Sva istorija je interpretacija

Britanski istoričar Hari Sidebotom autor je poznatih serijala “Plamen na istoku: Ratnik Rima” i „Presto cazara“. „Rimski ratnik“ je sjajan istorijski roman o gradu pod opsadom u kojem autor briljantno rekonstruiše život Starog svijeta, a posebno njegovu vojnu tehnologiju, i uvija ga u snažnu priču čije su teme u više pogleda klasične.

Godine 225. rimski Imperijum rastegnut je do pucanja, njegova vlast i moć dovode se u sumnju uzduž i poprijeko svih njegovih teritorija i duž svake njegove granice. No možda najsmrtonosnija prijetnja vreba sa istoka, iz Persije, gdje se zlokobno pomaljaju okupljene vojske sasanidskog carstva. Zabačena i odsječena utvrda Areta posmatra vojsku preko pustoline i iščekuje neizbježni napad. Jedan jedini čovjek Marko Klodije Balista je poslat da pripremi odbranu ovog usamljenog grada i podupre ruševne zidove nekadašnjeg nesalomivog simbola rimske moći. Potpuno sam, Balista je pozvan da okupi vojne snage i smogne hrabrosti da prvi nepokolebljivo stane pred najvećeg neprijatelja s kojim se Imperijum ikada suočio. Roman “Plamen na istoku” objavila je Laguna.

Dr Hari Sajdbotom predaje klasičnu istoriju na koledžu Linkoln Oksfordskog univerziteta i stručnjak je za vojne pohode poznog Rimskog carstva, naročito za pohode na Bliskom istoku. Njegovi romani našli su se na listi bestselera Sandi Tajmsa, što ga je uvrstilo u osvjedočene pisce istorijske proze. Živi u Vudstoku sa suprugom Lisom i sinovima Tomom i Džekom.

Obzirom da predajete klasičnu istoriju na Oksfordskom univerzitetu, zamoljeni ste da nam, kao profesionalni istoričar, kažete koliko, običan čovjek, može vjerovati u ono što u pojedinim udžbenicima istorije piše?

- To zavisi od pojedinačne istorijske knjige. Sva istorija je interpretacija. Ugledni istoričar, sledeći naučne metode, pustiće svog čitaoca da vidi kako su došli do svojih zaključaka.

Istorija je veoma važna društvena i humanistička nauka koja istražuje i proučava prošlost ljudskog društva Medjutim, obično se kaže da je istorija: jedna od najnetačnijih nauka, vjerovatno i zbog toga što, najčešće, pobjednik piše istoriju onako kako njemu odgovara. Kako to Vi komentarišete?

- Vjerujem da je istorija umjetnost, a ne nauka. Pomoću mašte moguće je stvoriti stavove gubitnika, kao onih koji u antici nemaju glasa, poput seljaka i robova.

Poznato je da o pojedinim događajima postoje različite tvrdnje istoričara, šta je najčešći uzrok tih različitih tumačenja? Da li samo zbog toga što je istorija “znanje koje je stečeno najčešće slušanjem i raspitivanjem”?

- Tumačenja su uvijek različita u svakoj generaciji. Za klasičnu prošlost, osim arheologije, rijetko se pronalaze novi dokazi. Umjesto toga, nova savremena iskustva postavljaju nova pitanja. Na primjer, porast modernog feminizma bio je katalizator novih ispitivanja života grčkih i rimskih žena.

Vi se posebno bavite istorijom Rimskog carstva, pogotovo pohodima Rimljana na Bliski istok. Je li to rezultat Vaše želje da se bavite tim istorijskim dogadjajima?

- Dva glavna područja mog istraživanja su drevno ratovanje i grčka kultura pod rimskom vlašću. Ove dvije pojave se susreću na Bliskom Istoku. Proučavajući ih u naučnim radovima dokumentarističkih djela, činilo se korisnim detaljnije ih istražiti u istorijskim romanima.

Oktavijan August je krajem stare ere Rimsku Republiku “modernizovao”, preuredio je u rimsku državu, Mnogi mu zamjeraju na toj vrsti njegove modernizacije jer je on, zapravo, stvorio vojnu monarhiju, u kojoj je volja cara bila zakon. Je li ta - nova, preuređena, Rimska država bila naprednija od prethodne?

- Avgust je svoj novi režim morao preobući kao obnovu stare Republike kako bi nagovorio elitu, rimske senatore, da služe pod njim. Međutim, kao što kažete, stvorio je vojnu monarhiju. Savremenici su bili nostalgični za starom, slobodnom Republikom, ali prihvatili su da je nova monarhija neophodna za sprečavanje građanskih ratova, a time i za očuvanje carstva.

Kaže se da je u okviru carstva Rimska vojska imala oko 180.000 vojnika i bila je najbolje organizovana vojna sila toga doba. Da li su se rimski carevi plašili sopstvene vojske? Zašto vojska nije smjela preći crvenu liniju, takozvani Rubikon?

- Pod Republikom Senat je pokušao, i nije uspeo, da drži vojsku podalje od politike; otuda i idejna barijera Rubikona. Pod principatom carevi su imali pravo da se boje svoje vojske. Principat je bio (kako je rekao ser Ronald Sim) vojna autokratija, puna temperamenta pravnog prava na revoluciju.

Koji su uzroci građanskog rata između Oktavijana i Marka Antonija?

- Završna runda građanskih ratova između Oktavijana i Antonija bila je neizbježna. Bili su posljednje dvije preostale vojne dinastije. Jedan je morao umrijeti.

Poslije toga građanskog rata broj vojnika je u 70 legija porastao na 300.000 vojnika i njihovih starješina. Zašto?

- Uslijedila je trka u naoružanju između Oktavijana i Antonija. Nijedan od njih nije mogao da priušti sebi da ga ovaj drugi brojčano nadmaši.

Najveću teritorijalnu ekspanziju Rimsko carstvo dostiglo je blizu vijek i po nakon vladavine Oktavijana, u doba cara Trajana. Šta je uslovilo tome?

- Rimsko carstvo se proširilo pod Republikom zbog potrebe senatora za vojnom slavom i pljačkom. Onda kada je postojao samo jedan vladar, carstvo se širilo sporije, potrebna je samo slava i pljačka nekih pojedinačnih careva (posebno onih poput Klaudija ili Trajana sa slabim pravom na prijesto).

Stari Rimljani su najviše napredovali u sferi likovne umjetnosti i arhitekture. Kaže se da su Rimljanima u tome najviše pomogli Etrurci. Na koji način?

- Iako je etrurska kultura bila važna u oblikovanju rimske kulture, od Grka je došao dugotrajniji i značajniji uticaj.

Stari Rimljani su prvi uveli kalendar od 365 dana. Prvi su dali imena mjesecima. U starom Rimu često su se igrale komedije pod vedrim nebom, posebno komedije njihovog poznatog pisca Plauta. Čitale su se pjesme, epovi, od tadašnjih pjesnika Gnej Nevija i Kvinta Enija. Zahvaljujući svemu tome, nameće se pitanje: koliko je rimska kultura imala uticaj na kulture drugih naroda tog vremena?

- Uticaj latinske književnosti i rimske kulture bio je manje ili više prožet u zapadnom Sredozemlju. Manje ga je bilo na istoku, gdje je grčka kultura bila dobro utvrđena.

Besjedništvo je u doba Rimskog carstva bilo takodje popularno, da li su to poprimili od starih Grka, obzirom da je nekad Antička Grčka zauzimala veliki dio današnje Italije, njen južni dio i Siciliju?

- Retorika je bila od vitalnog značaja i u Grčkoj i u Rimu. Sposobnost izvođenja oratorija bila je oznaka pripadnika elite. Ali i to je bilo praktično. Senat, skupština naroda i vojnici su bili ti koje je sve trebalo uvjeriti.

Je li tačno da su Stari Rimljani, pogotovo njihove vojskovodje, pili krv ubijenih gladijatora jer su vjerovali da se na taj način prenosi njihova hrabrost i vitalnost, osim toga neki su vjerovali da je krv gladijatora bila lijek za epilepsiju?

- Rimljani su imali mnoga, često neobična praznovjerja. Nisam naišao ni na jedan drevni izvor koji tvrdi da je neko popio krv gladijatora ili da je izliječio epilepsiju. S druge strane, koplje zahrđalo krvlju gladijatora korišteno je za razdvajanje kose mlade na njenom vjenčanju: čak ni Rimljani nisu znali zašto!

U starom Rimu, kao u još nekim drugim krajevima svijeta, bila je prisutna upotreba zmijskog otrova u cilju smaknuća nekih osoba. Koji je vladar starog Rima prvi uveo običaj - ispijanja manje količine otrova, u cilju sticanja otpornosti na otrove kojima su ljudi tog vremena često trovani?

- Uobičajene rimske metode pogubljenja (zavisno od zločina i društvenog statusa osuđenih) bile su odsijecanje glave, raspeće ili spaljivanje živog. Običaj rimskih careva koji su gradili i jačali svoju otpornost uzimajući male količine otrova smatralo se da je nadahnuto od strane Mitridata Pontskog.

( Vujica Ognjenović )