Pošten odnos prema doniranom novcu

Koliko se novca uplaćuje i kako se troše donacije sa računa za podršku državi protiv širenja novog koronavirusa, moralo bi da bude poznato javnosti, ocijenio je za “Vijesti” Marko Sošić iz Instituta alternativa (IA).

Nacionalno koordinaciono tijelo za zarazne bolesti (NKT) otvorilo je 19. marta račun za prikupljanje novca za borbu protiv kovida-19, a iz Vlade je prije tri dana saopšteno da su na račun NKT od tada stigle 483 donacije iz zemlje i inostranstva vrijedne malo više od 2,2 miliona eura.

Iz IA su pozvali NKT da uspostavi sistem praćenja donacija i potrošnje sredstava sa jedinstvenog računa koji je otvoren za tu svrhu.

“Važno je da građani i privredna društva koja doniraju ili planiraju da to urade, imaju povjerenje u raspolaganje svojim novcem i blagovremene informacije o potrošnji. Ovo je najmanje što Vlada može da uradi da se zahvali onima koji su, s povjerenjem donirali značajna sredstva, ali i da ohrabri buduće donatore. Dnevni izvještaji o prilivima i izdacima su najmanje što se može uraditi”, kazao je “Vijestima” Sošić, dodajući da “nema razloga da vanredne okolnosti budu izgovor za manjak transparentnosti”.

“Naprotiv, Vlada u ovom periodu mora dodatno raditi na jačanju povjerenja građana i ako je potrebno, uvoditi nove prakse kao što bi bila transparentnost raspolaganja donatorskim sredstvima, koja ne mogu ni usporiti niti onemogućiti opravdane hitne procedure i nabavke”, poručio je on.

Mada nije saopštila njihova imena, Vlada je juče objavila da je prvog dana bilo 88 uplata sa kojih je stiglo malo više od 153.000 eura a da je dva dana kasnije, 21. marta, ta suma porasla na milion eura, koje su bile rezultat 278 uplata, od kojih tri iz inostranstva.

Najveće, javnosti poznate, donacije dosad su stigle od biznismena porijeklom iz Crne Gore, koji žive u Švedskoj i Njemačkoj. Veselin Mijač i Hajriz Hačko Brčvak donirali su po 100.000 eura za borbu protiv koronavirusa u Crnoj Gori. Brčvak nakon toga i dodatnih 183.000. Kompanija “Hard diskont Laković” uplatila je na račun NKT 100.000 eura, a Kliničkom centru 25.000 za kupovinu respiratora.

Od otvaranja računa, sredstva su pristizala i od budžetskih korisnika, ali su iz NKT upozorili da je “njihova dužnost da budu odgovorni i da štede novac, a ne da razmišljaju o uplati donacije za suočavanje sa koronavirusom”. Sošić takvu poruku smatra važnom.

“Posebno je važno što je Vlada brzo zaustavila pojavu donacija u okviru državnog sektora, gdje su pojedina ministarstva i organi počela donirati sredstva, što je isto kao da iz jednog svog džepa prebacite novac u drugi. Ipak, nije dovoljno da Vlada upozorava budžetske korisnike da budu odgovorni i da štede novac”, ocijenio je on.

Sošić je kazao da je, u trenutnim okolnostima, neophodno da Ministarstvo finansija preduzme mjere štednje i stroge kontrole odgovornog raspolaganja budžetskim sredstvima.

“I u pripremi za neminovan rebalans budžeta, odradi detaljnu analizu diskrecionih budžetskih linija i odustane od svih nepotrebnih rashoda. Ne samo da bi se pronašla sredstva za zdravstveni sistem, pružanje socijalne podrške i stabilizacione napora, već i zbog održivosti javnih finansija u toku ove godine i mogućnosti države da servisira obaveze”, smatra Sošić.

Dodaje i da se zbog okolnosti i mjera koje su na snazi, može očekivati da se punjenje budžeta neće odvijati planiranom dinamikom.

“Pa ni plan budžeta neće biti ispunjen onako kako je izglasan u decembru. Ipak, u državnom budžetu se, odustajanjem ili radikalnim smanjenjem neproduktivnih i diskrecionih linija tekućeg budžeta, mogu osloboditi sredstva potrebna kako za održavanje zdravstvenog sistema, tako i za podršku građanima i privredi. Podsjećamo da su za 2020. godinu, pored tekuće budžetske rezerve od 20 miliona, planirani izdaci od ukupno 52 miliona na budžetskim linijama za koje smo se mi, i bez pandemije i vanrednih mjera, zalagali da ih treba najprije radikalno smanjiti, a onda primjenu strogo kontrolisati”, poručuje Sošić.

Iz IA ranije su ukazivali da bi trebalo smanjiti izdatke za jubilarne nagrade (0,4 miliona), službena putovanja (5,4 miliona), reprezentacija (0,5 miliona), izdatke po osnovu ugovora o djelu (8,5 miliona), ostale naknade (11,7 miliona), ostali rashodi za materijal (1,03 miliona) ostale usluge (14,8 miliona) i ostalo (9,3 miliona).

“Radi se o diskrecionim troškovima čije postojanje u ovoj mjeri nije opravdano ni u redovnim okolnostima. Naša istraživanja pokazuju da se, posebno na linijama označenim sa ‘ostalo’, najčešće pravdaju diskrecioni troškovi koji se odnose na kupovinu poklona, službena putovanja, ugovore o djelu i slično”, ocijenio je Sošić.

Dodaje da na isti način na koji je državni budžet jedinstven pa ne trpi pojedinačne donacije iz jednog kraja u drugi, treba da bude jedinstven i širi javni sektor koji uključuje javna preduzeća i opštine.

( Damira Kalač )