Dileme oko moratorijuma za kredite: Kreativnim tumačenjem ceh bi platili građani i firme

Centralna banka Crne Gore (CBCG) trebalo bi da promijeni svoju Odluku od četvrtka ukoliko želi da slijedi preporuke - tumačenja sa sastanaka sa bankarima od petka, u kojima se umjesto moratorijuma za obračun kamate i plaćanje svih kreditnih obaveza, tokom predstojećih kriznih 90 dana pominje “kapitalizacija duga“, a koju u krajnjem mogu platiti korisnici kredita - građani i preduzeća.

To je “Vijestima“ saopštila ekonomska analitičarka Mila Kasalica odgovarajući na pitanje zašto je nakon sastanka monetarne vlasti i bankara pojavilo različito tumačenje “Odluke o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja novog koronavirusa na finansijski sistem“, donesenu u četvrtak. Umjesto moratorijuma na sve bankarske obaveze tokom tri mjeseca, kako piše u Odluci CBCG, građani i preduzeća su u petak zbunjeni dodatnim tumačenjem. “Sažeto, guverner CBCG (Radoje Žugić) je najavljivao moratorijum kreditnih obaveza. To je trebalo da jača opravdani optimizam građana(nki) i privrednih društava. Međutim, na sastanku tokom petka prijepodne bilo je jasno da je ‘đavo odnio šalu’. Tumačenja norme, koja su se desila na zajedničkom sastanku guvernera i banaka, promovisala su ‘kapitalizaciju duga’ za primjenu od ponedjeljka”, istakla je Kasalica. Na pitanje “Vijesti“ da objasni građanima i bankarskim dužnicima šta, u ovom trenutku, znači različito tumačenje Odluke CBCG tokom samo dva radna dana, Kasalica je odgovorila: “Tumačenja Odluke CBCG su pokazala institucionalnu i tržišnu nespremnost da se stvarno suočimo šta se dešava: prva kriza koja se tekuće dešava je kriza zdravlja, zbog virusa covid-19. Zbog upravljanja krizom zdravlja, bilo je potrebno da se sprovedu socijalna distanciranost i privredna hibernacija, osim dijela subjekata koje rade sa hranom, ljekovima, gorivom, javnim uslugama. Ovo je izazvalo duboku ekonomsku krizu”. Kasalica dodatno napominje da “tek stižu poražavajuće posljedice”. “Od četvrtka, kao zajednica, suočili smo se sa krizom liderstva, kao krajnjim efektom tekućeg kompleksnog resetovanja globalne ekonomije i ukupnih zajednica u svijetu. Ovaj treći oblik krize u Crnoj Gori ne pripada crnogorskom medicinskom osoblju i njihovim liderima, koji se bore da ne izgubimo nadu da ćemo se iskobeljati iz ovog neudžbeničkog kriznog stanja”.

Moratorijum nije “grejs period sa pripisom kamate”

Kasalica naglašava da se moratorijum “ne prevodi kao “grejs period sa pripisom kamate“, nego je to cjeloviti “stand still“ postupak u vezi s kreditnim zaduženjem dužnika“.

“Potom, 91. dana, počinje se sa obračunom kamate na nepromijenjene osnovice na koje se uobičajeno obračunava kamata. To je suština moratorijuma, u formi i u duhu principa. Zaustavljanje plaćanja od dužnika treba da znači, ako se sprovodi moratorijum, zaustavljanje uvećanja profita u bankama, čak i u obračunu i u razmatranju rizika. Ne može biti da ako bankari nemaju potražnu stranu (nema otplata redovnih anuiteta), mogu vještački bez privredne aktivnosti uvećavati dugovnu stranu (taksimetar obračuna kamata se ne zaustavlja)“. Grejs period je vrijeme za koje se ne servisiraju obaveze prema povučenom kreditu i prethodi obično početku otplate anuiteta.

Klijent ne mora da prihvati uvećanje duga i anuiteta

Kapitalizacija duga nije eksplicitno propisana odlukom i zato se Odluka koja je objavljena prije par dana treba izmijeniti, navodi Kasalica. “Da se 91. dana bankari ne bi našli u pravnom riziku, jer nijedan klijent nema razloga da prihvati uvećanje duga ili anuiteta, a da se o tome unaprijed ne obavijesti od strane banke. Još važnije: ako se 91. dana mijenja anuitetski plan, onda se mijenja ključna ugovorna odredba. Slijedeći takvu novonastalu situaciju, banka bi trebalo da je obavezna da ponudi dužniku novi aneks, kako bi se ispunile norme iz obligacionog i potrošačkog prava“.

( Milorad Milošević )