijskim knjižicama u ukupnom biračkom tijelu koji je u Crnoj Gori, kao i Srbiji, izuzetno visok, posebno kada se radi o članstvu u vladajućim partijama“.

Stojiljković je ocijenio da veliki broj partija govori o dinamici političkog života, o čestim promjenama unutar političkog spektra, prije svega opozicionog, ali nije garancija demokratskog kvaliteta političkog života, kao ni demokratskih standarda unutarpartijskih odnosa.

Istakao je da veliki broj registrovanih, pa i u političkom životu „kako-tako prisutnih partija“, malo govori i o stvarnoj širini političkog spektra.

“Pitanje je, recimo, da li dvocifreni broj partija koje sebe određuju kao socijalističke i socijaldemokratske zna i da zaista i u praksi imate ljevičarske politike? Mogu li se i pažljivi analitičari partijske scene dosjetiti svih podjela unutar socijalista, liberala ili narodnjaka i manjinskih partija i da li su one nosile neki značajniji demokratski pomak“.

Programski direktor Građanske alijanse (GA) Boris Raonić istakao je da je za društvo koje još nije demokratski sazrelo, normalno da ima ovako veliki broj političkih pratija, jer su prisutna ideološka lutanja, liderske sujete, česte promjene partija zbog nedemokratske strukture ili loše programske politike.

“Činjenica da imamo veliki broj partija nije odlika demokratskog pluralizma, već nekih prizemnih motiva, a dodatno pogodno tlo čini i to da smo mala zajednica, gdje se lako ostvaruje prepoznatljivost”.

On je istakao da je trenutno u Skupštini 15 partija i da je to previše, jer građani ne mogu prepoznati više od nekoliko ideologija, „pa bi bilo zdravo za politički život da dođe do grupisanja“.

Ni u političkim partijama ne gledaju blagonaklono na veliki broj registrovanih stranaka.

Poslanik Demokrata, Momo Koprivica, istakao je da ima veliki broj registrovanih političkih partija, ali da je aktivno manje od 20 odsto od ukupnog broja registrovanih:

“Veliki broj tih registrovanih političkih partija postoji samo na papiru i one nemaju nikakvu svrhu u političkom sistemu”.

Veliki nedostatak Ustava Crne Gore je to što njime nije regulisan položaj i uloga političkih partija, uprkos tom savremenom ustavnom trendu poznatom kao konstitucionalizacija političkih partija, koji je počeo od italijanskog i njemačkog ustava iz 1947. godine, odnosno 1949. Takođe, disfunkcionalan je pravni okvir za finansiranje partija, jer vladajuće partije neometano vrše zloupotrebe i zasnivaju snagu na crnim fondovima, od kojih dio izdvajaju i za štancovanje fiktivnih partija koje im služe“, kazao je Momo Koprivica.

Koprivica je ocijenio da motiv za pojavu većeg broja partija nije samo političko preduzetništvo i avanturizam koji brzo splasne i koji nema nikakav učinak.

Ističe da najveći broj partija “vjestački registruje vlast kako bi kompromitovala aktivne partije”.

“Naime, ljudi bliski vlasti ili pod kontrolom vlasti se pod dirigencijom tajnih službi registruju, nerijetko dižu galamu, počine rđave stvari, a sve sa ciljem da se kompromituje politika kao poziv u očima najšire javnosti, ali i rašire sumnje. To je jedna od strategija vlasti u borbi protiv političke opozicije i aktivnih partija od kojih im prijeti realna politička opasnost”.

On je istakao da se ako se napusti statistički i uzme politički pristup, zaključuje da postoje konglomerati političkih partija, od kojih nijedna odavno, a neke nikad, nijesu samostalno izašle na izbore.

“Ti konglomerati su faktički jedna partija, jer formalne partije koje ga čine nemaju nikakvu zasebnu aktivnost, a možda ni opstojnost van tog konglomerata”.

Predsjednik Liberalne partije Andrija Popović, istakao je da je veliki broj političkih partija, među kojima nema velikih programskih i suštinskih razlika, odraz politički nezrelog društva i nedovoljno razvijene demokratske svijesti na političkoj sceni.

“Nijesmo naučili da nesuglasice rješavamo kroz sistem i unutar jedne grupe, nijesmo naučili da razgovaramo otvoreno i uspostavljamo dijalog”.

Popović je ocijenio da veliki broj raskola u političkim partijama proizvodi nove partije, sa istim ideološkim profilima, što ne stvara novi politički kvalitet, već obesmišljava parlamentarnu demokratiju.

Navodi da kad nema dijaloga, onda svako ide svojim putem, stvara se tenzija i u tome se gubi suština ideje partije i njen predstavnički karakter.

“To definitivno, na način kako se događa u Crnoj Gori, nije dobro za demokratizaciju”.

Popović je ocijenio da je ono što je još jedan raritet crnogorske partijske scene, da je najveći broj partija socijalističkih i ljevičarskih, uz pojedine desničarske i nacionalističke.

Vlast proizvodi rezervne opozicione igrače

Odgovarajući na pitanje koliko na ukupan politički ambijent i na predstojeće izbore može uticati formiranje novih partija, Stojiljković je kazao da je kad promjene na vlasti nema više od tri decenije, logično da će partijska, prije svega, opoziciona scena biti nestabilna i fragmentirana, kao i da će svaka, relativno brojna grupa, tragati za svojim posebnim, novo-starim predstavnicima.

“Logično je da će time ambijent politički biti teško pregledan i da će posebno složena biti logika koalicionih dogovora”.

On je ocijenio da je poseban problem što se tu često radi o potrebi vlasti da proizvodi svoje rezervne opozicione igrače i dodatno dijeli političku konkurenciju.

“Opoziciona scena, razmrvljena i bez kapaciteta da se udružuje u dovoljno široke i, istovremeno, programski specifične koalicione aranžmane, jeste logična i očekivana posljedica”.

Janjušević je ocijenio da registrovanjem novih partija, pogotovo onih koje dolaze iz sociološki ranjive i marginalizovane manjinske populacije, govori da vlast pokušava u okviru postojećeg zakonodavstva obezbijediti koji mandat više u jednoj neravnopravnoj utakmici:

“Gdje ni sama više ne vjeruje u vlastitu produktivnost, pa pribjegava modelima koji su zakonski dozvoljeni, a koji naravno, kao i mnoge druge evropske i demokratske prakse, kad ih primijenimo, pretvorimo u svoju suprotnost”.

Popović je istakao da je još uvijek očito snažno nasljeđe starog komunističkog jednopartijskog sistema i svijesti.

“No, ne vidim da osnivanje još jedne socijalističke partije može da stvori bilo kakav novi kvalitet i pruži nešto korisno crnogorskom društvu i državi, dok je osnivanje nacionalne partije Roma dobro, u nekom prelaznom periodu na putu Crne Gore ka stvarnoj građanskoj državi, za njihovu dalju integraciju u crnogorsko društvo”.

( Željka Vučinić )